A'dan Z'ye kağıt toplama krizi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ni değiştirdi. Artık lisanssız toplayıcılardan atık kâğıt alan firmalara 140 bin TL ceza yazılacak. Bu karar, İstanbul’un da dahil olduğu pek çok şehrin sokaklarda karşılaştığımız; el arabalarının üzerine yerleştirdikleri büyük çuvallarla dolaşıp soğuk, yağmur, çamur demeden çöplerden kâğıt toplayanların işsiz kalacağı endişesiyle büyük krize yol açtı.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, belediyelerden görüş istenmesi ve yapılacak değerlendirmelerin ardından nihai bir karara varılmasını kararlaştırsa da atık işçilerinin endişesi sürüyor. Çöpten çıkardıkları yılda 1 milyon ton atık kâğıdı geri dönüşüme kazandıran ve sayıları Türkiye çapında 500 bine ulaşan kâğıt toplayıcılar, bu krizden etkileneceklerin başında geliyor.

Kâğıt toplayıcılardan kâğıt alan binlerce küçük ölçekli kâğıt deposu da kapanma riskiyle karşı karşıya. “Kâğıt toplayıcıların sistemin dışında kalması, işsiz kâğıtçıların suça yönelmesine neden olacak” görüşü de ağırlık kazandı.

ZİNCİRLEME KRİZ

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, 2005 yılında yayınladığı ve Ağustos 2011’de revize ettiği Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ni 2016’nın ilk haftalarında uygulamaya koyması, yılda 1 milyon tona yakın atık kâğıt toplanan sistemi krize soktu.

Yönetmelik, lisanslı olmadıkları için bağımsız sokak toplayıcılarına kâğıt toplamayı yasaklıyor. Ayrıca lisanslı firmaların, lisansı olmayan firmalardan kâğıt almasına da yasak getiriyor. Cezaların yüksekliği nedeniyle lisanslı geri dönüşüm firmaları, atık kâğıtların büyük oranda toplandığı ancak lisansı bulunmayan küçük depolardan alımı durdurdu. Küçük depolar da sokak toplayıcılarından alım yapmamaya başladı. Topladıkları kâğıtları satacak yer bulamayan sokak toplayıcılarının dolu çuvalları ellerinde kaldı.

Sektör temsilcileri, yönetmeliğin bu haliyle uygulanmaya devam edilmesi halinde bu işten yaşamını sürdüren 2 milyon kişinin olumsuz etkileneceğini, kâğıt fabrikalarına hammadde temin edilemeyeceğini kaydetti. Temsilciler, atık kâğıt ithal etmek zorunda kalınacağını ve yılda 1 milyon ton atık kâğıdın çöpe gideceğini dile getirdi.

TARAFLAR KONUŞUYOR

* Hüseyin Altan (Çekçekçi, 34 yaşında, evli, 4 çocuk babası): Aksaray’dan 12 yaşındayken İstanbul’a geldim. 22 senedir kâğıt topluyorum. Günde 14 saat dolaşarak 50-60 TL kazanıyorum. Sosyal güvencesiz, kötü şartlarda çalışıyoruz. Bir şirket adına çalışmayı tercih ederim. Şirket bünyesinde 1500 TL verseler çalışırım.

* Mehmet Demir (Beyoğlu’nda küçük depocu, 45 yaşında): Bu küçük depolar olmazsa, atık kâğıt toplama sistemi işlemez. Sokak toplayıcıları, topladığı kâğıtları büyük firmalara ulaştıramaz. Toplama maliyetleri artar. Sistemdeki küçük depoların önemi unutulmadan standartların yeniden belirlenmesi lazım.

* Gani Tarhan, (Çevre Lisanslı Tarhan Geri Dönüşüm Firması’nın yönetim kurulu başkanı): Türkiye’de toplanan yıllık 3 milyon ton ambalaj atığı var. 1-1.5 milyon tonu sokaktan geliyor. Yönetmeliğin bu haliyle uygulanması halinde sokak toplayıcıları sistem dışı kalır ve yılda 1.5 milyon ton atık kâğıt çöpe gider. Küçük depoları kapatırsak yerine bir şey koyamayız.

500 BİN ÇEKÇEKÇİ VAR

Türkiye'deki atık kâğıtların toplanması sistemi sokak toplayıcılarıyla başlıyor. “Kâğıtçı”, “çekçekçi” gibi isimlerle anılan toplayıcılar, sokak sokak gezerek, çöp konteynerlerini karıştırarak atık kâğıtları topluyor.

Çekçekçilerin sayısı, 100 bini İstanbul’da olmak üzere Türkiye çapında 500 bin... Ailelerle birlikte sayı 2 milyona yaklaşıyor.

Günde 15 saat çalışan kâğıt toplayıcılar, ortalama 200-250 kilo kâğıt toplayabiliyor. Çekçekçiler, kâğıtları küçük depoya götürüp kilosu 15-20 kuruştan satıyor. Toplayıcılar günde 40-60 TL kazanıyor.

İstanbul’daki kâğıt toplayıcıların büyük çoğunluğunu Aksaraylılar oluşturuyor. Yabancılarda ilk sırada Afganlar var. Kâğıtlar küçük depolarda paraya çevriliyor. Haftada 10-30 ton kâğıt toplanıyor. Atık kâğıtlar, geri dönüşüm firmalarına pazarlanıyor. Sokak toplayıcısının küçük depolara kilosu 20 kuruşa sattığı atık kâğıdın fiyatı fabrikaya ulaşana kadar 60 kuruşa çıkıyor.

ÇEVRE BAKANI: KÂĞIT TOPLAYICILARLA İLGİSİ YOK

Gazetecilerle sohbet toplantısı düzenleyen Çevre ve Şehircilik Bakanı Fatma Güldemet Sarı, kâğıt toplayıcılara ceza kesileceği yönündeki tartışmalara işaret ederek, 140 bin TL’lik cezanın lisanslı atık toplayan firmalara kesildiğini söyledi.

Cezaların kâğıt toplayıcılarla ilgisi olmadı- ğını belirten Sarı, kâğıt toplayıcılara maske, eldiven, kıyafet ve çekçek verilmesi için de çalışma yapacaklarını anlattı.

Bakan Sarı, firmalara kesilen cezaların kâğıt toplayıcılara kesilmiş gibi gösterildiğini dile getirerek, “Aslında olay, tamamen firmaların rutin denetimi sonucunda çeşitli sebeplerle kesilmiş cezalar. Yıllardır denetlenip ceza kesiliyor ama son cezalar farklı amaçlı gibi yansıtılmış” dedi.

Sarı, geçen yıl 48 bin 651 denetim yapıldığını, 119 firmaya ceza kesildiğini, cezaların da 20 bin ile 140 bin TL arasında değiştiğini kaydetti. Deniz ÇİÇEK / GAZETE HABERTÜRK