Zeka testi milletlere göre yapılabilir mi?
Şu millet zekâca üstün veya şu millet geri demek mümkün müdür? Böyle çalışmalar ne kadar bilimseldir?
Ümran AVCI-Özlem YILMAZ / AHT
Habertürk Gazetesi Yayın Yönetmeni Fatih Altaylı, Pazar günkü "Zeki, Çevik, Ahlaklı" başlıklı yazısını zeka konusuna ayırdı ve Uluslararası Zeka Araştırması'nın sonuçlarını paylaştı. Söz konusu yazıda: "Yıllardır yapılan ciddi araştırmalarda, Afrika'nın büyük bir kısmının düşük bir zeka düzeyine sahip olduğu kanıtlanmıştır, ırkçılık gibi algılansa da, bu durum kanıtlanmış bir gerçektir. Batı ülkeleri (Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya) daha yüksek bir zeka düzeyine ve Doğu Asya ülkeleri (Çin, Japonya, Kore) en yüksek zekaya sahiptir" dedi.
Peki, zeka testi milletlere göre yapılabilir mi, genellenebilir mi? Uzmanlar bu konuyu tartıştı. İşte görüşler...
Türkiye Zeka Vakfı Kurucusu ve Başkanı Emrehan Halıcı
"GENELLEME YAPILAMAZ"
Bunu hiç doğru bulmuyoruz. Bütün milletlerde benzer bir dağılım gösteriyor. Özel coğrafi veya ekonomik açıdan çok büyük farklılıklar gösteren yerleri istisna tutuyorum. Orta düzeyde olan insanların sayısı çok fazla. Yüksek düzeyde veya geri düzeyde olan insanların da dağılımı bir çan eğrisi dediğimiz bir dağılım gösteriyor. Şu ana kadar yapılan bir araştırma yok ki, şu millete mensup kişilerin zekaları diğerlerinden daha yüksektir ve alçaktır diye. Böyle bir bilimsel çalışma yok. Zaman zaman çok bilimsel olmayan magazinsel nitelenebilecek araştırmalara rastlıyoruz ki bu da gerçekleri yansıtmıyor. Zeka muhakkak ki eğitimle desteklenen kalıtımsal bir oranı olan bir değerdir. Ama her milletle zeka seviyesi ortalama olan insan sayısı en fazladır. Özel bir milletin daha üstün veya geri olduğunu gösteren bir çalışma mevcut değildir.
Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi Okul Müdürü Azmi Özkardeş
"SONUCU GENELLEMEK DOĞRU DEĞİL"
Zeka testi genellenebilir ama onu standart hale getirilmesi gerekir. Zaten yurtdışında uygulanan birçok test var ve onlar uygulanıyor. Yani Türkiye koşullarına uyarlanabilir. Ancak zeka testlerinin sonuçlarına göre şu millet zekidir, diğeri daha az zekidir demek mümkün değil. Onu söylemem mümkün değil. Dünyada 200 küsur devlet var, 1000 farklı millet vardır. Her milletin kendi alt sosyo ekonomik grubu vardır. O zaman bu demektir ki herkes için ayrı bir test yapmamız gerekir. Bu da pek mümkün değil. Çok sağlıklı bir şey değil. Yani zekanın bir evrensel bir yanı var. Bir de yerel diyeceğiniz, ortama dönük, insanların gelir durumuna bağlı, aldığı eğitime bağlı özellikleri var. Çok kolay bir şey değil. Her şeyden önce zekanın ölçümü çok kolay bir şey değil. O testin o ülkenin kendi koşullarına göre uyarlanması gerekir. Hatta o ülkenin bütün sosyo-ekonomik ve kültürel faktörlerini dikkat alarak uyarlanması gerekir. Ancak sonuç ülkelere genellenemez. Bir ülke zeki, başka bir ülke daha az zekidir gibi tanımlamalar doğru değil...
Üsküdar Üniversitesi Rektörü, psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan
"EĞİTİM DÜZEYİ DÜŞÜKSE ZİHİNSEL GELİŞİM YAVAŞ OLUYOR"
"Zeka testinin ülkelere göre adapte edilmesi lazım. Zeka testinde en çok kullanılan 'wais' yöntemi, yani erişkinler için zeka testidir. Üstün zekalı yapmak için bazı psikologlar hazırlık kursları açmışlar. Çocuklar için yapılan ise 'Wisc-r' testidir. Bu testlerin yapılan ülkelere adapte edilmesi gerekir. Örneğin Türkiye ile ilgili standartizasyon testleri yapılıyor. Biz bu testi Türkiye'ye olduğu gibi yaparsak, zekamız düşük çıkar. Burada domuzla ilgili sorular var, çocuklar burada bunu anlamaz. Koyun demek lazım. Kültürel algılara göre düzenlenmesi gerekiyor. Kesin adaptasyon yapılması gerekir. Genelleme yapılamaz. Zeka testinde milletlere göre ayrıcalık tanınamaz. Bilimsel bir temeli yok bu konunun. Her insanda zeka potansiyeli doğuştan vardır ve eğitimle geliştirilmemiş olabilir, körelebilir. İhmal olursa, gerekli eğitim görülmezse zeka köreliyor. Eğitim düzeyi düşük ülkelerin bilimsel uyaranın az olduğu durumlarda zihinsel gelişim yavaş oluyor ve zeka düzeyi düşük oluyor."
Anadolu Üniversitesi Üstün Yetenekliler Programı Koordinatörü Prof. Dr. Uğur Sak:
"GENELLEME YAPILABİLİR"
"Genelleme yapılabilir. Zeka testinden bir çoğu geliştirilirken daha çok düşünme becerileri dikkate alınarak geliştirilir. Kültürlerin, eğitimin dinamiklerine göre farklılık gösterir. Birçok zeka testi tüm kültürlerde rahatlıkla uygulanabilir. Milletlere göre de genelleme yapılabilir. Kültürden arındırılmış zeka testleri vardır. Birçok kültürde, ülkelerde belirli norm çalışmaları yapılarak uygulanabilir."
