Atatürk'ün bilinmeyen çok yakın akrabaları
Murat Bardakçı yazdı...
Atatürk'ün doğumunun üzerinden 128, vefatından buyana 71, Cumhuriyet'in ilânının üzerinden de 86 sene geçti ve ortada hâlâ bir tuhaflık var: Bu kadar senedir, Atatürk'ün tam bir şeceresi, yani soyağacı maalesef yayınlanmadı. Modern Türkiye'nin tarihi bakımından son derece önemli olan bu konuda bugün küçük bir katkı yapıyor ve Atatürk'ün ailesinin bazı üyelerini yazıyorum. İşte, Atatürk'ün amcazâdeleri ve ailenin mensubu olan Yurdun Söğütlügil...
2009'u da tamamlamak üzereyiz. Bu sene Atatürk'ün doğumunun 128., hayata veda etmesinin 71., Cumhuriyet'in ilânın da 86. yıldönümü...
Başka türlü ifade edeyim: Atatürk'ün doğumunun üzerinden 128, vefatından buyana da 71 sene geçmiş...
Şimdi kendi kendimize bir soru soralım ve cevabını bulmaya çalışalım:
Aradan geçen bu uzun seneler zarfında Atatürk'ün tam bir şeceresi, yani soyağacı çıkartılıp yayınlandı mı? Yani hem anne hem baba tarafından ailesinin nerelere uzandığı, dedelerinin, amcalarının, halalarının, dayılarının kimler olduğu, bu aile büyüklerinin soylarının devam edip etmediği, Atatürk'ün şu anda hayatta bir akrabasının yahut akrabalarının bulunup bulunmadığı hususlarında konuyu tam olmasa bile tama yakın şekilde ele alan bir çalışma yapıldı mı?
ATATÜRK'ÜN YEĞENLERİ. TIKLAYIN
Merak edip aradığınız takdirde bulamazsınız, zira böyle bir çalışma her nedense yapılmamıştır ve yoktur!
Neden yapılmadığı ise, işin bir başka tarafıdır. Tarihçilerimiz soyağacı konusuna pek meraklı değildir, meraklı olanları da işi başka taraflara götürmeye heveslidirler ama Atatürk konusunda bugüne kadar dünya kadar yayın yapan devlet de her nedense eksiksiz bir soyağacının çıkartılması konusunda hiçbir yayında bulunmamıştır.
Bunda "Atatürk'ün şeceresi bilinmesin, ardından yeni bir hanedan yaratılmasın" şeklindeki tuhaf bir düşüncenin yahut kastın mı tesiri vardır, maalesef bilmiyoruz. Tek bildiğimiz, tekrar söyleyeyim, Atatürk'ün doğumunun üzerinden 128, vefatından buyana da 71 sene geçmiş olmasına rağmen, teferruatlı ve gerçek bir soyağacına hâlâ sahip olamamamızdır.
Bugün bu konuda ileride yapılacak olan araştırmalara bir katkıda bulunuyor ve Atatürk'ün amcası, yani babası Ali Rıza Bey'in kardeşi Hâfız Mehmed Emin Efendi'nin ve onun oğlu Salih Efendi'nin ailesini yazıyorum.
Ailenin varlığından, bundan senelerce önce yayınlanmış olan bazı yazılar vasıtasıyla haberdardım ama tanışma fırsatım olmamıştı. Hafta içerisinde, aile mensuplarından Yurdun Söğütlügil ile tanıştım, buluştuk, ailesinden bahsetti, elinde bulunan aile evrakını ve eski fotoğrafları da getirdi. Bugün bu sayfada yayınladığım resimler, Yurdun Bey'den aldığım fotoğraflardır.
Kırmızı Hâfız Ahmed Efendi'nin oğlu ve Atatürk'ün babası Ali Rıza Bey'in kardeşi Hâfız Mehmed Emin Efendi'nin çocuğu Salih Efendi'nin ailesinin hikâyesi, şöyle:
Atatürk'ün amcasının oğlu olan Salih Efendi, Selânik'ten Üsküp'e göçeder, orada Rüsumat yani gümrük başkâtipliği yapar ve bu vazifeden emekli olur. İki defa evlenmiştir, ilk hanımının adı Faika, ikincisinin adı Müberra'dır. Faika Hanım'dan Zeliha adında bir kızı, Müberra Hanım'dan da Nafia, Vüs'at, Zeynep, Kemal ve Necati isimlerinde üç kızı ile iki oğlu vardır. Aile bugün hiçbiri hayatta olmayan bu çocukların evlâtlarından devam etmekte ve torunlar Söğütlügil, Orcay, Kanıpak, Anul, Özdamar, Evyapan, Altay, Apaydın, Gülenç, Erbatur, Yorgancı, Tosun ve Eke soyadlarını taşımaktadırlar.
Salih Efendi'nin çocukları, 1920'li senelerde Üsküp'ten İstanbul'a gelir ve burada yerleşirler. Türkiye'de o sırada Cumhuriyet ilân edilmiş, Mustafa Kemal Paşa cumhurbaşkanı olmuştur. Paşa akrabalarıyla alâkadar olur, ailenin bazı gençlerinin askerliklerini yanında, yani Çankaya Köşkü'nde yapmalarını sağlar ve vefatından sonra kızkardeşi Makbule Atadan da kuzenleriyle hep temas halinde bulunur.
Bugün yayınladığım bu fotoğrafların sahibi olan Yurdun Söğütlügil, Ali Rıza Efendi'nin kardeşinin oğlu Salih Bey'in kızlarından Vüs'at Erbatur'un kızı Nesrin Hanım'ın oğlu, şimdi 60 yaşında ve İstanbul'da yaşıyor.
Elimizde şu anda, Atatürk'ün soyağacını mükemmel bir şekilde çıkartabilmeye yarayacak çok sayıda isim ve belge bulunuyor ama ailenin bazı mensupları hakkında hâlâ hiçbir bilgiye sahip değiliz. Meselâ, Hâfız Mehmed Emin Efendi'nin Rukiye isimli bir Arap cariyeden devam eden nesli nerede? Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi'nin kızkardeşi Nimeti Hanım'ın torunları kimler? Anne tarafından, yani Zübeyde Hanım'ın kardeşlerinin soyu nereye uzanıyor, bilmiyoruz.
Türkiye'deki üniversitelerde bugün dünya kadar İnkılâp Tarihi bölümleri vardır ama Cumhuriyet'in 86. yılında bile önümüzde hâlâ çözülememiş böyle muammaların vârolması, hem üniversitelerin bu bölümleri, hem de tarih bakımından çok büyük bir ayıptır!
Atatürk, kuzenini Dolmabahçe Sarayı'nda nişanlamıştı
ATATÜRK, amcasının oğlu Salih Efendi'nin çocuğu olan ve sonra "Erbatur" soyadını alacak olan Necati Bey'in nişanını Dolmabahçe Sarayı'nda yapmış ve nişan ile ilgili haberler, İstanbul gazetelerinde de yeralmıştı.
Cumhuriyet Gazetesi'nde 29 Eylül 1927'de çıkan "Dolmabahçe Sarayı'nda Dünkü Nişan Merasimi" başlıkla haberde davetlileri nişana gelişleri sırasında gösteren bir fotoğraf bulunuyor ve resimaltında "Gazi Hazretleri'nin amucazadeleri Necati Beyefendi'nin nişan merasimine med'uvv (davetli) bulunan hanımlarla beyler dün saraya girerlerken" yazıyordu.
Haberde ise, şöyle denmekteydi:
"Reisicumhur Hazretleri'nin amucaları merhum Salih Bey'in mahdumları (oğlu) Necati Bey ile Rüsumat-ı Sabık Hey'et-i Teftişiye Reisi (Eski Gümrük İdaresi Teftiş Heyeti Başkanı) merhum Aziz Bey'in kerimesi (kızı) Fethiye Semiha Hanımefendi'nin nişan merasimi, dün Dolmabahçe Sarayı'nda icra edilmiştir. Merasimde tarafeyn (iki tarafın) aileleleri erkânı ile ehibbâ (ahbaplar) hazır bulunmuşlardır. Saadet temenni ederiz".
En mükemmel soyağacında bile maalesef yanlışlar var
ATATÜRK'ün bugüne kadar yayınlanmış ama gene de tam olmayan en mükemmel soyağacını, en etraflı Atatürk biyografisi "Tek Adam"ın yazarı Şevket Süreyya Aydemir çıkarmıştı.
Aydemir'in eserinin ilk cildinin sonunda yeralan bu soyağacında, Atatürk'ün hem anne, hem baba tarafından akrabaları yeralıyordu. Ancak, yayında Zübeyde Hanım'ın ailesinin eksik olmasının yanısıra, baba tarafında da bazı hatalar vardı. Meselâ, Atatürk'ün büyükbabası Kırmızı Hâfız Ahmed Efendi'nin torunu olan Salih Efendi şecerede "oğul" olarak gösteriliyor, Ahmed Efendi'nin oğlu Hâfız Mehmed Efendi soyağacında bulunmuyor ve Salih Efendi'nin ailesinden de iki oğlu dışında hiçkimse yeralmıyordu.
Salih Efendi'nin tam soyağacını, Burhan Göksel, 1987'de yayınladığı "Atatürk'ün Soykütüğü Üzerine Bir Çalışma" isimli eserinde yayınladı.
