İşsize hayrı olmayan İşsizlik Fonu 79 milyar TL
Böyle bir şey nasıl olur demeyin. Bizde olur. İşsizlere pek faydası olmayan İşsizlik Fonu’ndaki para 79 milyar liraya ulaşmış. Şimdi bu duruma nasıl gelinmiş, bir bakalım.
* Ağustos ayı verilerine göre resmi işsizlik 2.8 milyon kişiyle yüzde 10. İş bulma umudunu yitirme dahil çeşitli nedenlerle iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar da 2.6 milyon kişiyi buluyor. Böylece geniş anlamda işsiz sayısı 5.5 milyon, işsizlik oranı da yüzde 17 oluyor. Çalışabilecek her altı kişiden biri işsiz. 15-24 yaş arasını kapsayan genç nüfustaki resmi işsizlik oranı da yüzde 18.
* İşsizlik Fonu, işsizlere asgari bir maaş vermek amacıyla 2002’de kuruldu. Brüt maaş üzerinden çalışandan yüzde 1, devletten yüzde 1 ve işverenden yüzde 2 olmak üzere yapılan kesintiler İşsizlik Fonu’nda birikmeye başladı. Dün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik bu fonun büyüklüğünün 79.1 milyar liraya ulaştığını açıkladı.
* Şimdiye kadar fondan işsiz kalanlara 8 milyar lira, GAP inşaatına 11 milyar lira ödeme yapıldı. İşsizler milyonlarca ama ödeme yapılanların sayısı şimdiye kadar yılda 500 bini bulamadı. Yapılan toplam ödeme İşsizlik Fonu’nun 10’da biri kadar. Nereden bakarsanız yıllık 500 bin kişiye ve 1.5 milyar liraya varmayan bir ödeme söz konusu.
* Halbuki fon artık 10’ar 10’ar büyüyor. 2012 sonunda 61.2 milyar lira olan fon büyüklüğü 2013 sonunda 70.3 milyara, Ekim 2014 itibarıyla de 79.1 milyar liraya ulaştı. Bu büyümenin asıl nedeni de fondan ödeme yapılmasındaki kısıtlar oluşturuyor.
* Fondan işsiz kalındığında maaş alabilmek için önemli şartlar konulmuş. Bir kere işten işveren tarafından çıkarılmış olmak gerekiyor. İstifa yoluyla ayrılma durumunda maaş yok.
* İkincisi, son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemek lazım. Bu, tatiller çıkıldığında en azından 2 yılı buluyor.
* Ayrıca, son 120 günlük ödemenin kesintisiz yapılması şart. Ancak bu koşullarda İşsizlik Fonu’na başvurmak mümkün oluyor.
* Maaş ise 600 günlük prime karşılık 6 ay, 900 günlük prime karşılık 9 ay ve 1080 gün prime karşılık 10 ay süreyle bağlanabiliyor. En fazla 10 maaş ödenebiliyor. Daha fazlası yok. Maaşın tutarı da en fazla 900 TL oluyor.
* İşsiz kalana maaş ödeme bu kadar sıkı tutulunca ortaya devasa bir fon çıkıyor. Bu fon da kaynaklarını kamu kâğıtlarında değerlendiriyor. Yani normalde işsizlere maaş olarak dağıtılması gereken bir fon, ülkenin Hazine’sini finanse ediyor. Karşılıksız değil, faiziyle tabii.
* Görünür ve bilinen amacı Hazine’yi fonlaması değildi. Resmi adında olduğu gibi, İşsizlik Sigortası gibi çalışmasıydı. Bu haliyle bu fon artık daha fazla büyütülmemeli. Hazine’nin borçlanma sorunu artık yok. Bütçe açıkları da yok.
* Ama işsizlik sorunu hâlâ var, işsiz kalanlar da. Bu nedenle fon, adında yazıldığı gibi, işsiz kalanlar için kullanılmalı, bu konuda işten atılma şartı da kaldırılmalı. Hazır istihdam piyasasındaki katılıkları gevşetmek için yeni düzenlemeye gitmeye hazırlanırken, İşsizlik Fonu’nda çalışanlar aleyhine çok katı olan fon mevzuatı da değiştirilmeli.
* OECD’de en katı İşsizlik Fonu uygulayan ülke olmaktan çıkmalıyız. Düzenlemeler sadece devlet lehine değil, çalışanlar lehine de yapılmalı. Bu da olmazsa işveren lehine yapılmalı, yüzde 2 olan işveren kesinti oranı yüzde 1’e düşürülmelidir. En azından yatırım ortamını iyileştirici etkisi olur.
SONUÇ: “Mum dibine ışık vermez.” Türk atasöz
