S-400'lerde kaynak kod, dost-düşman ayrımı ve teknoloji transferi ne olacak?
Rusya ile Türkiye arasında en yoğun görüşme trafiğine sahip olan konuların başında hava savunma sistemi S-400 geliyor. Türkiye’de sıcaklığını koruyan ve Batılı müttefiklerin de ilgisini çeken bir konu. Rus basınında, Türkiye’nin satın alacağı S-400 hava savunma sistemlerinin iç düzeneğine erişme hakkı verilmesi yönündeki talebin geri çevrildiğine dair haberler tedavüle sokuluyor. Bu haberler ne kadar doğru, gerçek payı nereye kadar? Hassas mevzuyu önemli kaynaklar nezdinde araştırdığımda iki hususu öğrendim. Rusya başından beri kaynak kodlarını vermeyeceğine dikkat çekmiş. Bu hususta bir tartışma yok. Ancak dost-düşman ayrımını ise Türkiye kesinlikle yerli yapacakmış ve bu durum Rusya tarafından teyit edilmiş. Bu hususta da bir sorun yok. Çünkü S-400 gibi benzer sistemlere ait elektronik kodları ve iç düzeneğe dair detaylar teamülen genellikle verilmezmiş. Burası da tamam. Ama iki önemli husus var tartışılan.
Öncelikle Rus basınına açıklama yapan yetkililerin, Türkiye’den yetkili makamların, bu konuları görüştüğü muhataplar olmadığının altını çizeyim. Anlaşılan Rusya, bu şekilde farklı bir diplomasi yürütüyor. Diğer detaylara gelince, S-400 sisteminin tedarikiyle birlikte Rusya tarafı, teknoloji transferine sıcak bakmış ve bu konuda Türkiye ile işbirliği yapacaklarına dair söz vermişler. Şu an S-400 sisteminde Rusya ile üzerinde müzakere edilen konulardan birisi teknoloji transferi, diğeri de dost-düşman ayrımı için yapılan çalışmalar...
RUSYA İLE DOMATES DİPLOMASİSİ
Türk domatesinin Rusya’ya ihracatıyla ilgili son bilgi Rusya Başbakan Yardımcısı’ndan geldi. Daha önce defalarca yazdığım üzere iki ülke arasındaki domates meselesini farklı okumak gerekiyor. Rus uçağının, sınır ihlali sebebiyle Türk jetleri tarafından düşürülmesi sonrasında ilişkilerin hangi düzeyde seyrettiğini gösteren bir turnusol görevi var domatesin. Bu sebeple “Domates dışında her konuda anlaşıldı” şeklindeki haberleri böyle okumamız gerekiyordu. Bundan sonra da Türk domatesi hakkında Rusya’dan gelen her habere bir mesaj gözüyle bakılması şart. Çünkü “domates” sadece domates değildir.
Rusya Başbakan Yardımcısı Arkadiy Dvorkoviç’in, “Türkiye’den domates ithalatı ancak 2018’de kısmen yeniden başlayabilir. Türkiye’den domates ithalatı 50 bin tondan fazla olmaz” şeklindeki açıklamasında da yeterince ipucu bulmak mümkün. Domates yasağı hem kesin kalkacak denmiyor, hem de miktar kısıtlamasından bahsediliyor. Rusya “domates” üzerinden verdiği mesajla iki ülke ilişkilerinin tam olarak rayına girmediğini ifade ediyor. Yetkililerimiz de diplomasilerini buna göre geliştirmelidir. Dikkatlerini çekmiş olalım. “Rusya çiftçilerine domates kredisi verdiği için Türkiye’den domates ithal etmeye sıcak bakmıyor” şeklindeki izahatı geçiniz. Türk domatesi, Rusya ambargosuna rağmen başka ülkeler üzerinden ve daha yüksek fiyatlarla Rus tüketicisine ulaştığı biliniyor. Dolayısıyla domates meselesi hassas...
**************
KUZEY IRAK’A BAĞDAT ÜZERİNDEN UÇUŞ...
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) 25 Eylül’de bağımsızlık referandumuna gitmesiyle birlikte Bağdat’ın ilk adımı, yurtdışından yapılan uçak seferlerini yasaklamak oldu. Bağdat Hükümeti, BM çatısı altında faaliyet gösteren Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) mevzuatı dahilinde izin verdiği Erbil ve Süleymaniye’ye olan uluslararası uçuşları yasaklamasıyla da bölgenin dünyayla irtibatı kesildi.
Ancak pek gündeme gelmese de bölgenin tam olarak dünyayla havadan bağlantısının kesildiğini söylemek doğru olmaz. Çünkü Bağdat’tan Erbil ve Süleymaniye’ye Irak Airways tarafından yapılan iç hat uçuşlarıyla bölge kısmen de olsa dünyaya bağlanabiliyor. Referandumdan önce de yapılan seferler, referandum sonrası IKBY için daha önemli hale geldi. Halihazırda Bağdat’tan Erbil’e günde 6, Süleymaniye’ye ise 4 adet karşılıklı sefer yapılıyor. İstanbul’dan Erbil’e gitmek isteyenler bu güzergâhı kullanabilir.
Öte yandan Bağdat ile Erbil arasında nasıl bir görüşme trafiği yaşandığını ve Amerika’nın hangi seviyede devrede olduğunu detaylarıyla bilemiyoruz. Ama IKBY’ye uçuşları durduran başta Türk Hava Yolları olmak üzere çeşitli ülkelerin şirketlerine uçuşlara yeniden izin verileceğine dair bilgiler aktarıldığı belirtiliyor. Hatta IKBY kaynaklarından edindiğim bilgilere göre, kısa süre içinde Erbil ve Süleymaniye’ye uçuşlara yeniden izin verileceğine dair bir beklenti var. Beklentileri bir kenara bırakırsak, şu an Bağdat üzerinden Kuzey Irak’a ulaşmak mümkün...
