Ramazanda diyabetle ilgili en çok sorulan sorular

Her yıl ramazanda diyabetli hastalardan birçok soru gelir. Özellikle oruç tutup tutamayacağı, oruç tutarsa ilaçlarını, beslenmesini nasıl planlayacağı, diyabetini nasıl kontrol altında tutacağı gibi.

Bu sorular sadece bize değil diğer ülkelerdeki meslektaşlarımıza da geliyor. Dünyada yaşayan 100 milyonun üzerinde diyabetlinin ortak sorularına verilen cevaplarla ilgili kısa bir süre öncesine kadar bir konsensüs yoktu.

Ancak 2 yıl önce İstanbul’da toplanan “Uluslararası Diyabet ve Ramazan Grubu (IDRG)”, uzun çalışmalardan sonra ortak bir deklarasyon yayınlayıp birçok konuyu aydınlattı.

İşte diyabetlilerin ramazanla ilgili en çok sorduğu sorular ve yanıtları.

1 Diyabetli ramazanda oruç tutabilir mi? Bu konuda aslında en doğru cevabı verecek kişi diyabetli hastanın doktoru; çünkü tek tip diyabet yok. Tip 1 diyabet, Tip 2 diyabet, MODY, LADA gibi farklı tipleri olduğu gibi her tipin erken dönemi, ileri dönemi ya da komplikasyonlu dönemi olabilir. Burada en önemli konu, diyabetin tanımını ve dönemini iyi belirlemek.

İnsülin direnci ya da gizli şekeriniz varsa Hekimin izni dahilinde ve kontrolünde oruç tutulabilir, ancak insülin direnci ya da gizli şeker bir anlamda Tip 2 diyabetin erken dönemi olduğu için mutlaka diyet uzmanı denetiminde uygun bir beslenme planı uygulanmalı.

Tip 2 diyabetiniz varsa ve şeker düşürücü haplar kullanıyorsanız Oral antidiyabetik adını verdiğimiz şeker düşürücü ilaçlar kullanılıyorsa, tıbbi olarak oruç konusunda çok dikkatli olmanız gerekir. Eğer mutlaka oruç tutmayı arzuluyorsanız, kan şeker kontrolünü çok dikkatli ve sık yapmanız, düzenli doktor kontrolünde olmanız, dikkatli bir diyet uygulamanız önerilir.

Tip 2 diyabetiniz varsa ve bazal insülin tedavisi alıyorsanız IDRG Uzmanlar Kurulu, insülin kullanan diyabetli hastalarda oruç tutmayı önermiyor. Kurulun farklı ülkelerdeki din adamlarından aldığı görüşe göre; dini olarak da caiz değil. Ancak tüm bunlara rağmen hasta mutlaka tutmayı arzu ediyorsa, ilk birkaç gün çok sıkı kontrolle sık kan şekeri ölçülerek hekim kontrolünde tutabilir.

Tip 1 diyabetliyseniz ve günde 2’den fazla (çoklu doz) insülin kullanıyorsanız IDRG Uzmanlar Kurulu, oruç tutmayı kesinlikle önermemekte. Hastalığın özelliği nedeniyle yaşamsal risk var. Dini olarak da caiz değil. Günlük insülinlerinizi aksatmadan sürdürün ve beslenme planının dışına çıkmayın.

Uzun yıllardan bu yana diyabetliyseniz ve organ hasarı varsa Diyabet nedeniyle herhangi bir organda hasar varsa (böbrekte, gözde, sinirlerde) oruç tutmanız kesinlikle önerilmiyor. Uzun açlık ve susuzluk, organ hasarının ilerlemesine neden olabilir, yaşamsal risk yaratabilir. 2 Oruç tutarken nasıl beslenmeliyim?

Diyabetliyseniz ve oruç tutuyorsanız sahuru atlamayın ve mümkünse kahvaltı tarzı beslenin Ekmeğiniz tam çavdar olsun, mutlaka yumurta yiyin, peyniriniz olabildi- ğince az tuzlu (tuz susatabilir) olsun. Sahurda mutlaka büyük bir tabak salata, yeşillik, domates, biber, turp vb. yemelisiniz. Meyveden uzak durun, meyveden alacağınız vitamin ve mineralleri zaten salatadan alırsınız, üstelik kan şekeriniz yükselmez. Bol su için, su çok önemli.

İftarı kademeli yapın Önce bir bardak su, bir kâse çorba ve bir dilim tam çavdar ekmeğiyle başlayın. Çorbanın hemen ardından bir kâse salata yiyin, kısa bir ara verin, bir çay için, sonra ana mönüye geçin. Bu yöntem uzun süreli açlıktan sonra hipoglisemik atağa bağlı aşırı yemek yiyip kan şekerinizi aşırı yükseltmesinden ve fazla kilo almaktan sizi koruyacaktır.

Orucun nasıl açılacağına gelince; siz siz olun Canan Hoca’yı kızdırmayın, orucu zeytinle açın. Şaka bir yana hoca bu konuda haklı, yemeğin başında alınan şeker ister hurmadan ya da tatlılardan gelsin, insülin salımını aşırı uyarır, acıktırır. Diğer önemli konu da ramazan pidesi. Beyaz unun kan şekerini hızlı artıracağını unutmayın.

Ramazan sofraları genel olarak, simit, börek, reçel, iftarda baklava gibi zengin olur. Bu tür hızlı emilen karbonhidratlardan, aşırı yağlı yiyeceklerden özellikle kalp sağlığınız açısından hayvansal yağlardan uzak durun. Bazı kişiler bol yağ yemenizi önerse de, dünyada hayvansal yağı en çok tüketen ülkelerin, bölgelerin aynı zamanda koroner kalp hastalıkları oranının en yüksek bölgeler olduğunu unutmayın.

3 Diyabet ilaçlarımı nasıl kullanmalıyım? Oruç tutan diyabetliler, insülin direncini tedavi eden ilaçları (metformin, pioglitazon) dozunu ve saatini değiştirmeden aynı şekilde kullanabilir.

Şeker düşürücü ilaçlar kullanıyorsanız günün yemek ağırlığı iftara kaydığı için doktorunuzun da görüşünü alarak sabah dozunu akşama, akşam dozunu sabaha alın. Sahurda alacağınız şeker düşürücü ilacın dozunun düşük olması önemli. Çünkü gündüz oruç sırasında uzun açlıkta şeker düşebilir.

Bazal insülin tedavisi altındaki diyabetliler mutlaka oruç tutmak isterse, insülinin ağırlıklı dozunu akşama almaları gerekir. Tek doz insülin kullanılıyorsa, insülinin iftardan önce alınması, ikili doz kullanılıyorsa büyük dozun iftarda yapılması, gündüz şekerin düşmesini, gece de yükselmesini önler.

4 Egzersizimi nasıl yapmalıyım? Ramazanda ağır spordan kaçınmak gerekir. Oruçken, gündüz ağır spor hem sıvı kaybına hem de şeker düşmesine neden olabilir. Spor ya da egzersiz iftardan 1-2 saat sonra yapılmalı. İftardan sonra en az 5-8 bin adım atmak hem kan şekerini hem de kiloyu kontrol altında tutar.

5 Kan şekerini ölçmek orucu bozar mı? Oruç sırasında parmaktan kan şekerini ölçmek orucu bozmaz, bu nedenle şeker ölçümlerini ihmal etmeyin, saatleri atlamayın.

6 Kan şekerim ani düşerse ne yapmalıyım? Oruç sırasında kan şekerinizin ani düştüğünü hissettiniz ve ölçtünüz. Eğer hafif bir hipoglisemiyse hareketten uzak durun, 15 dakika dinlenin ve şekerinizi yeniden ölçün. Şekeriniz düşmeye devam ediyor, üstelik 60 mg/dl’nin altında ise beklemeyin, yaşamsal risk olabilir, şeker ya da meyve suyu alın.

7 Kan şekerim aşırı yükselirse ne yapmalıyım? Oruç sırasına şekeriniz 300 mg/dl’nin üzerine çıkarsa oruca devam etmeyip ya bir sağlık merkezine gidin ya da insülin düzeltme dozu uygulayın. Yüksek şeker kan yoğunluğunu artıracağı için bol su için.