Zengin listesinde değişim
Wall Street’teki şirketlerin hisselerindeki değişime bakarak kapitalist dünya ekonomisinde gücün ve kapitalizmin dinamiklerinin nasıl değişime uğradığını anlamak mümkün.
Karl Marx’ın analiz yöntemiyle ifade edersek, son 10 yılda toplam sermayenin iç yapısı hızla değişiyor. Sermaye içinde bir bölüm güçlenirken bir diğeri zayıflamaya başladı.
Bu dönüşüm, sistemin iç işleyişini etkilerken global dengeleri de değiştiriyor. Sadece soyut bir analiz değil bu, hepimizin gündelik yaşamını ve geçimini yakından ilgilendiren bir süreç.
Toplam sermaye içindeki dönüşümleri en iyi inceleyeceğimiz ve göreceğimiz yer, borsa hisselerindeki değer dönüşümleridir. Zira bu dönüşümler, oluşan yeni dengeler açısından iyi fikir verir.
Bu ayın başında bir ara Facebook şirketinin hisse değerleri bir gün içinde yüzde 3.7 artarak hisse başına 87.88 dolara ulaştı. Bu, Facebook’un değerinin 238 milyar dolara ulaşması anlamına geliyordu.
Facebook, bu piyasa değeriyle dünyanın en zengin insanları arasında olan Walton Ailesi’nin Walmart şirketinin değerini bile aştı.
Böylece Facebook kurucusu ve sahibi 31 yaşındaki Mark Zuckerberg, 37.3 milyar dolarlık servetiyle 4 Walton Ailesi ferdinin önüne geçiverdi.
Walmart hipermarketleri, mal dağıtım sistemleriyle 2 milyon 200 bin kişiye iş imkânı sağlıyor. Onu değer olarak geçen Facebook’ta ise sadece 10 bin kişi çalışıyor.
Yani Facebook ne kadar güçlense ve büyüse de, Walmart kadar ekonomiye etkisi olmuyor.
Amerikan ekonomisinde büyük paralar kazanılmasına, teknoloji şirketlerinin devamlı büyümesine rağmen insanların geçim zorluğundan yakınmalarının temelinde, ekonominin ana dinamikleri artık Walmart gibi üretim süreçlerini destekleyen eski tür şirketlerin değil, yeni teknoloji şirketlerinin yönlendirmesi yatıyor.
Teknoloji firmaları az sayıdaki insana büyük servetler kazandırırken, Walmart gibi çok sayıda insana iş imkânı sağlayan eski tür örgütlenmelerin gücünün kaybolmaya başlamasıyla kapitalizmin içinde büyük bir güç dönüşümü yaşanıyor.
Facebook bu son değerlenmeyle Amerika’nın ve dünyanın en güçlü ilk 10 şirketi arasına girdi.
Bu ilk 10 içinde Facebook’un yanında Apple, Google ve Microsoft da var.
Bu 4 teknoloji şirketi, kapitalizmin yeni dinamiğini belirliyor.
“En zenginler” listesinde de Bill Gates, 86.1 milyar dolarla birinci sırada.
Onu amazon.com’un kurucusu ve Washington Post Gazetesi’nin sahibi Jeff Bezos 39.2 milyar dolarla takip ediyor.
Zuckerberg ise 37.3 milyar dolarla üçüncü sırada yer alıyor.
Facebook’un 2004 yılında Harvard Üniversitesi’ndeki öğrenci yurdunda bir odada kurulduğunu düşünürsek bunun ne kadar ciddi ve önemli bir büyüme olduğunu görebiliriz.
Facebook, diğer teknoloji firmalarıyla birlikte büyüyüp güçleniyor ve sermaye yapısı buna göre dönüşüyor, ama bu güçlenmenin ve sermaye içinde hâkim hale gelmenin ekonomiye olumlu etkileri bu boyutta olamıyor.
Çünkü iş imkânı sağlayan üretim süreçleri bundan fazla etkilenmiyor. Bu da kapitalizmin yeni iç çelişkisidir.
