Suriye anlaşmasının perde arkası
“SURİYE’de bir çözüm yolu nasıl açılır?” sorusuna cevap yolunu açmak üzere Washington-Moskova arasında oluşturulan alt düzeyde gizli görüşmelerin nisan başından bu yana sürdüğü belirtiliyor.
Gizli görüşmeler sürdükçe taraflar yaklaşımları arasında bir benzerlik olduğunu keşfetmişler.
Amerikan tarafı, kendilerinin Suriye’de bazı “nüfuz bölgeleri”ne (zones of influence) sahip olduklarını ve en azından bu bölgelerde çatışmasızlık durumu oluşturabileceklerini söylemeye başlamışlar.
TAVIRLAR ÇAKIŞINCA
Bu süreci bana anlatan kaynağım Rus tarafından da buna benzer bir önerinin geldiğini, ama onların nüfuz bölgesi kavramını değil “dondurulmuş çatışma” (frozen conflict) kavramını kullandıklarını söylüyor.
Dondurulmuş çatışma kavramının Rusya’nın dış politikasında etkin rolü olduğu ve bunun Sovyet dönemi de dahil etkin bir şekilde kullanıldığı belirtiliyor.
Amerikan tarafı sonunda hangi kavram kullanılırsa kullanılsın ikisinin de aynı sonucu doğurabileceğini gördüklerinde, gizli görüşmelerde “çatışmasızlık alanları”nın oluşturulması aşamasına geçilmiş.
Amerikan yönetimi görüşmelerde bu adımın atılmasıyla birlikte Rusya ile Suriye üzerinde daha genişletilmiş işbirliği imkânlarının sağlanmasına karar vermiş.
İLK UYGULAMA YERİ NASIL SEÇİLDİ?
Bu yöndeki sinyale Rusya’dan da olumlu adım atılınca, ilk uygulanma yerinin tespitine gelinmiş süreçte.
Washington da Moskova da bu ilk adımın çok önemli olduğu ve uygulanacak modelin daha sonra Suriye’nin geneline yayılıp yayılamayacağının bu ilk aşamada belli olacağı üzerinde fikir birliğine ulaşmışlar.
Ürdün Kralı, Beyaz Saray’da Trump ile yaptığı (ve Türkiye’yi, “Bölgede olan her şeyden sorumlu Türkiye’dir” diyerek şikâyet ettiği) görüşmede kendi sınırına yakın bir uygulamaya aktif destek vereceklerini iletmiş.
Bu arada İsrail de sürekli olarak Washington’a Golan Tepeleri’ne yakın Suriye toprakları hakkında bir şeyler yapılması taktiğini Washington’a iletiyorlarmış.
Rusya ilk uygulamada Şam’ın da çıkarlarını kollamak istediğinden Amerika ile Rusya sonunda farklı nedenlerden olsa bile hedefler çakışınca ilk uygulamanın zirvede açıklanan Suriye’nin güneybatısında başlamasına ortak karar vermişler.
Şimdi bu başlatılan sürecin iyi uygulanması ve bir sorun çıkmaması tarafların ortak arzusu.
SONRAKİ AŞAMALAR
Bu haber yazılana kadar sahada çatışmasızlığın nasıl uygulanacağı, kimin kontrol edeceği ve uymayanları zorlayacağı henüz tespit edilmemişti. Rus tarafının, “Uygulamayı Rus askeri polisi kontrol edecek” açıklamasını Amerikan tarafı doğrulamıyor.
Bu ilk uygulama başarılı olursa bu tür uygulamalar kademeli olarak Suriye’nin tüm çatışmalı bölgelerine yaygınlaştırılacak. Sonunda bu tür çatışmasızlık alanlarının sayısının artmasından sonra ülkede bir barış havası esmeye başlayacağı umuluyor. Bu olursa ondan sonra siyasi süreç başlatılacak ve Esad’ın geleceğine karar verme aşamasına ancak o zaman geçilecek.
NOT: Washington’da bana anlatılanları dinlerken, keşke Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok önceden belirttiği “çatışmadan arındırılmış güvenli bölge” önerisi dikkate alınsaydı diye düşündüm. Bu öneri o zaman uygulansaydı bu kadar boşuna zaman da kaybedilmezdi. Washington’daki kaynaklar da Türkiye’nin o önerisinin içerik olarak şimdi karar verilen uygulamadan farklı olmadığını kabul ediyorlar.
Bu arada Amerikan kaynakları zirvenin beklenildiğinden çok daha uzun sürmesinin ana nedeninin Suriye meselesi olduğunu vurguluyorlar.
