Brezilya, Türkiye ve yeni dünya
Cambridge, ABD
ABD'nin genelde çok kar yağan kuzeydoğu eyaletlerini kilitleyen, on binlerce insanı elektriksiz bırakan, yükselen okyanus sularının yüzlerce evi sularaltında bıraktığı, uçak seferlerinin toptan iptal edilip tren seferlerinin çoğunun yapılamamasına neden olan kar fırtınası benim buraya gelmeme denk düştü. Şans diyelim. En şaşırtıcı olanı kar cumartesi saat 17 sularında durmasına, ertesi gün güneş açmasına rağmen metro ve otobüsler çalışmadı. Restoranların çoğu kapalıydı. Kısacası hayat askıya alınmıştı.
Pazartesi karları tam kaldıramamış, çamur deryası sokakları ve caddeleri gölcüklerle dolu şehirde hayat başladı. Üniversite canlandı. Derslerin yanı sıra konuşmalar, konferanslar, paneller içinden insanın neyi seçeceğine şaşırdığı bir entelektüel cümbüş başladı.
Diplomatik kariyerden gelen Brezilya Dışişleri Bakanı Antonio Patriota mükemmel bir İngilizce, içten bir alçakgönüllülükle samimiyetle konuşup, en sert mesajları bile çok sakin ve diplomatik bir dille verdi. Salonu dolduran izleyicilere ülkesinin dış politika hedeflerini ve dünyayı nasıl gördüklerini anlattı. Daha önce dar katılımlı öğle yemeğinde de yazılmamak kaydıyla konuşmuştu. Mevkidaşı Ahmet Davutoğlu ile düzenli olarak iletişim içinde olduklarını orada söylemişti.
Patriota'nın söyledikleri yükselmekte olan güçlerin dünya değerlendirmelerinin ne denli benzeştiğini gösteriyordu. Türkiye gibi Brezilya da dünyadaki kurumsal güç dağılımının bugünün gerçeklerini yansıtmadığını savunuyor. Bu nedenle kendisini Harvard Üniversitesi'nde konuşmaya davet eden ABD'nin eski NATO Büyükelçisi Nick Burns'e Brezilya'nın BM Güvenlik Konseyi üyeliğine destek verdikleri için teşekkür etti.
Tarihinde ilk kez yalnızca bölgesel değil küresel düzeyde etkili olabilecek bir konuma gelen Brezilya'nın dünya sisteminde yeni düzen arayışlarında birlikte hareket ettiği ülkeler Çin, Rusya, Hindistan ve Güney Afrika. Son ikisiyle ayrıca İBSA diye bir grup kurmuşlar. Nüfusları bir buçuk milyarı bulan bu üç demokratik ülkenin ortak bir kalkınma yardımı programı var.
Tıpkı Türkiye gibi Brezilya da kendi bölgesindeki ülkelerle yakın ilişkiler kurmaya, ekonomik entegrasyonu derinleştirmeye kararlı. Tartışmasız bölgenin en büyük ve güçlü ülkesi olarak bölgesel örgütlenmeleri güçlendiriyor, Patriota bu şekilde Venezüella gibi ABD tarafından dışlanan ülkelerin daha sorumlu hareket etmesini sağlayabildiklerini düşünüyor. ABD ile de giderek daha olgun, daha eşit bir ilişki ve diyalog içinde olduklarına inanıyor.
Brezilya da Afrika kıtasına tüm gücüyle yüklenmiş. Bu kıtada en fazla temsilciliği olan ülkelerden birisi. Onlarda da önce iş dünyası Afrika ülkelerine gitmiş, ardından diplomatik temsilcilikler açılmış. Afrika ve Latin Amerika ülkeleri birkaç gün sonra bir zirvede buluşacak. Benzer bir düzenlemeyi Arap ülkeleriyle de yapmışlar. AB en büyük ticaret ortakları.
Brezilya'nın en büyük şansı, devletler arası silahlı çatışma riski sıfıra yakın, nükleer silahların bulunmadığı ve artık Küba dışında tüm devletlerin demokrasiyle yönetildiği bir bölgede merkezi ülke olması. En büyük başarıları olarak fakirliği büyük ölçüde silip, gelir eşitsizliklerini azaltmalarını görüyor. Brezilya'nın dünyaya temelde bu özellikleri ve barışçı arayışları sayesinde örnek olabileceğini düşünüyor.
Libya, Suriye gibi konularda Brezilya dış politikası Türkiye'den farklı olarak müdahalelere karşı çıkıyor. İran konusunda Türkiye ile işbirliğini çok önemsedikleri açık. İran'ın nükleer programı sorunuyla ilgilenen Amerikalı akademisyenlerin de giderek, Brezilya-İran-Türkiye arasında imzalanan anlaşmanın ABD tarafından reddini kaçırılmış bir fırsat olarak değerlendirdikleri anlaşılıyor.
