Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Haberler Kültür-Sanat Öne Çıkanlar Bandırma Vapuru'nun hikâyesi

        Büyük Britanya'da inşa edildi.

        Önce İngiltere sonra da Yunanistan bayrağıyla denizlerde yük ve yolcu taşımacılığında kullanıldı.

        Türk bayrağıyla ise bir ulusun kaderini taşıdı.

        Bandırma Vapuru...

        16 Mayıs 1919'da İstanbul'dan hareket eden Bandırma Vapuru, vardığı Samsun'da Mustafa Kemal Paşa'nın başlattığı kurtuluş mücadelesinin sonunda İngiltere ile Yunanistan'ın yanı sıra Fransa ve İtalya'nın Türkiye işgali sona erdirildi.

        102 yıl önce bu saatlerde taşıdığı bir ulusun kaderiyle Karadeniz'de yol alan Bandırma Vapuru, asil görevini tamamlamasının ardından 6 yıl boyunca posta taşıma hizmetinde bulundu. Ne yazık ki 1925'te hurdaya çıkarılarak parçalandı.

        Net bir fotoğrafı bile olmayan Bandırma Vapuru'ndan geriye asil göreviyle başlayan kurtuluş mücadelesinin ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti kaldı.

        * Bandırma Vapuru'nun net bir fotoğrafı bulunmuyor. Bunun yanı sıra ona ait olduğu düşünülen bazı düşük çözünürlüklü fotoğraflardaki geminin gerçekten Bandırma Vapuru olup olmadığı konusunda şüpheler bulunuyor.

        Bir ulusun kaderini belirleyen Bandırma Vapuru yolculuğu, ne yazık ki bugüne kadar bir sinema filmi veya TV dizisi haline getirilmedi.

        Atatürk'ün Samsun'a çıkışının 100'üncü yılında 'İlk Adım: 1919' adında bir film çekileceği gündeme geldi.

        Filmi Abdullah Oğuz yönetecek, Halit Ergenç 'Mustafa Kemal Paşa'yı canlandıracaktı.

        1974'te denize indirilen bir tanker, Tuzla'daki tersanede Bandırma Vapuru'nun birebir kopyası olacak şekilde yenilenecekti.

        Ne var ki yüksek maliyeti nedeniyle çekimlere başlanamadı. Zira o günlerde konuştuğum Abdullah Oğuz, yüksek maliyeti nedeniyle 'İlk Adım: 1919'un çekilmesi adına pek umutlu değildi.

        Belki gün gelir, Bandırma Vapuru'nun 3 günlük yolculuğu bir sinema filmi veya TV dizisine yansır.

        13 Kasım 1918'de I. Dünya Savaşı'nın İtilaf Devletleri arasında yer alan Birleşik Krallık, Fransa, İtalya ve Yunanistan İstanbul'u işgal etti.

        Ardından Fransızlar; Çukurova, İngilizler; Merzifon, Samsun, Şanlıurfa, Gaziantep, Kahramanmaraş, İtalyanlar; Antalya, Konya, Yunanlılar ise İzmir bölgesini de işgal etti.

        Yunan Ordusu, İzmir Limanı'na çıkarken görülüyor.
        Yunan Ordusu, İzmir Limanı'na çıkarken görülüyor.

        İŞGAL ORDULARININ İSTANBUL'DAKİ ASKERİ GÜCÜ

        Büyük Britanya: 67 savaş gemisi ve 26.525 asker

        Fransa: 22 savaş gemisi ve 18.497 asker

        İtalya: 10 savaş gemisi ve 3.782 asker

        Yunanistan: 1 savaş gemisi ve 712 asker

        TOPLAM SAVAŞ GEMİSİ: 100

        TOPLAM ASKER: 49.516

        İstanbul'un işgali sırasında işgal ordularının İstiklal Caddesi'ndeki geçit töreni.
        İstanbul'un işgali sırasında işgal ordularının İstiklal Caddesi'ndeki geçit töreni.
        REKLAM

        Karadeniz'de bir Pontus Rum devleti kurmak isteyen Pontus Rum Cemiyeti, İstanbul ve Anadolu'nun işgal edilmesini fırsat bilip amaçları için faaliyetlerini artırdı.

        Bölgedeki Türklerin Pontus Rum Cemiyeti'ne bağlı çetelere karşı verdiği mücadeleden rahatsız olan İngilizler, Sadrazam Damat Ferit Paşa'ya baskı yapmaya başladı.

        30 Nisan 1919'da 9'uncu Ordu Müfettişliği'ne getirilen Mirliva Mustafa Kemal Paşa, iç huzuru sağlamak, silah ve cephaneleri toplamak, vatandaşlara silah dağıtılmasını engellemek ve bunu yapan kuruluşları ortadan kaldırmak üzere görevlendirildi. İngilizler, Pontus Rum çetelerine karşı mücadeleyi sona erdirmek için uğraşacağını sansın Mustafa Kemal Paşa, kurtuluş mücadelesi için planlarını çoktan yapmıştı bile.

        * Mirliva: Günümüzde tuğgeneralliğe denk gelen askeri rütbe. 'Paşa' unvanı, mirliva rütbesiyle kazanılırdı.

        Samsun, Sivas, Van, Trabzon ve Erzincan'daki mülki memurlara Mustafa Kemal Paşa tarafından yapılacak olan tebligata uymaları konusunda genelge çıkartıldı. Mustafa Kemal Paşa, Samsun'da başlayacak olan görevi sırasında kendisine eşlik edecek olan asker ve memurların kimler olacağını belirleyerek listeyi Savaş Bakanlığı'na sundu.

        Mustafa Kemal Paşa'nın görevi için Bandırma Vapuru tahsis edildi.

        REKLAM

        BANDIRMA VAPURU

        Yapım Yılı: 1878

        Yapım Yeri: Glasgow - İskoçya

        Boyu: 47.7 metre

        Ağırlığı: 192 ton

        İlk adı Trocadero olan gemi, Londra merkezli Dousey & Robinson adlı şirket tarafından Londra limanına yük gemisi olarak tescil edildi.

        1883... Trocadero, Yunan armatör H. Psicha tarafından satın alınarak Pire Limanı'na tescil edildi.

        1885... H. Psicha, geminin adını Kymi olarak değiştirdi.

        1890... Seyir hatası nedeniyle Erdek'te kayalıklara bindirdi ve baş taraftan karaya oturdu. H. Psicha'nın gözden çıkardığı Kymi'yi satın alan kaptanı Andreadis uzun uğraşlar sonrasında gemiyi karaya oturduğu yerden kurtarıp onarılması için Haliç'e götürdü.

        1894... Osmanlı İdare-i Mahsusa'nın satın aldığı gemi, Panderma adı verildikten sonra Tekirdağ, Mürefte, Şarköy , Karabiga, Erdek arasında yük ve yolcu seferleri yapmaya başladı.

        1910... Osmanlı İdare-i Mahsusa , Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi olunca Panderma adı Bandırma olarak değiştirildi.

        1915... I. Dünya Savaşı sırasında nakliye görevindeyken Mürefte - Şarköy açıklarında İngiliz HMS E-14 denizaltısının saldırısına uğradı. Torpidonun isabet etmemesiyle batmaktan kurtuldu.

        REKLAM

        SAMSUN ROTASI ŞİŞLİ'DE ÇİZİLDİ

        Mustafa Kemal Paşa'yı ve görevlendirilen diğer asker ve memurları Samsun'a taşıyacak olan Bandırma Vapuru'nun kaptanlığına 1 Mayıs 1919'da İsmail Hakkı (Durusu) atandı.

        41 yaşındaki Bandırma Vapuru'nun Karadeniz'in hırçın dalgalarına karşı güçsüz kalacağı yönünde düşünceler olsa da kurtuluş mücadelesini başlatmak için Samsun'a gitmek Mustafa Kemal Paşa için elzemdi.

        Mustafa Kemal Paşa ile Kaptan İsmail Hakkı Şişli'deki evde bir araya gelerek rota üzerine çalıştı. 'Ne olur ne olmaz' düşüncesiyle kıyıya yakın bir şekilde yol alma konusunda mutabık kaldılar.

        Kaptan İsmail Hakkı Durusu (1871 - 1940)
        Kaptan İsmail Hakkı Durusu (1871 - 1940)

        Bandırma Vapuru'nun yolculuğa hazır hale getirilmesinden sonra 14 Mayıs'ta gemide yolculuk edecek olanların isimleri Savaş Bakanlığı tarafından boğazların kontrolünü elinde bulunduran İngiliz işgal kuvvetleri komutanlığına gönderildi. Zira Bandırma Vapuru'nun İstanbul Boğazı'ndan Karadeniz'e açılması için İngiliz işgal kuvvetleri komutanlığından vize alınması gerekiyordu.

        Bandırma Vapuru ile Karadeniz'e açılacak olan 49 görevli, 5 sivil, 25 mürettebattan oluşan listenin 15 Mayıs'ta onaylanması sonucu yola çıkışı vizesi verildi. Bandırma Vapuru'nda aynı zamanda 18 at bulunuyordu.

        İngilizlerin Bandırma Vapuru'nun Karadeniz'e çıkabilmesi için verdiği vize.
        İngilizlerin Bandırma Vapuru'nun Karadeniz'e çıkabilmesi için verdiği vize.

        Mustafa Kemal Paşa, 16 Mayıs 1919'da Sultan Vahideddin ile Yıldız Sarayı'nda görüştükten sonra Beşiktaş Akaretler'de oturan annesi Zübeyde Hanım ve kız kardeşi Makbule Hanım'a veda etti. Daha sonra da Beşiktaş'taki iskeleden bindiği askeri sevk motoruyla Kız Kulesi yakınlarındaki Bandırma Vapuru'na ulaştı. İngilizler, demir almadan önce Bandırma Vapuru'na çıkarak yolcu ve yük kontrolü yaptı.

        Bandırma Vapuru, yapısal olarak benzerlik gösteren başka gemilerle karıştırılıyor. Fotoğrafta görülen Gelibolu Vapuru da Bandırma Vapuru ile karıştırılan gemiler arasında bulunuyor.
        Bandırma Vapuru, yapısal olarak benzerlik gösteren başka gemilerle karıştırılıyor. Fotoğrafta görülen Gelibolu Vapuru da Bandırma Vapuru ile karıştırılan gemiler arasında bulunuyor.
        REKLAM

        Mustafa Kemal Paşa'nın annesi Zübeyde Hanım'a veda ederken söyledikleriniMakbule Hanım (Atadan) şöyle aktarmıştı; "Anne, ben yarın Anadolu'ya gidiyorum. Buraların hali belli değil. Selanik nasıl elden gittiyse buralar da öyle olabilir. Ben, kurtarmaya çalışacağım. Elimden ne gelirse onu yapacağım. Fakat bu işte tehlike çoktur. Hesapta ölmek, gidip gelmemek vardır. Bana hakkını helal et… Sen de bunları iyi dinle Makbule. İşler fenaya dönerse, sakın buradan ayrılmayın. Bütün paranızı sarf edersiniz, paranız biterse, halılarınızı, kıymetli eşyanızı satarsınız. Bir kere daha söylüyorum. Ne olursa olsun yola çıkmaya kalkmayacaksınız. Başaramazsam zaten sizi öldürürler, o zaman elbet, ben de ölmüş olurum."

        Makbule Hanım (1885 - 1956) Zübeyde Hanım (1857 - 1923) Mustafa Kemal Atatürk (1881 - 1938)
        Makbule Hanım (1885 - 1956) Zübeyde Hanım (1857 - 1923) Mustafa Kemal Atatürk (1881 - 1938)

        Kaptan İsmail Hakkı, Karadeniz'i pek tanımıyordu. Ayrıca pusula tam randımanlı çalışmadığı için mümkün olduğu kadar kıyıları takip ederek yol alınıyordu. Sahili takip ederek Sinop'a ulaşıldı.

        Bozuk pusulası nedeniyle Bandırma Vapuru ile daha fazla yol almak iyiden iyiye riskli bir hal alınca Samsun'a kolaylıkla gidilebilecek bir yol olup olmadığı soruşturuldu. Bir an önce Samsun'a varmak isteyen Mustafa Kemal Paşa, kara yoluyla ulaşmanın günlerce süreceğini öğrenince yola Bandırma Vapuru ile devam etme kararı aldı.

        Yine kıyıya yakın bir rota takip edilerek 19 Mayıs 1919'da sabah saat 8.15'te Samsun'a varıldı. Pontus Rum çetelerine karşı olan mücadeleyi sona erdirmekle ilgili resmi görevini bahane ederek Anadolu'ya ayak basan Mustafa Kemal Paşa, hiç vakit kaybetmeden kurtuluş mücadelesine girişti. Valilere, bağımsız mutasarrıflıklara, Erzurum'daki 15'inci Kolordu, Ankara'daki 20'nci Kolordu ve Diyarbakır'daki 13'üncü Kolordu Komutanlıkları ile Konya'da İkinci Ordu Müfettişliği'ne gönderdiği genelgeyle işgale karşı tepki gösterilmesini tavsiye etti. Bu tavsiye sonrasında da Anadolu'da işgale karşı mitingler düzenlenmeye başlandı.

        AMASYA GENELGESİYLE KURTULUŞ SAVAŞI BAŞLADI

        Düzenlenen mitingler nedeniyle İstanbul'a dönme emri alan Mustafa Kemal Paşa, çağrılara kulak asmayarak Anadolu'da kurtuluş mücadelesinin tohumlarını ekmeye devam etti.

        Mustafa Kemal Paşa, ulusal egemenlikten söz ettiği Amasya Genelgesi'ni21 - 22 Haziran'da hazırlayıp 9'uncu Ordu Müfettişi sıfatıyla imzaladı. Bir ihtilal bildirisi niteliğindeki genelgede İstanbul Hükümeti'nin işgal kuvvetlerinin kontrolünde olduğu belirtilirken milleti yine milletin kendisinin kurtaracağının altı çizildi. Böylelikle de amacının belirtildiği, yönteminin belirlendiği Kurtuluş Savaşı başlamış oldu.

        Amasya Genelgesi
        Amasya Genelgesi

        HURDAYA ÇIKARILDI

        Bandırma Vapuru, Samsun seferini tamamladıktan sonra posta hizmetlerine devam etti. 1924'te Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi tarafından hizmet dışı bırakılan Bandırma Vapuru, 1925'te armatör Bozmacı İlhami'ye (Söker) satıldı. 47 yaşındaki Bandırma Vapuru, bozulan motorunun tamirinin çok yüksek maliyeti nedeniyle hurdaya çıkarılarak Haliç Tersanesi'nde parçalandı.

        1919'un 80'inci yılı olan 1999'da Bandırma Vapuru'nun benzerinin yapılmasına karar verildi. Dönemin Samsun Valisi Metin İlyas Aksoy tarafından alınan kararla Samsun Büyükşehir Belediyesi ve Samsun İl Özel İdaresi tarafından aslına uygun biçimde inşa edildi. 18 Mayıs 2003'te Samsun'da müze olarak hizmete açıldı.

        Samsun'daki Bandırma Vapuru Müzesi.
        Samsun'daki Bandırma Vapuru Müzesi.

        Bandırma Vapuru ile Samsun'a giden Görevli Asker ve Memurlar

        9'uncu Ordu Kıt'aları Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal Paşa

        3'üncü Kolordu Kumandanı Miralay Refet Bey

        Erkânıharbiye Reisi Miralay Kâzım Bey

        Sıhhiye Müfettişi Miralay İbrahim Tali Bey

        Erkânıharbiye Kaymakamı Arif Bey

        Erkânıharbiye Binbaşı Hüsrev Bey

        Topçu Müfettişi Binbaşı Kemal Bey

        Sıhhiye Müfettiş Muavini Binbaşı Refik Bey

        Yaver Piyade Yüzbaşı Cevad Abbas Efendi

        Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Efendi

        Piyade Yüzbaşı Ali Şevket Efendi

        Piyade Yüzbaşı Mümtaz Efendi

        Piyade Yüzbaşı İsmail Hakkı Efendi

        Tabip Yüzbaşı Behçet Efendi

        Piyade Mülâzım-ı Evvel Hayati Efendi

        Piyade Mülâzım-ı Evvel Arif Hikmet Efendi

        Yaver Topçu Mülâzım-ı Sani Muzaffer Efendi

        Mülâzım-ı Evvel Abdullah Efendi

        Müşavir-i Adlî Ali Rıza Bey

        Tabur Hesap Memuru Rahmi Efendi

        Tabur Hesap Memuru Ahmed Nuri Efendi

        Sınıf-ı Sani Faik Efendi

        Zabit Vekili Tahir Efendi

        Sınıf-ı Rabî' Memduh Efendi

        Kıdemli Çavuş Osman Nuri oğlu Ali Faik Efendi

        Kıdemsiz Çavuş İbrahim İzzet oğlu Atıf

        Çavuş Ali oğlu Musa

        Çavuş Mustafa oğlu Kemal

        Çavuş Kemal oğlu Mustafa

        Onbaşı Tevfik oğlu Adem

        Onbaşı Ali oğlu Rıfat

        Onbaşı Rıfat oğlu Ali

        Nefer Hüseyin oğlu Mehmed

        Nefer Ahmed oğlu Emin

        Nefer Mustafa oğlu İsmail

        Nefer İbrahim oğlu Ömer

        Nefer Kerim oğlu Mehmed

        Nefer Hasan oğlu Ulvan

        Nefer Mehmed oğlu Mehmed

        Nefer Mehmed oğlu Hasan

        Nefer Mehmed oğlu Durmuş

        Nefer Mehmed oğlu Ali

        Nefer Abdullah oğlu Musa

        Nefer Abdullah oğlu Mehmed

        Nefer Şakir oğlu Nuri

        Nefer Hasan oğlu Hüseyin

        Nefer Bekir oğlu Mahmud

        Nefer İhsan oğlu Mehmed Lütfi

        Nefer Abdullah oğlu Ali

        Yolcu ve mürettebat listesinin bir bölümü.
        Yolcu ve mürettebat listesinin bir bölümü.
        REKLAM

        Bandırma Vapuru'ndaki Siviller

        Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey

        Piyade Yüzbaşı Mustafa Vasfi Efendi'nin eşi Aliye Hanım, kızı Nefise ile oğulları Mithat ve Salih

        Bandırma Vapuru'nun Mürettebatı

        Kaptan Kayserili İsmail Hakkı Bey

        İkinci kaptan Üsküdarlı Tahsin Bey

        Kâtip İsmail Bey

        Güverte lostromosu Hasan Reis

        Serdümen Temel Şükrü Efendi

        Serdümen Basri Ali Efendi

        Ambarcı Ahmet Hasan Efendi

        Ambarcı Maksut Süleyman Efendi

        Tayfa Cemil Süleyman Efendi

        Tayfa Rahmi Hüseyin Efendi

        Tayfa Temel Mesut Efendi

        Başmakinist Hacı Süleyman Bey

        İkinci makinist Süleyman Bey

        Vinççi Osman Emin Efendi

        Vinççi Galip Ali Efendi

        Ateşçi Halil Yusuf Efendi

        Ateşçi Mansur Arif Efendi

        Ateşçi Bahri Mehmed Efendi

        Kömürcü Mehmed Hasan Efendi

        Kömürcü Mehmed Ali Efendi

        Birinci kamarot Tevfik Muharrem Efendi

        İkinci kamarot Mehmed İbrahim Efendi

        Muavin kamarot Ahmet Muhtar Efendi

        Kamarot yamağı Halit Mustafa Efendi

        Aşçı Hacı Hamdi Osman Efendi

        GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ