Bruce Lee'nin gıyabi cenaze töreninde izdiham yaşandı

Bruce Lee'nin çocukluk yıllarından itibaren elde ettiği oyunculuk deneyimiyle kendine özgü dövüş stilinin birleşiminden oluşan filmleri dünya sinemasının klasikleri arasında yer edindi. 20'nci yüzyıldaki en önemli 100 kişi arasında yer alan Bruce Lee'nin üzerinden 51 yıl geçmesine rağmen ölümüyle ilgili sır perdesi bir türlü aralanamadı. Bruce Lee, özellikle hayatını neden kaybettiğiyle ilgili olarak sık sık gündeme geliyor

Mehmet Çalışkan

mcaliskan@cyh.com.tr

Giriş: 08.09.2023 - 15:22 Güncelleme: 08.09.2023 - 15:22

ABONE OL

1

* Fiziksel olduğu kadar, zihinsel güce dayalı bir dövüş sanatları felsefesi olan 'Jeet Kune Do'nun kurucusu.

* Tüm zamanların en etkili dövüş sanatçısı.

* Doğu ile Batı arasındaki uçurumu kapatan, 20’nci yüzyılın pop kültürü ikonu.

* Hong Kong aksiyon sinemasını küresel şöhrete ulaştıran, ABD filmlerinde Asyalıların sunulma şeklini değiştiren oyuncu, yapımcı, senarist ve yapımcı.

* Ünlü Time Dergisi’ne göre 20’nci yüzyılın en önemli 100 insanından biri.

2

Ergenlik dönemimizde Emir, Sabahattin, Alahattin ve benden oluşan ekibin en büyük keyiflerinden biri Bruce Lee filmlerini izlemekti.

Paramız olmadığı için filmleri, gösterim sonrasında salonu temizleme karşılığında izlerdik. Boş koltuk olursa - ki çoğu zaman olmazdı - filmleri, salonun basamaklarında izlerdik.

Temizlik işini bitirdiğimizdeyse salondan çıktığımız gibi kendimizi sahile atar Bruce Lee’nin hareketlerini taklit ederdik.

Kendi imalatımız olan nunchaku ile antrenman yaparken kafamızı, gözümüzü mü yarmadık? Uçan tekme atabilmek için çıktığımız kayalıklardan aşağı indiğimizde (düştüğümüzde) ayaklarımızı mı çatlatmadık?

O kadar acıya rağmen mutluyduk.

Çünkü hepimizin zihninde aynı düşünce durmaksızın tur atıyordu; “Bruce Lee de böyle öğrendi.”

3

Bruce Lee’nin ölümüyle ilgili yıllar içinde ortaya bir teori, bir de dedikodu atıldı.

Teori; ölümünün beynindeki tümörden olabileceğiydi. Bunun doğuştan mı yoksa daha sonra mı ortaya çıktığı meçhuldu ama kafasında her an patlamak üzere olan hasar görmüş bir damarla birlikte de çok vakti yoktu. Hatta ölümünden 2 ay önce bir beyin travması geçirmişti.

Dedikodu; şöhretinden ve servetinden faydalanmak isteyen ABD’deki Asya mafyasının buyruklarına uymak istemediği için zehirlenerek öldürüldü.

4

2022'de Bruce Lee'nin ölümüyle ilgili ortaya yeni bir iddia atıldı. Söz konusu iddiada efsanevi oyuncuyu fazla su içmenin ölüme götürdüğü dile getirildi.

5

20 Temmuz 1973'te henüz 32 yaşındayken Hong Kong'da hayata veda eden Bruce Lee'nin ölüm nedeni için o dönemde doktorlar, oyuncunun çok fazla ağrı kesici içmesini gerekçe göstermişti. Ancak 50 yıl sonra ortaya atılan iddia oldukça şaşırtıcı.

Doktorlar, Bruce Lee'nin çok fazla su içmekten öldüğünü açıkladı. Clinical Kidney Journal adlı yayında yer alan makalede araştırmacılar, ünlü oyuncunun çok fazla su içmesinin hücrelerde yarattığı bir dizi bozukluk ile ödem oluşumunun hızlandığını söyledi. Bu durum tıp dünyasında 'hiponatremi' olarak adlandırılıyor. Hiponatremide vücudun sıvı dengesi için ihtiyaç duyduğu kandaki sodyum seviyesinin anormal derecede düşük olması söz konusu.

6

Bu iddia, Bruce Lee'nin meşhur ettiği "Arkadaşım, su ol" sözünü akla getirdi.

Bilim insanları, Bruce Lee'nin hiponatremi için yüksek sıvı alımı, uyuşturucu kullanımı gibi susuzluğu artırabilecek faktörlerle reçeteli ilaçlar, alkol kullanımı gibi böbreklerin su atma yeteneğini zayıflatan faktörler dâhil olmak üzere birden fazla risk faktörüne sahip olduğunu ileri sürdü. Bruce Lee'nin geçmişinde böbrek hasarı veya düşük çözünen madde alımı öyküsü olduğu da açıklandı.

Doktorların yaptığı yeni açıklamada Bruce Lee’nin ölmeden önce zararlı madde ve su içtiği göz önüne aldığında tükettiği suyun böbrekleri için fazla gelmiş olabileceği söylendi. Bu durumun ise beyinde ödeme neden olduğu aktarıldı. Beyin ödemi, kandaki sodyum yoğunluğundaki azalmayla ilişkilendirildi. Bruce Lee’nin beyni, öldüğünde bin 575 gram gelmişti. Oysa normalde bin 400 gram olması gerekiyordu.

* Hiponatremi... Sodyum değerinin 135 mEq/L'nin altında bulunması.

7

2018'de 'Bruce Lee, A Life' biyografisini yazan Matthew Polly, Bruce Lee’nin öldüğü akşam çok fazla su içtiğinden bahsetmişti. Tıbbi çalışmalar şu sonuca varıyor; aşırı su alımı, Bruce Lee'nin ölümünün zaman çizelgesine uygun olarak, idrardaki su atılımıyla eşleşmezse, hiponatremiye ve beyin ödemine, akabinde saatler içinde ölüme yol açabilir.

Bruce Lee’nin eşi Linda Lee Cadwell ise eşinin ölümüne kadar sıvı bazlı bir havuç ve elma suyu diyeti uyguladığını söylemişti.

8

Asıl adı Lee Jun-fan olan Bruce Lee, Hong Kong’da yaşayan kanton opera yıldızı olan Grace Ho ile Lee Hoi-chuen'in oğlu olarak 27 Kasım 1940’da annesiyle babasının ABD turnesi sırasında San Francisco’da doğdu.

Turne bitiminde ülkesine dönen ile Lee Hoi-chuen, oğlunun çocuk oyuncu olarak filmlerde rol almasını sağladı.

9

Bruce Lee, ergenlik yıllarının başlarından itibaren sık sık karıştığı sokak kavgalarında dayak yememek için Wing Chun’dan dövüş sanatları eğitimi aldı. Kısa sürede sokak kavgalarının korkulan kişisi olan Bruce Lee, tekniğini geniş kitlelere gösterme adına katıldığı Hong Kong Boks Turnuvası’nda şampiyon oldu.

Bruce Lee, dövüş sanatlarına olan katkısından dolayı dansa da büyük ilgi duyuyordu. Cha Cha türünde katıldığı dans şampiyonasında da Hong Kong şampiyonu olmayı başardı.

10

Dövüş sanatlarına ve oyunculuğa ne kadar meraklı olsa da iyi bir öğrenim görmek isteyen Bruce Lee, gözünü doğum hakkıyla elde ettiği ABD vatandaşlığının avantajıyla okyanusun ötesindeki topraklara dikti.

Bruce Lee’nin bu düşüncesi, annesiyle babasını ziyadesiyle mutlu etti. Zira sık sık sokak kavgalarına karışması, oğullarının sonunun mezar veya hapishane olacağı yönünde onları oldukça tedirgin ediyordu.

11

20 yaşına geldiğinde 19 filmin yer aldığı oyunculuk kariyerini geride bırakan Bruce Lee, ‘Ren Hai Gu Hong Aka The Orphan’ın çekimlerinin sona ermesinden hemen sonra 1960’da Seattle'a göç etti.

1961'de Washington Üniversitesi Felsefe Bölümü’ne kaydolan Bruce Lee, bir yandan da oyunculuk kariyerini ABD’de sürdürmenin peşine düştü. Kameraların karşısına geçme fırsatını yakalayana kadar bir şekilde para kazanmak zorunda olan Bruce Lee’nin önce barınma sorununu çözmesi gerekiyordu. Bir restoranın çatı katında kalma karşılığında garsonluk yapan Bruce Lee, hayatına garson olarak devam etmesinin mümkün olmadığına karar verdi.

Yeteneğini ve bilgilerini paraya çevirmeyi tasarlayan Bruce Lee, bu amaçla dövüş sanatları okulu açtı. Okulunun gördüğü ilgiyi ‘Amerika Rüyası’na çeviren Bruce Lee, Oakland'da ikinci okulunu da kurarak maddi sorununu çözdü.

12

1964’te Kaliforniya'daki Long Beach Uluslararası Karate Şampiyonası’nda gösteriler ve konuşmalar yaptıktan sonra şöhrete ulaşan Bruce Lee, üçüncü okulunu açtığı Los Angeles'a taşındı.

Öğrencileri arasında 7 kez ABD karate şampiyonu olan Chuck Norris, ünlü NBA oyuncusu Kareem Abdul-Jabbar, ünlü film yıldızı Sharon Tate de vardı.

13

Bruce Lee, 18 yaşındaki Linda Lee Cadwell ile evlendikten sonra 1965’te Brandon Lee, 1969’da ise Shannon Lee adını verdikleri çocuklarıyla mutlu bir aileye de sahip olan Bruce Lee, 'Green Hornet' adlı TV dizisiyle oyunculuğa da dönerek hayatın kendisine sunduğu bütün nimetlerin keyfini aynı dönem içinde sürmeye başladı.

14

Bruce Lee’nin oyunculuğu adına küresel şöhrete ulaştığı film, ‘Patron Benim’ oldu. Film, Hong Kong ve Güneydoğu Asya bölgesinde tüm gişe rekorlarını altüst etti. Bruce Lee, ‘bu filmden itibaren Kung Fu sinemasına yeni bir boyut kazandırdı.

15

Bruce Lee’nin bu başarısı, Asya milliyetçiliğinin temeli üzerine senaryolaştırılan ‘Öfkenin Yumruğu’nu getirdi. Bu filmde kendisine özgün stiliyle Hollywood tekniklerini kullanan Bruce Lee, başarısını artırmak için gece - gündüz çalışırken nunchaku, bo, kali, bıçak ve küçük Çin okları kullanmada ustalık mertebesine ulaştı.

Bruce Lee’nin en büyük hayallerinden biri ABD yapımı filmlerde rol almaktı. ‘Ölüm Oyunu’nun çekimleri sırasında ABD - Çin ortak yapımı ‘Ejderin 3 Fedaisi’ için teklif aldı. Yapımcıları, ‘Ölüm Oyunu’nun çekimlerinin tamamlanmasını bekleyecek kadar zamanları olmadığını söyleyince Bruce Lee, ‘Ölüm Oyunu’nun yapımcısından izin alarak ‘Ejderin 3 Fedaisi’ne başladı.

16

Birçok nimeti aynı dönemde sunan hayat, Bruce Lee’ye kötü bir oyun oynamakta gecikmedi. Sırtındaki rahatsızlığı hayatına bir karabasan gibi çöktü. Doktorlarının dövüş sporlarını bırakmasını söylemesi Bruce Lee’yi allak - bullak etti.

Oysa ABD yapımı filmlerde rol almaya henüz yeni başlamıştı. 6 ay boyunca yataktan kalkamayan Bruce Lee, ‘Jeet Kune Do Tao’ adlı kitabı yazmaya başladı.

* Kitabını ölümünden sonra eşi Linda Lee Cadwell tamamlayarak yayımladı.

17

Bruce Lee, kendini iyi hissettiği ilk anda yatağından kalkarak ‘Ölüm Oyunu’nu tamamlamak için harekete geçti.

20 Temmuz 1973… Bruce Lee, 'Ölüm Oyunu'ndaki rol arkadaşı Betty Ting’in evinde filmin yapımcısıyla buluştu. Bir süre konuştuktan sonra yapımcı Raymond Chow, “Akşam yemekte yeniden buluşuruz” diyerek evden ayrıldı.

18

Betty Ting, baş ağrısından şikâyet eden Bruce Lee’ye her zaman kendisinin de kullandığı bir ilaç verdi. Bir süre sonra Bruce Lee, uzanmak üzere yatak odasına gitti. Raymond Chow, akşam yemeğine neden gelmediklerini öğrenmek için aradığında Betty Ting, Bruce Lee’nin uyuyakaldığını söyledi. Aradan bir süre daha geçmesine rağmen uyanmayınca Ting’in evine gitti.

Raymond Chow, Bruce Lee’yi uyandırmaya çalıştıysa da başaramadı. Çağrılan doktor hemen hastaneye kaldırılması gerektiğini söyleyince ambulans çağrıldı.

Hastanede yapılan kontroller sonrasında Bruce Lee’nin hayatını kaybettiği anlaşıldı.

19

Hayata 32 yaşında veda eden Bruce Lee’nin ölümü Hong Kong’u yasa boğdu. Onbinlerce kişi, Bruce Lee’nin Hong Kong’daki gıyabi cenaze törenine katılmak istedi. Öyle bir izdiham oluştu ki polisler barikatlar kurmak zorunda kaldı.

Bruce Lee’nin cenazesi ise Washington’un Lake View Mezarlığı’na defnedildi.

* Bruce Lee’nin Hong Kong’da Cao Chong-en tarafından yapılmış bronz bir heykeli bulunuyor.

20

1993’te yaşanan kayıp, Bruce Lee hayranlarını 20 yıl sonra yeniden büyük bir üzüntüye boğdu.

Brandon Lee de babası Bruce Lee ile aynı elim kaderi paylaştı.

28 yaşındaki Brandon Lee, 'The Crow' adlı filmin çekimi sırasında aslında boş olması gereken ama yanlışlıkla doldurulmuş olan bir silahla çekim esnasında vurularak öldü. Olay meydana geldiğinde çekimlerin bitmesine 8 gün, Lee'nin evlenmesine ise 2 hafta kalmıştı.

21

Brandon Lee, 3 Nisan 1993'te babasının yanına gömüldü.

Brandon Lee’nin ölümüyle ilgili de dedikodular çıktı. O dedikodulara göre, mafya tarafından organize edilen ‘kaza süslü’ bir suikastla öldürülmüştü.

Film çalışmaları sırasında hayata veda eden baba - oğul arasındaki bir diğer benzerlik de yarım kalan filmlerinin ölümlerinden sonra tamamlanması.

22

Bruce Lee, ‘Dünya'da Benden Büyük Yok’un final sahnesinde öğrencisi Chuck Norris ile birlikte rol aldı. Bu filmin en önemli özelliklerinden biri de Kung - Fu ile karatenin üstünlük mücadelesinin altının çizilmesiydi.

Bruce Lee, aynı şekilde ‘Ölüm Oyunu’nun final sahnesinde diğer öğrencisi Kareem Abdul-Jabbar ile birlikte kamera karşısına geçti. Ne var ki Bruce Lee, bu filmin çekimlerini tamamlayamadı.

23