Deneme nedir, özellikleri nelerdir? Deneme yazısı örnekleri

Yazarın, herhangi bir konuda olan duyguları, düşünceleri ve kanaatlerini paylaşmak için kesin bir yargıya varmadan yazdığı yazılara edebiyatta deneme adı verilmektedir. Avrupa'da Montaigne ile başlayan, Türk edebiyatında ise Tanzimat sonrası Servet-i Fünun döneminde karşımıza çıkan deneme, günümüzde sıklıkla başvurulan yazı türlerinden bir tanesidir. Deneme hakkındaki ayrıntıları yazımızın devamında bulabilirsiniz.

Giriş: 10.01.2023 - 01:36 Güncelleme: 10.01.2023 - 01:36

Özgürce seçilmiş bir konuda yazarın kendiyle konuşur gibi yazdığı bir tür olan deneme yazısı örnekleri nelerdir? Deneme türünün özellikleri nelerdir? İşte, deneme yazısı nedir sorusuna dair tüm detaylar…

Deneme Nedir?

Deneme; bir yazarın gözlemlediği bir durum ya da olayı, herhangi bir kavram ya da varlıkla ilgili görüşlerini ispat etmeye gerek duymadan yazıya dökmesi olarak tarif edilebilir. Yazarın kendisiyle konuşur gibi bir üslup takınarak yazdığı bir yazı türü olan denemenin inandırıcı olabilmesinin tek şartı, ele alınan ve yazıya dökülen konunun samimiyetle aktarılmasına bağlıdır.

REKLAM

Deneme yazısı nedir sorusuna, toplumsal durum ya da olgulardan daha çok kaleme alan kişinin iç dünyasına yönelik yazılardır cevabı da verilebilir. Çünkü denemeler, yazıyı yazan kişinin kişisel bakış açısını ve fikirlerini sunabilmesi için bir araç konumunda olan yazılardır.

Deneme türlerinin ilk örneklerine Yunan ve Roma Edebiyatında rastlamak mümkündür. Epiktetos, Platon ve Cicero’nun bazı eserlerinde bu türe uygun olarak kaleme alınmış yazılar bulunmaktadır. Günümüzde kullandığımız anlamda denemelerin ilk örneklerini ise 16. yüzyılda görürüz. Denemenin ilk örnekleri, Fransız yazar ve filozof Michel de Montaigne tarafından verilmiş ve yazar, bu yazıların kişisel görüşlerini ve deneyimlerini iletmesi sebebiyle bu türe “essai” (deneme) adını vermiştir.

Türk edebiyatında denemenin ilk örneklerine, Batı edebiyatının da etkisiyle Tanzimat sonrasında rastlamaktayız. Daha önceleri “kalem tecrübesi” olarak isimlendirilen bu tür, ilk kez Servet-i Fünun döneminde karşımıza çıkmış ve Cumhuriyet döneminde ise gelişimini sürdürmüştür.

REKLAM

Deneme Özellikleri

Kişisel görüşleri, kesin bir yargıya varmadan aktaran bir yazı çeşidi olan deneme türünün özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Deneme türünde yazar; kendi arzusuna göre seçtiği bir konudaki görüşlerini ve düşüncelerini ispatlamaya girişmeden ve okuyucuyu inandırmaya çalışmadan aktarır.
Denemeler, ele alınan konuların rahat ve akıcı bir şekilde anlatılmasıyla oluşturulur.
Yazarın kişisel deneyimlerini aktaran orta uzunluktaki yazılardır.
Denemeler için bir konu sınırlaması yoktur. Yazan kişi özgürce bir konu seçer ve o konu hakkındaki fikirlerini aktarır.
Denemeleri diğer fikir yazılarından ayıran en önemli özellik, soyut ancak evrensel konuların işlenebilmesidir. Denemelerde aşk, ahlak, etik, güzellik, kültür gibi konulara rastlamak mümkündür.
Denemeler de tıpkı makaleler gibi düşünsel bir alt yapıyla yazılırlar ancak denemeler, makalelerden daha kısa yazılardır.
Denemelerde çeşitli bilim dallarına ait kavramlara yer vermek yerine, günlük konuşma dilinde sıklıkla kullanılan kelimelere başvurulur. Bu sebeple bu türde verilen yazılar geniş kitleler tarafından rahatlıkla okunabilmektedir.

Deneme Örnekleri

Yukarıda detaylı bir şekilde tanımlanan deneme yazısı örnekleri aşağıda verilmiştir:

“En önemsiz ve en anlamsız sıkıntılar en fazla can yakan sıkıntılardır ve aynen küçük harflerin gözleri daha fazla yorması gibi, küçük meseleler de bizi daha fazla tedirgin eder. Ufak tefek sıkıntılar bizi tek bir büyük sıkıntıdan daha fazla incitir. Evdeki dikenler ne kadar sık ve ne kadar inceyse, bizi o kadar sert ve farkına varmaksızın yakalar ve ısırırlar.”
“Çok gariptir; çağımızda işler o hale geldi ki felsefe, anlayışlı insanlar arasında bile, ne teorik ne pratik hiçbir yararı ve değeri olmayan boş ve kuru bir laf olup kaldı. Bence bunun nedeni, felsefenin ana yollarını sarmış olan safsatalardır. Felsefeyi, çocuklar için ulaşılmaz, asık suratlı, çatık kaşlı ve belalı göstermek büyük bir hatadır. Onun yüzüne bu sahte, bu kaskatı bu çirkin maskeyi kim takmış?”

Haberi Hazırlayan: Türker Üner

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ