'Devlet Sanatçısı' olmak için gerekli vasıflar nelerdir?

Devlet sanatçıları kimdir? Bu konuda 18 yıldır bir karmaşa yaşanıyor. Bunun nedeni de 1998'de 'Devlet Sanatçısı' seçilenlerin bu payelerinin 2000'de açılan ve 18 Ocak 2002'de sonuçlanan davayla geri alınması. Buna rağmen bazı referans kaynaklara göre 1998'de 'Devlet Sanatçısı' seçilenler halen bu payeye sahipler. 1998'deki listede yer alan bazı sanatçıların zaman zaman 'Devlet Sanatçısı' olduğunu telaffuz etmesi de konuyu iyiden iyiye bir bilmece haline dönüştürüyor.

1998'de 'Devlet Sanatçısı' payesi verilenlerden Metin Akpınar'ı arayarak kendisinin bu konuda ne düşündüğünü sordum. Akpınar, oldukça net konuşarak "Devlet Sanatçısı unvanımız 2002'de iptal edildi. Ben, halkın sanatçısıyım" dedi.

1998'de verilen 'Devlet Sanatçısı' payesi mahkeme kararıyla neden, nasıl geri alındı?

Süleyman Demirel'in cumhurbaşkanlığı döneminde 'Devlet Sanatçısı' seçilenler arasında gerekli vasıflara sahip olmadıkları ileri sürülerek, o kişilerin bu payeyi hak etmediği yönünde yorumlar yapıldı.

Ressam ve yazar Mehmet Güleryüz, 2000'de 'Devlet Sanatçısı' unvanı verilmesine ilişkin işlemin iptali istemiyle Danıştay 10'uncu Dairesi'nde dava açtı. 18 Ocak 2002'de sonuçlanan davayla 1998'deki listede yer alanlardan 'Devlet Sanatçısı' payesi geri alındı.

Dönemin Kültür ve Turizm Bakanı İstemihan Talay, konuyla ilgili olarak yaptığı açıklamada daha önce bazı sanatçılara verilen 'Devlet Sanatçılığı'' unvanının kazanılmış hak olduğunu belirterek "Devlet Sanatçılığı sadece unvandır. Onlara sağlanan herhangi bir avantaj, maddi imkan yoktur. Bu karar, onların 'Devlet Sanatçılığı' unvanını ortadan kaldıran bir sonuç yaratmaz. Ancak bundan sonra devlet sanatçılığı unvanı verilemeyeceği sonucunu ortaya koyuyor.''

Nitekim öyle de oldu. 1998'den sonra hiç kimseye 'Devlet Sanatçısı' payesi verilmedi. 1998'deki listede yer alan, payenin mahkeme kararıyla geri alınmasına rağmen kendisinin 'Devlet Sanatçısı' olduğunu telaffuz edenlerin bu hakka sahip olduğunu düşünmesinin nedeni İstemihan Talay'ın "Bu karar, onların 'Devlet Sanatçılığı' unvanını ortadan kaldıran bir sonuç yaratmaz" cümlesi.

'Devlet Sanatçısı', payesi ilk kez 1971'de verilirken kişilerde şu özelliklere sahip olma şartı aranmıştı;

* Türk toplumunun kültür ve sanat hayatına üstün hizmette bulunmak.

* Eserleri ve icrası ile yaratıcılık gücünü ve yeteneğini göstermiş olmak.

* Mesleğinin örnek bir temsilcisi olmak.

* Uluslararası düzeyde yeteneğini kanıtlamış olmak.

Devlet Sanatçılarının Hakları nelerdir?

* Cumhuriyet Balosu gibi devlet tarafından organize edilen çeşitli organizasyon - davetlere çağırılmak zorundalar. (Katılıp katılmama tercihleri kendilerinin inisiyatifinde bulunuyor.)

* Müze - ören yerlerine ücretsiz girebiliyorlar.

* Havaalanlarında protokol girişlerini kullanabiliyorlar.

'Devlet Sanatçıları'na maaş ödenmiyor, vefat ettikleri zaman yakınlarına aylık bağlanmıyor.

"Devlet Sanatçısı olmanın ayrıcalıkları nelerdir?" diye sorduğum Hülya Koçyiğit, "Onuru yeter. En önemlisi bu" diyerek cevapladı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın internet ağ sayfasında 1998'deki liste bulunmuyor. 'Devlet Sanatçısı' olarak adları yazılı olan sanatçıların listesi şöyle;

1971'DE SEÇİLEN DEVLET SANATÇILARI

Prof. A. Adnan Saygun... Kompozitör

Prof. İlhan Usmanbaş... Kompozitör

Ayla Erduran... Keman Sanatçısı

Ayşegül Sarıca... Piyano Sanatçısı

Gülay Uğurata... Piyano Sanatçısı

İdil Biret... Piyano Sanatçısı

Mithat Fenmen... Kompozitör

Necil Kazım Akses... Kompozitör

Suna Kan... Keman Sanatçısı

Ulvi Cemal Erkin... Kompozitör

Verda Erman... Piyano Sanatçısı

1981'DE SEÇİLEN DEVLET SANATÇILARI

Prof. Nevid Kodallı... Kompozitör

Prof. Cüneyt Gökçer... Tiyatro Sanatçısı

Prof. Hikmet Şimşek... Orkestra Şefi

Prof. Gürer Aykal... Orkestra Şefi

Cemal Reşit Rey... Kompozitör

İsmail Aşan... Keman Sanatçısı

Meriç Sümen... Balerin

Suna Korad... Opera Sanatçısı

Tunç Ünver... Keman Sanatçısı

Yıldız Kenter... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

1987'DE SEÇİLEN DEVLET SANATÇILARI

Prof.Dr. Nevzat Atlığ... Koro Şefi

Prof. Mükerrem Berk... Flüt Sanatçısı

Ayhan Baran... Opera Sanatçısı

Ayten Gökçer... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Bedia Muvahhit... Tiyatro Sanatçısı

Gülsin Onay... Piyano Sanatçısı

Vasfi Rıza Zobu... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

1988'DE SEÇİLEN DEVLET SANATÇILARI

Aydın Gün... Opera Sanatçısı

Leyla Gencer... Opera Sanatçısı

1991'DE SEÇİLEN DEVLET SANATÇILARI

Prof. Dr. Turan Erol... Ressam

Prof. Sabri Berkel... Ressam

Prof. Devrim Erbil... Ressam

Prof. Bozkurt Kuruç... Tiyatro Sanatçısı

Dr. Alaeddin Yavaşça... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Atilla İlhan... Yazar

Ali Avni Çelebi... Ressam

Barış Manço... Türk Hafif Müzik Sanatçısı

Güher Pekinel... Piyano Sanatçısı

Hülya Koçyiğit... Sinema Sanatçısı

Hüseyin Anka Özkan... Heykeltıraş

Hüseyin Sermet... Piyano Sanatçısı

İsmail Baha Sürelsan... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Macide Tanır... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Mete Uğur... Opera Sanatçısı

Mustafa Geceyatmaz... Türk Halk Müziği Sanatçısı

Mustafa Turan... Halk Dansları Sanatçısı

Necdet Yaşar... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Nida Tüfekçi... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Orhan Şaik Gökyay... Şair

Okan Demiriş... Opera Sanatçısı

Osman F. Seden... Yönetmen

Sadi Diren... Seramik Sanatçısı

Sadi Yaver Ataman... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Süher Pekinel... Piyano Sanatçısı

Tarık Buğra... Yazar

Teoman Önaldı... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Türkan Şoray... Sinema Sanatçısı

Yesari Asım Arsoy... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Zeki Müren... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

1998'DE VERİLEN DEVLET SANATÇISI PAYESİNİN MAHKEMECE GERİ ALINDIĞI SANATÇILAR

Prof. Tankut Öktem... Heykeltıraş

Prof. Ali Doğan... Solist

Dr. Armağan Elçi... Türk Halk Müziği Sanatçısı

Ahmet Özhan... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Ajda Pekkan... Türk Hafif Müzik Sanatçısı

Ali Can... Türk Halk Müziği Sanatçısı

Ali Poyrazoğlu... Tiyatro Sanatçısı

Atilla Manizade... Opera Sanatçısı

Avni Anıl... Bestekâr

Cemil Karababa... Ressam

Çolpan İlhan... Tiyatro Sanatçısı

Dilek Türker... Tiyatro Sanatçısı

Dinçer Sümer... Tiyatro Sanatçısı

Emel Sayın... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Erol Erdinç... Orkestra Şefi

Fahrettin Güven... Bale Sanatçısı

Ferit Sidal... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Fikret Hakan... Sinema Sanatçısı

Gazanfer Özcan... Tiyatro Sanatçısı

Gönül Yazar... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Gülriz Sururi... Tiyatro Sanatçısı

Gülşen Tatu... Senfoni Orkestrası Sanatçısı

Haldun Dormen... Tiyatro Sanatçısı

İnci Çayırlı... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

İzzet Altınmeşe... Türk Halk Müziği Sanatçısı

Jale Yılmabaşar... Seramik Sanatçısı

Kamil Sönmez... Türk Halk Müziği Sanatçısı

Kayıhan Keskinok... Ressam

Koral Çalgan... Orkestra Şefi

Kutlu Payaslı... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Levent Kırca... Tiyatro Sanatçısı

Mehveş Emeç... Piyano Sanatçısı

Merih Çimenciler... Bale Sanatçısı

Mengü Ertel... Grafiker

Metin Akpınar... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Metin Yurdanur... Heykeltıraş

Muammer Sun... Kompozitör

Muazzez Abacı... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Muazzez Ersoy... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Musa Eroğlu... Türk Halk Müziği sanatçısı

Mustafa Sağyaşar... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Muzaffer Arıkan... Koro Şefi

Münir Özkul... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Müşfik Kenter... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Müzeyyen Senar... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Necdet Varol... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Nedret Güvenç... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Nedret Selçuker... Sanat Programcısı

Nejat Uygur... Tiyatro Sanatçısı

Neriman Altındağ Tüfekçi... Türk Halk Müziği Sanatçısı

Nesrin Sipahi... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Nezihe Araz... Yazar

Nilüfer Yumlu... Türk Hafif Müzik Sanatçısı

Nurşen Girginkoç... Tiyatro Sanatçısı

Orhan Asena... Oyun Yazarı

Orhan Gencebay... Türk Müziği Sanatçısı

Orhan Taylan... Ressam

Okay Temiz... Caz Müzik Sanatçısı

Ozan Sağdıç... Fotoğraf Sanatçısı

Özdemir Erdoğan... Türk Hafif Müzik Sanatçısı

Recep Bilginer... Oyun Yazarı

Rengim Gökmen... Orkestra Şefi

Ruşen Güneş... Solist

Samime Sanay... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Selmi Andak... Bestekâr

Selahattin İçli... Bestekâr

Selim İleri... Yazar

Semih Balcıoğlu... Karikatürist

Semiha Berksoy... Opera Sanatçısı

Sezen Cumhur Önal... Söz Yazarı

Şefika Kutluer... Flüt Sanatçısı

Şener Şen... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Tekin Akmansoy... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Timur Selçuk... Bestekâr

Yekta Kara... Opera Yönetmeni

Yusuf Nalkesen... Bestekâr

Zekai Tunca... Klasik Türk Müziği Sanatçısı

Zeki Alasya... Tiyatro ve Sinema Sanatçısı

Ziya Taşkent... Klasik Türk Müziği Sanatçısı