Dünyada kürtaj: Kadınlar hangi ülkelerde hangi haklara sahip?
Son günlerde ABD'de kadınlara kürtaj hakkını tanıyan yasanın bazı eyaletlerde kaldırılacağı iddialarının ardından binlerce kadın sokağa döküldü. Birçok ülkede kadınların kürtaj hakkı tartışmalı; 91 milyon kadının kürtaj hakkı yok, 700 milyon kadın güvenli, yasal kürtaj hizmetine erişemiyor. Dünyada kadınlar hangi şartlarda kürtaj hakkına sahip ya da değil? Habertürk'ten Merve Elmacı'nın haberi...
İstenmeyen ya da normal seyrinde gitmeyen gebeliğin tıbbi olarak sonlandırılması 'kürtaj' olarak tanımlanıyor.
Geçtiğimiz haftalarda ABD'de 1973 yılında tüm kadınlara kürtaj hakkı tanıyan kararının bazı eyaletlerde kaldırılacağına haberler basına sızdı. İddiaların ardından ABD'nin çeşitli eyaletlerinde binlerce kadın kürtaj hakkı için sokaklara çıktı. Son olarak Oklahoma Valisi Kevin Stitt, bazı istisnalar dışında kürtajı yasaklayan tasarıyı kabul etti, bu ABD'deki en kısıtlayıcı kürtaj yasağı.
Peki dünyada durum nasıl? Kadınlar, hangi şartlarda kürtaj hakkına sahip ya da değil?
Dünyada her koşulda kürtajı yasaklayan 24 ülke veya bölge var. Bu üreme çağındaki yaklaşık 91 milyon kadının kürtaj hakkına sahip olmadığı anlamına geliyor.
Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, insanlar güvenli şekilde kürtaj yaptırmadıklarında güvenli olmayan yollara başvuruyor, bu da en çok kısıtlayıcı tedbirlerin olduğu ülkelerde görülüyor.
EL SALVADOR
Dünyanın en kısıtlayıcı yasalarından bazılarına sahip olan El Salvador'da kürtaj bir suç. Gebelik, kadının hayatını veya sağlığını tehlikeye attığında, tecavüz sonucu hamilelikte bile kürtajı yasak. Ülkede kürtaj, 1998'den beri istisnasız olarak yasak.
Son 20 yılda acil durum sonucu kürtaj yaptıran 180’den fazla kadın ağır cinayetten yargılandı. İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre, kürtaj yaptırmakla suçlanan kadınlar, bazen 40 yıla varan hapis cezalarıyla hüküm giydi.
NIKARAGUA
Nikaragua, 2006'da kürtajı tamamen yasakladı.
MALTA
Malta'da hamile kadınların hayatları risk altında olsa dahi kürtaja erişimleri tamamen reddediliyor. Kürtajı yasaklayan tek Avrupa Birliği üyesi ülkesi ve kürtaj yaptıran kadınlar üç yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya kalıyor.
POLONYA
Katolik Kilisesi’nin güçlü olduğu Polonya, Avrupa'daki en kısıtlayıcı yasalardan bazılarına sahip.
2021'de kürtaj yasası kısıtlandı, bundan böyle sadece kadının hayatını kurtarmak, sağlığını korumak veya tecavüz- ensest ilişki sonucu oluşan gebeliği sonlandırmak için kürtaja izin veriliyor.
Guttmacher Enstitüsü'ne göre Afrika'da son 30 yılda istenmeyen gebelikler yüzde 15 azalırken, kürtajlar yüzde 13 arttı. Birçok Afrika ülkesinde kürtaj konusunda kısıtlayıcı yasalar var; mesela Nijerya’da kürtaja sadece kadının hayatı tehlikede olduğunda izin veriliyor, Botsvana ve Zimbabve'de tecavüz sonucu oluşan gebeliklerde kürtaj izin veriliyor.
Bu listedeki diğer ülkeler arasında Dominik Cumhuriyeti, Mısır, Haiti, Irak, Madagaskar, Nikaragua, Filipinler, Senegal ve Surinam yer alıyor.
42 ülke veya bölge, hamile bir kadının hayatını kurtarmak için kürtaja izin veriyor.
Şili şu anda bu kategoriye giriyor, ancak ülkede yeni bir anayasa hazırlanıyor; kürtaj yasağının gevşetileceğine dair göstergeler var.
Bu listedeki diğer ülkeler arasında Bahreyn, Guatemala, Kiribati, Lübnan, Libya, Malavi, Myanmar, Nijerya, Umman, Güney Sudan, Tanzanya ve Uganda yer alıyor.
Yaklaşık 50 ülke-bölge, sağlık veya tedavi nedenleriyle kürtaja izin veriyor. Sağlık bazen fiziksel bazen de zihinsel sağlığı içeriyor.
Bu kategorideki ülkeler arasında Polonya, Cezayir, Bolivya, Botsvana, Burundi, Kamerun, Kosta Rika, Cibuti, Ekvador, Kuveyt, Fas, Pakistan, Peru, Suudi Arabistan, Togo ve Zimbabve yer alıyor.
13 ülke veya bölge " çeşitli koşullar altında kürtaja" izin veriyor. Bazıları ülkelerde tecavüz, ensest veya başka gerekçelerle kürtaj hakkı tanınıyor.
Üreme Hakları Merkezi (Center for Reproductive Rights) araştırmasında bu ülkeler için, “Genellikle bir kadının mevcut veya öngörülebilir ortamı, sosyal veya ekonomik koşulları, hamilelik ve doğumda sonraki koşullar göz önüne alınıyor.” ifadelerini kullandı.
Bu listedeki ülkeler arasında Etiyopya, Finlandiya, Hindistan, Ruanda, Tayvan ve Zambiya yer alıyor.
KOLOMBİYA
Kolombiya Yüksek Anayasa Mahkemesi, Şubat ayında hamileliğin 24. haftasına kadar kürtajı yasallaştırmaya karar verdi.
MEKSİKA
Meksika Yüksek Mahkemesi Eylül ayında oybirliğiyle kürtajın suç olmaktan çıkarılmasına karar verdi. Kürtaja, hamileliğin 12. haftasına kadar izin veriliyor. Mexico City'de kürtaj 2007'de suç olmaktan çıkarılmıştı.
İRLANDA
İrlanda, 2018'de kürtaj yasağını anayasasından çıkarmak için oy kullandı. Hamileliğin 12. haftasına kadar, kadının sağlığı veya hayatı risk altında olduğunda veya fetüsün doğuştan bir kusuru olduğunda kürtaja izin veriliyor.
ARJANTİN
Arjantinli milletvekilleri 2020'nin sonlarında hamileliğin 14. haftasına kadar ve bu sürenin sonrasında belirli durumlarda kürtajı yasallaştıran bir yasa tasarısını onayladı.
76 ülke, gebelik sürelerinde değişkenlik gösterse de talep üzerine kürtaja izin veriyor. En yaygın gebelik süresi 12 haftadır, ancak birçok ülkede bu süre değişiyor. Örneğin; Fransa'da kürtaj için uygun gebelik süresi 16 hafta, İspanya'da 14 hafta ve İtalya'da 90 gün.
Birçok Avrupa ülkesi, ABD, Kanada, Çin, Rusya kürtaja istek üzerine izin veriyor.
Türkiye de istek üzerine kürtaja izin veriler ülkeler arasında. Türkiye'de isteğe bağlı kürtaj 1983'te yasallaştı, kanunen gebeliklerin 10. hafta sonuna kadar, kadının mağdur olması durumunda ise 20. hafta sonuna kadar gebeliğin sonlandırılması yasal. Ancak pratikte kadınların kürtaj hakkına erişemediği tartışılıyor.
Son olarak ABD'deki kürtaj yasası, Yüksek Mahkeme kararıyla değişirse, bazı eyaletlerin büyük olasılıkla kürtaj kısıtlamalarını değiştireceği düşünülüyor. Bu, ABD'nin bazı bölgelerinde, komşu ülkeleri Kanada ve Meksika da dahil olmak üzere diğer gelişmiş ülkelerde kürtaj konusunda kısıtlayıcı yasaların gündeme gelme ihtimalini artırıyor.
