Gazel nedir? Nazım biçimi olan gazel ne demek, özellikleri ve örnekleri neler?

13. yüzyılda başlayıp 19. yüzyıla kadar devam eden Divan edebiyatında birçok farklı nazım biçimi kullanılmıştır. Bu nazım biçimleri, dizelerin yapıları, aruz ölçüleri, kafiye düzenleri ve şiirde işlenen konulara göre ayrılırlar. Peki bu nazım biçimlerinden biri olan gazel nedir? Gazel nazım biçiminin özellikleri nelerdir? Bu soruların cevaplarını ve gazel örneklerini sizler için hazırladık.

Giriş: 07.12.2023 - 15:07 Güncelleme: 07.12.2023 - 15:07

Gazel, Divan edebiyatının en yaygın nazım biçimlerinden biridir. Kelime anlamı “kadınlarla sevgi üzerine konuşmak, söyleşmek”tir. Aslen Arap edebiyatında bir nazım biçimi olmayan gazel, kasidelerin içinde aşktan, sevgiliden söz edilen bölümden ayrılarak ayrı bir nazım biçimi olmuştur.

Gazel Nedir?

Genellikle aşk, güzellik, şarap gibi konuların işlenmesi amacıyla yazılan gazel, divan edebiyatının en yaygın nazım biçimlerindendir. Beyitlerden oluşan gazel, aruz ölçüsüyle yazılır. Gazelin beyit sayısı genelde 5 ile 15 beyit arasında değişir. Gazelde her beyit kendi içinde bir anlam bütünlüğü taşırken gazelin tümü belirli bir konu etrafında birleşir. Gazelin bizim edebiyatımızdaki ilk örneklerine 13. yüzyılın ikinci yarısında rastlarız.

REKLAM

Gazel Özellikleri nelerdir?

Beyitlerle yazılır.
İlk beyit kendi içinde, sonraki beyitlerin de ikinci dizeleri ilk beyitle kafiyelidir.
Kafiye düzeni aa, ba, ca, da.. şeklindedir.
Aruz ölçüsüyle yazılır.
Beyit sayısı genelde 5 ile 15 arasında değişmektedir.
5 beyitten daha az beyit sayısı ile yazılan gazellere gazel-i nâ-tamâm denir.
15 beyitten daha fazla beyit sayısı ile yazılan gazellere gazel-i mutavvel denir.
Genellikle aşk, güzellik, şarap, ayrılık, gibi lirik konular işlenir.
Konu olarak halk edebiyatındaki koşma biçimine benzer.
İlk beytine “matla beyit” son beytine “makta beyit” denir.
İlk beyitten sonraki beyte “hüsn-i matla”, son beyitten beyte “hüsn-ü makta” denir.
Gazeldeki en güzel beyte “beyt’ül gazel” denir.
Aruzun her kalıbıyla yazılabilir.
Gazeldeki bütün beyitlerde aynı konunun işlenmesi haline gazele “yek-ahenk gazel” denir.
Bütün beyitleri aynı güzelliğe sahip olan gazellere “yek-avaz gazel” denir.
Gazellerin matladan sonra gelen beyitlerinde mısraların ortadan bölünüp iç kafiye olması haline bu gazellere “musammat gazel” denir.
Gazeller, işledikleri konulara göre isimlendirilirler.
Aşk, ayrılık gibi konuların işlendiği gazellere aşıkane gazel denir.
Sevgilinin güzelliği ve ona duyulan arzu gibi konuların işlendiği gazellere şûhâne gazel denir.
İçki, hayattan zevk alma gibi dünyevi konuların işlendiği gazellere rindane gazel denir.
Tasavvufi konuların işlendiği gazellere sûfiyâne ya da ârifâne gazel denir.
Gazel türünün edebiyatımızdaki en önemli temsilcileri, Hoca Denhani, Fuzuli, Baki, Nef’i, Nedim ve Şeyh Galip’tir.