Türkiye 21 Ekim'de referanduma gidiyor

HAVA ŞARTLARI NEDENİYLE ULAŞILAMAYAN OYLAR

Türkiye ikinci kez ''1982 Anayasası''nın halkoyuna sunulması üzerine sandık başına gitti. İkinci referandum, 1980 askeri müdahalesinin ardından hazırlanan 1982 Anayasası için 7 Kasım 1982'de yapıldı.

Halk oylamasında, kayıtlı 20 milyon 722 bin 602 seçmenin, yüzde 90.32'si (18 milyon 718 bin 115 seçmen), 82 bin 913 sandıkta oy kullandı. Kullanılan oylardan 18 milyon 600 bin 313'ü geçerli, 117 bin 802 oy geçersiz sayıldı. Halk oylaması sonucunda, 16 milyon 945 bin 545 seçmen ''kabul'', 1 milyon 594 bin 761 seçmen de ''ret'' oyu kullandı. Bu halk oylamasında, hava koşulları nedeniyle bazı sandıklardaki oylar YSK'ya ulaştırılamadı.

YSK, seçim sonuçlarını açıklarken, Kurul'a ulaşamayan 730 sandıkta, toplam en fazla 219 bin seçmenin oy kullanabileceğini, sonuçların ne zaman alınacağının da belli olmadığını belirterek, bu oyların beklenmemesine karar verdi.

Kurulun kararında, ''Beklenmesi hiçbir yarar sağlamaz. Bu oyların tümü ret oyu olarak kabul edilse bile bu halin geçerli tüm oylar içinde yüzde 90'ı aşan kabul oylarının oranını ve böylece oluşan hukuksal sonucu etkilemeyeceği ve değiştirmeyeceği tartışma kabul etmez şekilde açık ve kesin bir gerçektir'' denildi.

3. HALK OYLAMASINA KATILIM YÜZDE 94.6

Türkiye'de 3. halk oylaması, 1982 Anayasası'nın Geçici 4. maddesi ile getirilen 10 ve 5 yıllık siyasal yasakların kalkıp kalkmaması konusunda 6 Eylül 1987'de düzenlendi. Yüksek Seçim Kurulu (YSK), halk oylaması sonuçlarını 12 Eylül 1987'de açıkladı. Bu halk oylamasında, 25 milyon 732 bin 345 seçmenin kütüklere kaydı yapıldı,toplam 98 bin 557 sandıkta 24 milyon 436 bin 821 seçmen oy kullandı. Böylelikle referanduma katılım yüzde 94.6 oldu. Kullanılan oyların 1 milyon 88 bin 965'i geçersiz sayıldı. Geçerli 23 milyon 347 bin 856 oyun 11 milyon 711 bin 461'i ''Evet'', 11 milyon 636 bin 395'i ''Hayır'' çıktı. Böylece, geçici 4. madde yürürlükten kalktı.

4. HALK OYLAMASI KATILIM YÜZDE 88.82

Türkiye'nin dördüncü kez önüne getirilen halk oylaması sandığının konusu ise Anayasa'nın 127. maddesindeki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması oldu. Bu halk oylaması, 25 Eylül 1988'de yapıldı. Bu halk oylamasına, kayıtlı 26 milyon 718 bin 518 seçmenden, 23 milyon 750 bin 873'ü katıldı. Katılım oranı yüzde 88.82 oldu. 100 bin 846 sandıkta gerçekleşen oy kullanma işleminde, oyların 23 milyon 730 bin 164'ü illerde, 20 bin 709'u da gümrük kapılarında kullanıldı. Toplam oyların 793 bin 995'i geçersiz kabul edildi.

Geçerli oylardan 8 milyon 34 bin 933'ü (yüzde 35) ''evet'', 14 milyon 921 bin 945'i (yüzde 65) ''hayır'' oyu kullandı. Böylece yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa'nın 127. maddesindeki değişiklik kabul edilmedi ve 13 Kasım 1988 olarak öngörülen erken yerel seçim yapılmadı.

MALİYETİ 103 MİLYON YTL

YSK, halk oylaması için 103 milyon YTL'lik harcama çıkardı. Şu ana kadar hazırlıklar için bu paranın 30-40 milyon YTL'sini harcayan YSK, bundan sonraki çalışmalarda ve sandık kurulları görevlilerine verilecek ücretler için kalan parayı harcayacak. Halk oylamasıyla ilgili gümrük kapılarında oy verme işlemi, 11 Eylül 2007 Salı günü başladı.

Kapıkule ve İpsala karayolu gümrük kapıları; Antalya, İzmir Adnan Menderes, Ankara Esenboğa, İstanbul Atatürk ve Sabiha Gökçen, Kayseri Erkilet ve Adana Şakirpaşa havalimanlarındaki oy verme, halk oylamasının yapılacağı 21 Ekim 2007 Pazar günü saat 17.00'de sona erecek. Gümrük kapılarında şu ana kadar yaklaşık 20 bin seçmen oyunu kullandı.

Gümrük kapılarındaki oy verme işleminde, 11. cumhurbaşkanının seçiminin nasıl ve ne zaman yapılacağını da düzenleyen geçici maddelerin de yer aldığı 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun tümüyle halk oyuna sunuldu. Anayasa değişikliği paketinin 6. maddesi içinde yer alan, ''Seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin 11. cumhurbaşkanı seçiminde uygulanmasına imkan tanıyan'' geçici 18. maddesi ile ''cumhurbaşkanı seçimine ilişkin getirilen yeni düzenlemelerin 11. Cumhurbaşkanı seçiminde de uygulanmasını'' öngören geçici 19. madde 16 Ekim'de TBMM'de kabul edilen yasayla metinden çıkartıldı. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından aynı gün onaylanarak dün Resmi Gazete'de yayımlanan değişiklik üzerine toplanan YSK, halk oylamasının daha önce belirlenen 21 Ekim tarihinde yapılmasını kararlaştırdı.

21 EKİM'DE HALK OYUNA SUNULACAK ANAYASA PAKETİ

5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'dan, 11. Cumhurbaşkanı'nın halk tarafından seçilmesini öngören iki geçici maddenin çıkarılmasından sonra kalan metin 21 Ekim'de halk oyuna sunulacak. Yasanın birinci maddesiyle Anayasa'nın 77. maddesinde yapılan değişiklik, 5 yılda bir yapılan TBMM seçiminin 4 yılda bir yapılmasını öngörüyor.

Anayasa'nın ''Cumhurbaşkanının nitelikleri'' başlıklı 101. maddesindeki değişiklik, Cumhurbaşkanı'nın, 40 yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilmesi kuralını getiriyor. Söz konusu düzenleme, Cumhurbaşkanının görev süresini 5 yıl olarak belirliyor ve bir kimsenin en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebileceğini hükme bağlıyor.

Yasa, Cumhurbaşkanlığına TBMM üyeleri içinden veya TBMM dışından aday gösterilebilmesini yirmi milletvekilinin yazılı teklifi şartına bağlıyor, son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partilerin ortak aday gösterebilmesine imkan tanıyor.

CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ

Yasanın Anayasa'nın 102. maddesinde değişiklik yapılmasına ilişkin maddesi, Cumhurbaşkanı seçiminin, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanmasını öngörüyor.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan adayın Cumhurbaşkanı seçilmiş olacağı hükme bağlanıyor. İlk oylamada bu çoğunluğun sağlanamaması halinde, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü, ilk oylamada en çok oy alan iki adayın ikinci oylamaya katılması öngörülüyor ve geçerli oyların çoğunluğunu alan adayın Cumhurbaşkanı seçilmiş olacağı da 102. madde kapsamında düzenleniyor. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylamanın, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılması, ikinci oylamaya tek adayın kalması halinde bu oylamanın referandum şeklinde yapılması öngörülüyor.

Anayasa değişikliğine ilişkin yasa, Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevinin devam etmesini de hükme bağlıyor. Anayasa'nın 79. maddesinde yapılan değişiklik, Cumhurbaşkanı seçiminin Yüksek Seçim Kurulu yönetim ve denetimi altında yapılmasını düzenliyor. Anayasa'nın 96. maddesinin birinci fıkrası da değiştiriliyor. Fıkra, ''Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tam sayısının en az üçte biri ile toplanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasa'da başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz'' şeklinde değiştiriliyor.

AA