Japon bilim insanı Dr. Hitoshi Baba, Türkiye'ye deprem tavsiyeleri verdi
Kahramanmaraş merkezli 2 deprem 10 ili yıktı, kaybımız, acımız büyük. Peki niye bu denli büyük bir yıkım yaşadık. Esra Toptaş, Japon bilim insanı Dr. Hitoshi Baba'ya sordu…
Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6’lık iki depremin ardından büyük bir felaketle karşı karşıyayız. 10 ili etkileyen depremde yıkık ve acilen yıkılması gereken 24 bin bina var. 25 bine yakın vatandaşımızı kaybettik. Peki biz niye böylesine bir felaketle karşı karşıyayız? Nerede hata yaptık? İşte bu soruyu Japon bilim insanı Dr. Hitoshi Baba’ya sordum. Dr. Baba, Japonya Kara, Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığı’nda afet riskinin azaltılması, acil durum müdahalesi ve yeniden yapılandırma alanlarında 30 yılı aşkın süredir uzman. Aynı zamanda da Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) Kıdemli Danışmanı. 2010’dan beri Tokyo’da JICA Kıdemli Danışmanı olarak afet riski yönetimi uzmanı olarak görevli.
Dr. Hitoshi Baba’yla 5 yıl önce İstanbul’da tanışmıştım. Marmara Belediyeler Biriği’nin olası İstanbul depremi için düzenlediği panelde konuşmacıydı. Benim de moderatörlüğünü üstlendiğim ‘afete nasıl hazırlanılır’ başlıklı oturumda çarpıcı bilgiler vermiş, tavsiyelerde bulunmuştu. 2 yıl önceki İzmir depreminin ardından da kendisine ulaşmış ve ‘biz nerde hata yapıyoruz’ diye sormuştum. Dr. Hitoshi Baba da ‘Aslında deprem mevzuatlarınız çok iyi ama sahadaki denetim kaçırılırsa depreme dirençli kentlerin ortaya çıkması çok zor’ demişti. Şimdi yaşadığımız büyük felaketin ardından Dr. Hitoshi Baba’yla tekrar iletişime geçtim, ‘Biz niye bu haldeyiz?’ diye sordum. İşte yanıtları…
-YIKIM NİYE BU KADAR BÜYÜK? -‘BİNALARIN SİSMİK PERFORMANSI ZAYIF’-YIKIM NİYE BU KADAR BÜYÜK? -‘BİNALARIN SİSMİK PERFORMANSI ZAYIF’
-Kahramanmaraş’ta önce 7.7, bu depremin üstünden 9 saat sonra ise yine Kahramanmaraş’ta 2. bir deprem 7.6 büyüklüğünde meydana geldi. 10 şehri etkileyen depremde kayıplarımız çok fazla. Enkaz altında da yüzlerce kişi olduğu biliniyor. Tarihi boyunca depremle defalarca yüzleşmiş olan Japonya’dan Kahramanmaraş depremini nasıl gördünüz?
Medya aracılığıyla gün be gün bildirilen trajik durumdan büyük üzüntü duyuyorum. Hayatını kaybedenler için başsağlığı diliyoruz. Ayrıca ailelerini ve arkadaşlarını kaybedenlerin yanı sıra evlerini ve mülklerini kaybedenlerin de acısını paylaşıyoruz. Japonya’nın destek olmasını ve depremzedelerin en kısa zamanda iyileşmelerini ümit ediyorum.
-Peş peşe meydana gelen 2 depremin büyüklüğü ve ivmesi yüksekti fakat bu denli büyük bir yıkıma uğramamızı nasıl değerlendirirsiniz?
Nispeten sığ bir merkez üssü olduğu için ivmenin büyük olduğunu düşünüyorum. Yıkımın boyutunun binanın sismik performansının yetersizliğinden kaynaklandığı düşünülebilir.
-Arama kurtarma çalışmalarını izlediniz mi? Yeterli miydi sizce çalışmalar?
Japonya'dan da acil yardım ekipleri gönderildi. Yeterli değil ama sanırım biraz yardımcı oldu.
‘JAPONYA VE TÜRKİYE’NİN STANDARTLARI FARKLI DEĞİL AMA DENETİMİ FARKLI’
-Bu büyüklükteki depremleri Japonya hemen her gün yaşıyor ve insanlar deprem anında hiçbir şey olmayacağından o kadar eminler ki yerlerinden bile kalkmıyorlar. Peki Japonya’yı etkilemeyen böylesine büyük yıkımlara neden olmayan bu büyüklükteki deprem, Türkiye’de neden büyük yıkımlara neden oluyor? Japonya neyi doğru yapıyor, Türkiye neyi yanlış yapıyor?
Japonya ve Türkiye'deki depreme dayanıklılık standartlarında öngörülen sismik performans arasında çok fazla fark olduğunu düşünmüyorum. Ancak, binanın gerçekten standartlara uygun olarak inşa edilip edilmediği konusunda farklılıklar var. Mevcut binaların sismik açıdan güçlendirilmesine yönelik sistemler ve teşvikler, yeni bina başvurularının incelenmesi ve mimar olarak adlandırılan sertifikalı mühendislerin eğitimi gibi konular söz konusu.
-Doğal afetlerde nasıl organize olup kurtarma çalışmaları yapabiliyorsunuz? Okullarda ders olarak okutup, sürekli uygulama mı yaptırıyorsunuz mesela?
Okullarda afet önleme eğitiminin yanı sıra her topluluk için afet önleme tatbikatları düzenliyoruz. Ayrıca, afet önleme ile ilgili bilgi ve deneyimleri paylaşmaya yönelik bir yeterlilik sistemi aracılığıyla birçok bölgede insan kaynaklarını da geliştiriyoruz.
‘JAPONYA’DA SİSMİK GÜÇLENDİRME ZORUNLU MUAFİYET OLAMAZ’
-Tecrübelerinize dayanarak iyi yapıldıkları takdirde binalar ne büyüklükte depreme dayanıklı olur?
Japonya'da depreme dayanıklılık zayıfsa, sismik güçlendirme zorunludur. Herhangi bir muafiyet sistemi yoktur, bu nedenle neredeyse tüm binaların kriterleri karşıladığını düşünüyorum.
Peş peşe 2 depremde gördük ki yan yana duran aynı sitedeki 2 binadan biri yerle bir olmuşken, diğeri ayakta dimdik durdu... Zemin yapısı aynı, kullanılan malzeme aynı, peki bir bina sağlam, diğeri neden yıkılır?
Saha araştırması yapmadan bu konuda genel bir değerlendirme yapmak mümkün değil.
-Depremleri en az can kaybıyla atlatan ülkelerin başında geliyorsunuz. Yapıların denetimi konusunda kurduğunuz sistem hakkında bilgi verir misiniz? Bu bağlamda; 9 büyüklüğünde depremlere karşı dahi dayanıklı binalarınızın tasarımı, kullanılan malzeme, sözleşmeler ve özellikle yapı denetimleri konusunda kurduğunuz sistemi anlatır mısınız?
Arazi, Altyapı, Ulaştırma ve Turizm Bakanlığı sismik teşhisi zorunlu hale getirdi.
-Türkiye’deki deprem mevzuatını nasıl değerlendiriyorsunuz? Şartnamemiz yeterli mi?
Mevzuattan kastınız depreme dayanıksız binaların güçlendirilmesi ya da yıkılması ise bu tür düzenlemeleri muaf tutan bir sistem olduğunun farkındayım ve eğer durum buysa muafiyeti ortadan kaldırmak gerektiğini düşünüyorum.
‘ADİL BİNA ONAYI VE SİSMİK TEŞHİS YAPMALISINIZ’
- Türkiye’de böylesine büyük bir yıkım olduğuna göre inşaat denetimleri mi yetersiz kalıyor sizce?
Adil ve hızlı bina onayı ve sismik teşhis için bir sistem kurulması gerekiyor. Bunu kurabilmek için de insan kaynağı oluşturulması ve bir bütçe sağlanması gerekecektir.
‘TUĞLA DEĞİL ÇELİK VE AHŞAP KULLANMALISINIZ’
- Kahramanmaraş’taki peş peşe iki depremin yıkımı çok büyük oldu. Görüntüleri izlediyseniz bu yıkıntılar size ne söyledi?
Çok sayıda blok ve tuğla kullanılan bir mimari tarzdan çelik çerçeveler ve ahşaptan oluşan kompozit bir yapıya geçmenin etkili olacağını düşünüyorum.
‘9.2 BİZE NERDEYSE HİÇ HASAR VERMEDİ’
-Bu büyüklükte bu ivmede peş peşe deprem yani Türkiye’deki depremin aynısı Japonya’da olsaydı sizdeki hasar ne olurdu? Bina yıkılır mıydı?
Büyük Doğu Japonya Depremi 9.2’ydi. Bu deprem nedeniyle binalarda neredeyse hiç hasar meydana gelmedi.
-Japonya’da kaç arama kurtarma ekibiniz var? Türkiye’deki gibi binlerce bina Japonya’da yıkılsa ne kadar süre içinde kaç saatte arama kurtarma çalışması başlayabilir?
Duruma göre değişir. Genel bir karşılaştırma yapmak mümkün değil.
-Şehirlerinizdeki binalar kaç büyüklüğünde depreme dayanıklı?
Tokyo'da beklenen doğrudan bir deprem durumunda hasar alması beklenen binalar var.
-Kahramanmaraş’taki 2 depremde gördük ki yeni binalar henüz 1-2 yıl önce yapılan ve depreme dayanıklı olduğu söylenen binalar yıkıldı. Yeni bir bina neden yıkılır?
Vaka bazında incelemek gerekli.
