Kadın cinayetleri ve şiddet dünyanın sorunu

2022'DE DÜNYADA 89 BİN KADIN VE KIZ ÇOCUĞU KASITLI OLARAK ÖLDÜRÜLDÜ

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi'nin (UNODC) 2023 Kasım ayında paylaştığı rapora göre, 2022'de yaklaşık 89 bin kadın ve kız çocuğu kasıtlı olarak öldürüldü; bu son 20 yılın en yüksek cinayet verisi oldu.

2022 yılında kasıtlı olarak öldürülen kadın ve kız çocuklarının yüzde 55'i (48 bin 800) en yakınları -partnerleri ya da aile üyeleri- tarafından öldürüldü. Bu da evin birçok kadın ve kız çocuğu için güvenli bir yer olmadığını gösteriyor.

Bu sayılar (cinayete kurban giden kadınlara sadece bir sayı olarak asla bakılamasa da) endişe verici derecede yüksek. Daha da endişe verici olan ise dünyada işlenen kadın cinayetlerinin gerçek ölçeğinin daha da yüksek olması. Ülkeler arasında, özellikle ev dışında işlenen kadın cinayetleri ile ilgili tanımlarda ve kriterlerde tutarsızlıklar göz önüne alındığında çok sayıda kadın cinayeti kurbanı hala sayılmıyor.

EN AZ ÜÇ KADINDAN BİRİ ŞİDDETE MARUZ KALIYOR

Kadın cinayeti verileri kadar kadınların uğradığı şiddet verileri de tüyler ürpertici. Dünyadaki her üç kadından biri hayatlarında en az bir kez fiziksel ya da cinsel şiddete maruz kalıyor.

Buna yakın partner şiddeti (dayak, psikolojik taciz, evlilik içi tecavüz, kadın cinayeti), cinsel şiddet ve taciz (tecavüz, zorla cinsel ilişki, çocuk cinsel istismarı, zorla evlilik, sokakta taciz, siber taciz), insan ticareti (kölelik, cinsel sömürü), kadın sünneti ve çocuk evliliği de dahil. Bu şiddet de cinayetler gibi genellikle kadınların en yakınları tarafından işleniyor.

8 KADINDAN BİRİ 18 YAŞINDAN ÖNCE TECAVÜZE VEYA CİNSEL SALDIRIYA MARUZ KALIYOR

UNICEF'in son verilerine göre, bugün hayatta olan 370 milyonu aşkın kadın ve kız çocuğu, yani 8 kadından biri 18 yaşından önce tecavüze veya cinsel saldırıya maruz kalıyor.

KADIN CİNAYETLERİNİN EN YÜKSEK OLDUĞU BÖLGE LATİN AMERİKA

Kadın cinayetlerinin en yüksek olduğu bölge Latin Amerika. El Salvador, Jamaika ve Dominik Cumhuriyeti'nde kadın cinayetleri oranları diğer ülkelere kıyasla çok yüksek. Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) çok tehlikeli eşik olarak belirlediği ölçek 100 binde 10 cinayet. 2017'de El Salvador'da bu oran 17 idi.

Güney Afrika, kadınların en fazla tehlike altında olduğu ülkelerden biri; burada her dört saatte bir kadın öldürülüyor ve kadın cinayeti oranı dünya ortalamasının beş katı​.

Meksika'da geçen sene neredeyse her gün 10 kadın öldürüldü. 2022'de 3 bin 754 kadın ve kız çocuğu cinayet sonucu hayatını kaybetti. Bunların sadece 947’si kadın cinayeti olarak değerlendirildi ve soruşturma açıldı.

ABD'DE 12 YAŞIN ÜZERİNDE 433 BİNİ AŞKIN KİŞİ CİNSEL SALDIRIYA UĞRUYOR

ABD, yüksek gelirli ülkeler arasında en yüksek kadın cinayeti oranlarından birine sahip, 100 binde 2,2 kadın cinayet sonucu öldürülüyor. Kadınların, benzer ülkelerdeki hemcinslerine kıyasla silahla kasıtlı olarak öldürülme olasılığı 28 kat daha fazla.

Ayrıca ABD'de kadına yönelik cinsel tacizle ilgili veriler de son yıllarda kaygı verici bir şekilde arttı. RAINN'in (Ulusal Tecavüz, İstismar ve Ensest Ağı) verilerine göre, ABD'de 12 yaşın üzerindeki 433 bini aşkın kişi cinsel saldırıya uğruyor. RAINN verilerine göre, her 68 saniyede bir başka Amerikalı cinsel saldırıya uğruyor.

2024 yılında ABD'de yapılan bir araştırmaya göre, ABD'de yetişkinlerin yüzde 26'sı cinsel taciz veya saldırıya uğradığını bildirdi. Bu oran kadınlar için yüzde 32, erkekler içinse yüzde 15.

ABD'de kadın cinayetleri ve kadına yönelik şiddet vakalarında çoğu eyaletin kendine özel yasaları bulunuyor. Kadın cinayetleri özellikle partnerleri tarafından işlendiğinde daha ağır cezalar uygulanıyor. Eyalet yasalarına göre müebbet ya da idam cezasına kadar gidebiliyor

Federal Düzeyde Kadına Yönelik Şiddet Yasası (Violence Against Women Act -VAWA), ilk olarak 1994 yılında kabul edildi. Bu yasayla kadınlara karşı şiddetle mücadelede önemli bir yasal çerçeve sunuldu. VAWA, mağdurlara yönelik koruma emirleri, şiddete maruz kalanlara yasal yardım ve barınma imkanı sağlıyor, ayrıca failin suçlarının ciddiyetine göre ağırlaştırılmış cezalar uygulanmasını sağlıyor.

CİNSEL TACİZ SUÇLUSUNA GPS TAKİBİ

Diğer yandan ABD'de cinsel taciz suçundan hapis cezası alan suçlular, hapishaneden çıktıktan sonra GPS ile takip edilebiliyor. Bu, eyaletlere göre değişiklik gösterse de cinsel suçlular hapishaneden çıktıktan sonra yasa gereği kolluk kuvvetlerine kayıt yaptırmak zorunda.

Cinsel suçluların birçoğu, 7/24 yerini bildiren GPS veya elektronik izleme cihazı takması gerekiyor.

2006 yılında 22 eyalet cinsel suçluları izlemek için GPS kullanılmasını gerektiren yasalar çıkardı. En az altı eyalet, (Colorado, Florida, Missouri, Ohio, Oklahoma ve Wisconsin) belirli cinsel suçlular için ömür boyu GPS ile izlenme kuralını getirdi.

Cinsel suçluların bu cihazı kaç yıl takması gerektiği eyaletten eyalete değişiyor; aylar, yıllar bazı durumlarda da ömür boyu sürüyor. Örneğin, Oklahoma'da yasa, tekrarlayan cinsel suçluların hayatlarının geri kalanında GPS izleme cihazları takmalarını da gerektirir.

GPS cihazının takılmasının zorunlu olduğu eyaletlerde yaşayan vatandaşlara zaman zaman etraflarında böyle bir suçlunun bulunduğuna dair bildirimler de gidiyor. ABD'li uzmanlar bu yöntemin biraz pahalı olduğunu ancak son derece etkili olduğunu ifade ediyor.

İSPANYA KADIN CİNAYETLERİNİ RESMİ OLARAK KAYDEDEN İLK AVRUPA ÜLKESİ

2023 yılında 58 kadının öldürüldüğü İspanya, kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetleri konusunda ciddi adımlar atan ülkelerden biri.

2024 itibarıyla, İspanya kadın cinayetlerini resmi olarak kaydeden ilk Avrupa ülkesi oldu. Bu çerçevede, her kadın cinayeti vakası inceleniyor ve özel komiteler tarafından raporlanıyor.

Kadın cinayetlerinin büyük çoğunluğu İspanya'da da kadınların en yakın tarafından işlendi. 2003-2023 yılları arasında toplamda bin 200'den fazla kadın cinayeti kaydedildi.

İspanya, kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetlerine karşı son derece katı yasal düzenlemelere sahip ve bu tür suçlara ağır cezalar uygulanıyor. Kadına yönelik şiddetle mücadelede en kapsamlı yasalardan biri olan 2004 tarihli Kadına Yönelik Şiddete Karşı Entegre Koruma Yasası (Ley Orgánica de Medidas de Protección Integral contra la Violencia de Género), kadına yönelik şiddeti önlemek ve cezalandırmak için geniş bir çerçeve sunuyor.

Kadın cinayeti faili en az 25-35 yıl arasında hapis cezasına çarptırılıyor, bu cezalar olayın sadece cinsiyet temelli olması koşulunda daha da ağırlaştırılıyor. Suçun tekrarlanması, failin kadının yakını olması gibi durumlar da cezayı artırıyor.

Özellikle aile içi şiddet davalarında faillerin mağdurlara yaklaşmalarını önlemek için elektronik bileklikler kullanılıyor.

Ayrıca kadına yönelik şiddet davaları için özel olarak Kadına Yönelik Şiddet Mahkemeleri (Juzgados de Violencia sobre la Mujer) bulunuyor. Bu mahkemeler, mağdurların davalarının daha hızlı sonuçlanmasını ve faillerin daha sert şekilde cezalandırılmasını sağlar​.

MEKSİKA

Meksika, şiddet olaylarının ve kadın cinayetlerinin yüksek olduğu ülkeler arasında. 2021'de 981, 2022'de 959, 2023'te 827 kadın öldürüldü. Ülkede zaman zaman kadın cinayetlerine karşı da büyük protestolar düzenleniyor.

Meksika'da kadına yönelik şiddet ve kadın cinayetlerine karşı 2012 yılında kabul edilen "Kadın Cinayetini Önleme Yasası" (Ley General de Acceso de las Mujeres a una Vida Libre de Violencia), kadın cinayetlerini ağırlaştırılmış bir suç olarak tanımlar ve cezai yaptırımların artırılmasını sağladı.

Bir kadının cinsiyetinden dolayı öldürülmesinin cezası, 40 ila 60 yıl hapis cezası arasında değişir. Suçun cinsiyet temelli olması, cezayı daha da ağırlaştırır​

Kadınlara yönelik sistematik şiddet vakalarında da ağırlaştırılmış cezalar uygulanıyor. Ayrıca, bazı eyaletlerde faillerin elektronik bileklikle izlenmesi gibi önlemler de uygulanıyor.

Eyaletlerde uygulanan ceza düzenlemeleri de farklılık gösteriyor. Örneğin, Mexico City'de kadın cinayetleri ve kadına yönelik şiddetle mücadelede daha kapsamlı düzenlemeler yer alıyor.