1854 Avrupası: Londra zirvede, İstanbul ve Paris yarışta!
Listede sadece nüfus değil, tarihin en büyük dönüşüm süreçlerinden biri olan sanayileşmenin izleri de var. Hangi şehir neden ön plana çıktı? İşte 1854 yılında Avrupa'nın en kalabalık 100 şehri!
1854 yılında Londra ve Paris, metropol statüsüne ulaşırken, Osmanlı’nın başkenti İstanbul ise doğu ile batı arasındaki köprü konumunu koruyor. Sanayi ve ticaretin şekillendirdiği bu şehirler, yalnızca nüfus açısından değil, sosyo-ekonomik yapıları ve kültürel etkileriyle de kıtanın geleceğini belirleyen güç merkezleri haline gelmişlerdi. İşte detaylar...
1854 YILINDA AVRUPA'NIN EN KALABALIK ŞEHİRLERİ
Avusturya Ulusal Müzesi arşivlerinde yer alan bir gazete kaynağı, 1854 yılına ait Avrupa’nın en kalabalık şehirlerini listeleyen veriler sunuyor. Bu liste, sanayi devriminin yoğunlaştığı ve şehirleşmenin hızlandığı 19. yüzyıl Avrupa’sında kentlerin demografik yapısını gözler önüne seriyor.
LONDRA ZİRVEDE: AVRUPA'NIN EN BÜYÜK ŞEHRİ
Listenin zirvesinde 2,363,141 nüfusla Londra yer alıyor. 19. yüzyılın ortasında, sanayi devrimiyle birlikte İngiltere’nin başkenti Londra, Avrupa’nın en büyük ekonomik ve ticari merkezi olarak yükselmişti.
Dönemin zenginleşen iş dünyası ve artan iş fırsatları, İngiltere kırsalından ve hatta yurt dışından yoğun bir göç dalgasına neden olmuştu. Thames Nehri’nin çevresinde hızla genişleyen şehir, bu dönemde dünyanın da en kalabalık metropollerinden biri haline gelmişti.
PARİS: SANAT VE KÜLTÜR BAŞKENTİ
Listenin ikinci sırasında yer alan Paris (1,053,262 nüfus), sadece nüfus açısından değil, sanat, kültür ve politika açısından da Avrupa’nın en önemli şehirlerinden biriydi.
Baron Haussmann’ın büyük imar projeleriyle birlikte geniş bulvarlar, parklar ve ikonik binalar inşa edilerek modern bir kent yapısı oluşturulmuştu. Fransız İmparatorluğu’nun bu görkemli başkenti, dönemin mimari gelişmeleri ve sosyokültürel etkinlikleri ile ön plana çıkıyordu.
OSMANLI İMPARATORLUĞU'NUN GÖZDESİ: KONSTANTİNOPOLİS
Üçüncü sırada Konstantinopolis (İstanbul) yer alıyor ve 786,990 kişilik nüfusuyla Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olarak listenin üst sıralarında bulunuyor.
Stratejik konumu nedeniyle Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan bu kadim şehir, ticaret yollarının kesişme noktasıydı. Farklı kültürlerin, dinlerin ve etnik grupların bir arada yaşadığı bu kozmopolit kent, aynı zamanda Osmanlı saray hayatının da merkeziydi.
RUSYA’NIN YÜKSELEN ŞEHİRLERİ: ST. PETERSBURG VE MOSKOVA
Rusya İmparatorluğu’nun iki önemli kenti olan St. Petersburg (478,437 nüfus) ve Moskova (350,000 nüfus) da listeye girmiş durumda. St. Petersburg, Batılı mimarisi ve Baltık Denizi’ne yakın konumu ile Rusya’nın Avrupa’ya açılan penceresi olarak kabul ediliyordu.
Çar I. Petro’nun kurduğu bu kent, aynı zamanda Rusya’nın siyasi ve kültürel merkeziydi. Moskova ise geleneksel ve dini yapısı ile ülkenin iç kesimlerindeki büyük bir ticaret ve yönetim merkezi olarak önemini koruyordu.
ALMAN PRENSLİKLERİNDE HIZLI BÜYÜME: BERLİN VE HAMBURG
Almanya’nın birliği henüz sağlanmamış olsa da, Prusya egemenliğinde olan Berlin (441,931 nüfus) ve Hamburg (148,754 nüfus), sanayi devrimi sürecinde hızla gelişen şehirler arasında yer alıyor. Berlin, Prusya’nın başkenti ve askeri merkezi olarak güçlü bir ekonomik büyüme sergiledi.
Öte yandan Hamburg, Kuzey Denizi’ne kıyısı olan bir liman kenti olarak ticaret ve denizcilik sektöründe hızla yükseldi. Bu dönemde bu iki şehir de Almanya’nın sanayi ve ticaret üsleri haline gelmeye başlamıştı.
İTALYA ŞEHİRLERİ: NAPOLİ VE MİLAN
Listede İtalya’nın önde gelen şehirlerinden Napoli (416,675 nüfus) ve Milan (151,438 nüfus) dikkat çekiyor. Napoli, İtalya’nın güneyinde yer alan en büyük şehir olup, o dönemde Akdeniz ticaretinin merkezlerinden biriydi.
Ayrıca, zengin tarihi ve kültürel yapısı ile İtalyan Rönesansı’na da önemli katkılar sunmuştu. Milan ise kuzeyde, Avrupa’nın kalbine yakın konumuyla sanayi ve bankacılık sektöründe hızla büyüyordu. Moda ve tasarımın merkezi olma yolunda ilk adımlarını atan bu kent, ekonomik kalkınmada ön plana çıkmıştı.
İSPANYA’NIN BÜYÜK ŞEHİRLERİ: MADRİD VE BARSELONA
İspanya’nın başkenti Madrid (294,000 nüfus), listede 12. sırada yer alıyor. İspanyol Krallığı’nın başkenti olarak politik ve idari bir merkez olan Madrid, o dönemde sanayileşme sürecine girmeye başlamıştı.
Bir diğer önemli İspanyol şehri olan Barselona (120,000 nüfus), Katalonya’nın merkezi olarak sanayi devriminden etkilenmiş ve limanı ile ticaretin önemli bir noktası haline gelmişti.
ORTA AVRUPA’NIN BAŞKENTLERİ: VİYANA, PRAG VE BUDAPEŞTE
Viyana (477,846 nüfus), Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun başkenti olarak listeye dördüncü sıradan girdi.
Kültürel ve sanatsal etkinliklerin merkezi olan bu şehir, aynı zamanda bir eğitim ve bilim merkezi olarak da tanınıyordu. Prag (125,181 nüfus) ve Budapeşte (126,150 nüfus) ise bu dönemde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun önde gelen kentleri olarak yükseliş gösterdi.
İRLANDA’NIN TEMSİLCİSİ: DUBLİN
Listede 13. sırada bulunan Dublin (252,000 nüfus), İrlanda’nın en büyük şehri ve başkenti olarak dikkat çekiyor.
Bu dönemde İrlanda, İngiltere’nin egemenliği altında olmasına rağmen, kendi kültürel kimliğini koruyarak büyümeye devam ediyordu. Büyük Kıtlık (1845-1852) sonrasında nüfusu büyük ölçüde azalan Dublin, toparlanma sürecindeydi.
ŞEHİRLEŞMENİN HIZLI YÜKSELİŞİ
19. yüzyılın ortalarındaki bu şehirler listesi, sanayileşmenin ve modernleşmenin etkilerini açıkça ortaya koyuyor. Bu dönemde kentler hızla büyüyor ve milyonlarca insan kırsal bölgelerden kentsel merkezlere göç ediyordu.
Sanayi devriminin getirdiği yeni iş olanakları, ulaşımın gelişmesi ve şehirlerin sunduğu sosyal olanaklar, bu hızlı büyümenin ana nedenleri arasında yer alıyor.
BU LİSTE KIYMETLİ BİR BELGE NİTELİĞİ TAŞIYOR!
1854 yılına ait bu liste, Avrupa şehirlerinin demografik yapısını ve önemini anlamak açısından kıymetli bir belge niteliği taşıyor. Sanayileşme sürecinin getirdiği dinamikler, Avrupa’da şehirlerin nüfus yapısını ve ekonomik durumlarını kökten değiştirmiş, bu şehirler modern Avrupa’nın temellerini atmıştı.
Özellikle Londra, Paris ve Konstantinopolis gibi büyük şehirler, sadece nüfusları ile değil, aynı zamanda kültürel ve politik etkileri ile de kıta genelinde önemli bir rol oynamıştı.
AVRUPA'NIN EN KALABALIK 100 ŞEHRİ!
1. Londra, İngiltere - 2,363,141
2. Paris, Fransa - 1,053,262
3. İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu - 786,990
4. St. Petersburg, Rusya - 478,437
5. Viyana, Avusturya - 477,846
6. Berlin, Prusya - 441,931
7. Napoli, İtalya - 416,675
8. Liverpool, İngiltere - 384,238
9. Glasgow, İskoçya - 367,800
10. Moskova, Rusya - 350,000
11. Manchester, İngiltere - 296,000
12. Madrid, İspanya - 294,000
13. Dublin, İrlanda - 252,000
14. Lyon, Fransa - 240,000
15. Birmingham, İngiltere - 249,000
16. Lizbon, Portekiz - 246,343
17. Amsterdam, Hollanda - 215,000
18. Marsilya, Fransa - 195,257
19. Palermo, İtalya - 191,000
20. Roma, İtalya - 188,000
21. Varşova, Rusya - 162,597
22. Leeds, İngiltere - 152,000
23. Milano, İtalya - 151,438
24. Hamburg, Almanya - 148,754
25. Brüksel, Belçika - 136,000
26. Torino, İtalya - 136,000
27. Kopenhag, Danimarka - 133,140
28. Venedik, İtalya - 130,000
29. Budapeşte, Avusturya - 126,150
30. Prag, Avusturya - 125,181
31. Bordo, Fransa - 120,000
32. Barselona, İspanya - 120,000
33. Cenova, İtalya - 120,000
34. Bristol, İngiltere - 110,000
35. Gent, Belçika - 106,776
36. Münih, Almanya - 106,000
37. Breslau (Wrocław), Prusya - 105,169
38. Sheffield, İngiltere - 103,000
39. Floransa, İtalya - 102,154
40. Plymouth, İngiltere - 100,000
41. Rouen, Fransa - 100,000
42. Edirne, Osmanlı İmparatorluğu - 100,000
43. Belfast, İrlanda - 100,000
44. Köln, Prusya - 98,858
45. Dresden, Almanya - 96,274
46. Stockholm, İsveç - 91,227
47. Rotterdam, Hollanda - 90,000
48. Newcastle, İngiltere - 87,784
49. Nottingham, İngiltere - 86,000
50. Cork, İrlanda - 85,000
51. Sevilla, İspanya - 85,000
52. Messina, İtalya - 84,000
53. Nantes, Fransa - 83,000
54. Porto, Portekiz - 83,000
55. Livorno (Leghorn), İtalya - 80,000
56. Dundee, İskoçya - 79,000
57. Odesa, Rusya - 78,000
58. Liege, Belçika - 78,000
59. Lviv (Lemberg), Avusturya - 75,000
60. Bolonya, İtalya - 75,000
61. Selanik, Osmanlı İmparatorluğu - 75,000
62. Portsmouth, İngiltere - 73,000
63. Aberdeen, İskoçya - 72,000
64. Toulouse, Fransa - 72,000
65. Riga, Rusya - 72,000
66. Valensiya, İspanya - 71,000
67. Trieste, Avusturya - 71,000
68. Granada, İspanya - 70,000
69. Königsberg, Prusya (Kaliningrad) - 70,000
70. Lille, Fransa - 66,000
71. Lahey, Hollanda - 66,000
72. Malaga, İspanya - 66,000
73. Leipzig, Almanya - 66,000
74. Debrecen, Avusturya - 65,000
75. Bükreş, Osmanlı İmparatorluğu - 61,000
76. Leicester, İngiltere - 61,000
77. Padova, İtalya - 60,000
78. Bath, İngiltere - 60,000
79. Gdańsk (Danzig), Prusya - 60,000
80. Frankfurt, Almanya - 60,000
81. Kazan, Rusya - 57,000
82. Magdeburg, Prusya - 57,000
83. Limerick, İrlanda - 55,000
84. Cadiz, İspanya - 54,000
85. Katanya, İtalya - 54,000
86. Perm, Rusya - 53,000
87. Bremen, Almanya - 50,000
88. Strazburg, Fransa - 50,000
89. Graz, Avusturya - 50,000
90. Sofya, Osmanlı İmparatorluğu - 50,000
91. Paisley, İskoçya - 48,000
92. Sionies (?), İtalya - 45,000
93. Utrecht, Hollanda - 45,000
94. Parma, İtalya - 44,000
95. Zaragoza, İspanya - 44,000
96. Stuttgart, Württemberg - 30,000
97. Atina, Yunanistan - 28,000
98. Cenevre, İsviçre - 26,000
99. Basel, İsviçre - 25,000
100. Bale, İsviçre - 24,000
