Mahsa Amani kimdir ve neden öldü? İran'da neler oluyor?

İRAN'DA NELER OLUYOR, MAHSA AMİNİ OLAYI NEDİR?

Tahran'da 13 Eylül'de 'ahlak polisi' olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırılan Mahsa Amini'nin 16 Eylül'de yaşamını yitirmesi ülkede infiale yol açtı.

İran'da 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin "kıyafet kurallarına uymadığı" gerekçesiyle gözaltına alınmasının ardından hayatını kaybetmesi üzerine başlayan protestolar devam ediyor.

İran İletişim Bakanı, ülkede internet erişiminde "güvenlik sebepleri" dolayısıyla sorunlar yaşanabileceğini söyledi.

Son günlerde ülkenin farklı bölgelerinde gerçekleşen protestolarda en az 3 kişi hayatını kaybetti. Protestolarda, "ahlak polisine ölüm", "kadınlar, yaşam, özgürlük" sloganları duyuldu. Sokaklarda gerginlik arttıkça kadınlar başörtülerini çıkardı, bayrak yaktı. Polis protestoculara göz yaşartıcı gaz ile müdahale etti.

İRAN'DA BU NOKTAYA NASIL GELİNDİ?

İran'da yaz aylarından bu yana kadınlar başörtüsü yasağına karşı gelmek için eylemlerde bulunuyor. Ülkede 1979 İslam Devrimi sonrası yürürlüğe giren Şeriat kanunlarına göre tüm kadınların kamusal alanlarda başörtü takması ve uzun, bol kıyafetler giymesi zorunlu hale getirildi ve başörtü takmayan kadınlara para ve hapis cezası verilmeye başlandı.

Ancak devrimden yıllar sonra hükümet yetkililerinin bu yasayı uygulamakta zorlandığı ve kadınların giyimin ülkenin tümünde eşit şekilde denetlenmediği ifade ediliyor. Kadınlar baskılara karşı gelmek için protestolara başladı, birçok erkek de kadınlara destek verdi.

Ülkede tüm bunlar yaşanırken 13 Eylül günü 22 yaşındaki Mahsa Amini, Tahran'daki metro istasyonunda, kadınların saçlarını ve kollarını tamamen örtmesini gerektiren ahlak yasalarını çiğnemekle suçlanarak tutuklandı.

Amini, gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırıldı ve 16 Eylül'de hayatını kaybetti.

NE OLDU?

Görgü tanıkları, Amini'nin gözaltına götürülürken polis minibüsünde darbedildiğini gördüklerini söyledi.

Polis, 22 yaşındaki Amini'nin kalp krizi sebebiyle hayatını kaybettiğini iddia ediyor. Ailesi ie Amini'nin vücudunda işkence sonucu morluklar oluştuğunu öne sürüyor.

Polis ayrıca, Amini'nin yüzünü tutarak yere düştüğünü gösteren olayın kamera görüntülerini yayınladı. Amini'nin babası, görüntülerin düzenlendiğini ve kızının önceden bir sağlık sorunu olmadığını dile getirdi.

İranlı bir sağlık yetkilisi de ailenin ifadelerini destekledi ve Amini'nin büyük olasılıkla kafasına aldığı bir darbe sebebiyle hayatını kaybettiğini söyledi.

NEDEN PROTESTO EDİYORLAR?

Ülkede özellikle gençler arasında siyasi ve sosyal kısıtlamalara kızgınlık artarken, Amini'nin hayatını kaybetmesi İranlıları derinden etkiledi.

Yetkililerin polisin olaya karıştığını inkar etmesi ve gözaltında yer alan memurların yargılanmalarını talep etmesi insanlar kızdırdı. Ahlak polisinin kaldırılması, İran'daki Şeriat yönetimine son verilmesi yönünde çağrılar yapıldı.

Protestoların çoğu, ülkenin katı muhafazakar yasalarına karşı isyanın bir işareti oldu. Kadınlar başörtülerini çıkardı, sosyal medyada saç kesme eylemi başlattı; bazı erkekler de buna destek verdi.

Diğer yandan, 2020-2021 yıllarında İran'da güvenlik güçleri ile protestocular arasında yaşanan çatışmalarda binden fazla kişinin hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin yayınladığı başörtüsü kararının ardından aylardır çok sayıda kadın kararı protesto etmek için başörtülerini çıkarmıştı.

New York'taki Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda konuşan Reisi, protestolardan veya Amini'den ismen bahsetmedi, ancak batılı ülkeleri "İran'da soruşturulan bir olaya" tepkileri nedeniyle eleştirdi.

İranlı yetkililer, Amini'nin ölüm nedeni hakkında soruşturma yürüttüklerini söyledi. Ancak protestocular bir iç soruşturmaya pek inanmıyor ve ahlak polisinin kaldırılmasını istiyor.