Oscar ödüllü en iyi 12 tiyatro uyarlaması

2- Hamlet (1948)

İngiliz tiyatrosunun usta isimlerinden Laurence Olivier’nin ‘Hamlet’ uyarlaması özellikle İngiltere’de uzun süre tartışılıp konuşulmuştu. ‘Hamlet’i canlandıran Olivier’nin oyunculuğuna ve yönetmenliğine kimsenin söyleyecek sözü yoktu. Asıl mesele, Shakespeare’in dünya üzerinde en çok sahnelenen eserlerinden 4 saatlik ‘Hamlet’i, 2 saat 34 dakikalık bir film haline getirirken yaptığı kesintilerdi… Oyunun sevilen karakterleri ve önemli bölümlerinden vazgeçmesini bilen Olivier, psikolojik ağırlıklı, kasvetli ve karanlık bir Hamlet getiriyordu karşımıza. İngilizlerin aksine Amerikalılar Olivier’nin yorumunu çok sevdiler. Özellikle de Akademi… Venedik’te Altın Aslan kazanan ‘Hamlet’, 7 dalda Oscar’a aday gösterildi ve film, erkek oyuncu dahil 4 ödül kazandı.

3- Arzu Tramvayı (1951)
(A Streetcar Named Desire)

Amerikan tiyatrosunun öncü yazarlarından Tennessee Williams’ın Broadway’de ilk kez 3 Aralık 1947’de sahnelenen klasik eseri, hayal kırıklıklarıyla dolu bir hayatın ardından kız kardeşiyle kocasının mütevazı evinde yaşamak zorunda olan Blanche Dubois karakterini odağına alır… Sadece Amerikan tiyatrosunun değil, 20. Yüzyıl dünya tiyatrosunun da klasiklerinden biri olarak kabul edilen ‘Arzu Tramvayı’, 1951’de sinemaya uyarlandığında yapımcılar oyunun yönetmeni Elia Kazan’la anlaşırlar. Blanche DuBois rolünü verdikleri Vivien Leigh dışında tiyatro oyununda önemli rolleri üstlenen Marlon Brando, Kim Hunter ve Karl Malden gibi isimleri değiştirmezler. 12 dalda Oscar’a aday olan film, ödül gecesini 4 heykelcikle kapatır. Bu filmle birlikte Marlon Brando’nun muhteşem film kariyeri de başlar…

4- Batı Yakasının Hikâyesi (1961)
(West Side Story)

Arthur Laurents tarafından uyarlanan ‘Batı Yakasının Hikâyesi’, Shakespeare’in “Romeo ve Juliet”ini İtalya’nın Verona kentinden alıp 1950’li yılların New York’una taşır. Düşman İtalyan ailelerinin yerini şehrin Batı Yakası’ndaki farklı etnik kökenlerden gelen iki gençlik çetesi alır. Birbirlerine âşık olan Maria ve Tony, iki çete arasındaki nefreti sona erdirmek isterler… Ama çeteler arası nefretin de en az aşkları kadar güçlü olduğunu anlarlar… İlk kez 1957 yılında Broadway sahnelerinde seyircilerle buluşan müzikal, 1958’de 6 Tony ödülü birden kazanır. 1961 yılında oyunu sahneye koyan Jerome Robbins ve Robert Wise’ın yönetmenliğinde filme uyarlanan ‘Batı Yakasının Hikâyesi’, en iyi film dahil 10 Oscar birden kazanarak tarihe geçer ve müzikalin adını tüm dünyaya duyurur.

5- Karanlığın İçinden (1963)
(The Miracle Worker)

Amerikan tiyatrosunun en çok sahnelenen oyunlarından biridir ‘The Miracle Worker’… Her yıl en az birkaç tiyatro grubu tarafından sahnelenen 3 perdelik bu klasik, gözleri görmeyen, kulakları duymayan ve konuşamayan Helen Keller ile öğretmeni Annie Sullivan’ın hikâyesini anlatır. William Gibson’ın yazdığı oyun, ilk kez 1959 yılında seyirciyle buluşur ve çok olumlu tepkiler alır. Hollywood da topa girmekte gecikmez. 1962 yılında gerçekleştirilen film uyarlaması, oyunun yönetmeni Arthur Penn’e emanet edilir. Penn, başrolleri tiyatroda birlikte çalıştığı Anne Bancroft ve Patty Duke’a vermekte ısrar eder. Yapımcıların aklında özellikle Annie Sullivan rolü için yıldız isimler vardır ama Penn’in tercihine saygı duyarlar. Sonuçta, Penn’in ne kadar haklı olduğu ortaya çıkar. Her iki oyuncu da Oscar kazanır. Penn’in filmi, hâlâ oyunun en iyi sinema uyarlaması olarak kabul edilir.

6- Benim Güzel Meleğim (1964)
(My Fair Lady)

George Bernard Shaw’un 1913 tarihli oyunu ‘Pygmalion’u temel alan ‘My Fair Lady’, gelmiş geçmiş en iyi sahne müzikallerinden biri olarak kabul edilir. Şarkı sözlerini ve metnini Alan Jay Lerner’in yazdığı, müziklerini Frederick Loewe’nin bestelediği ‘My Fair Lady’, avam tabakadan gelen Eliza Dolittle adlı çiçekçi bir kızın fonetik uzmanı Henry Higgins’ten aldığı dersler sonucu nasıl bir hanımefendiye dönüştüğünü anlatır. 1956’da Broadway’de seyircilerle buluşan müzikal, yıllar boyunca sahnede kaldıktan sonra film hakları Hollywood yapımcısı Jack Warner tarafından 5 milyon dolar gibi astronomik bir fiyata satın alınır. Rex Harrison, sahnede canlandırdığı rolü beyazperdede de canlandırır, Eliza Dolittle karakterini ise Audrey Hepburn oynar. George Cukor’un yönettiği ‘My Fair Lady’ 8 Oscar birden kazanır, 1964’ün gişelerde en çok hasılat getiren ikinci filmi olur. …. Sahnede Eliza’yı canlandıran ve Warner’ın yeterince ünlü değil diye filmde oynatmadığı Julie Andrews’un ‘Neşeli Günler’le Oscar kazanması da akıllarda kalan bir olaydır.

7- Neşeli Günler (1965)
(The Sound of Music)

Maria von Trapp’in 1949’yayımlanan hatıratından yola çıkan Howard Lindsay ve Russel Crouse’un yazdığı, Richard Rodgers’ın müziklerini bestelediği ‘The Sound of Music’, ilk kez 1959’da Broadway’de sahnelendi. En iyi müzikal dahil 5 Tony ödülünü kazanan oyun, 1961’de Londra sahnelerinde seyircilerle buluştu. Daha sonra başka ülkelerde de sahneye konan müzikal, 1965 yılında Hollywood tarafından filme uyarlandı. Nazilerin yükselişe geçtiği dönemde Avusturya’da geçen oyunun film uyarlamasında başrolleri Julie Andrews ve Stephen Plummer paylaştı. Robert Wise’ın yönettiği film, gösterime girdiğinde olumsuz eleştiriler aldı. Ama film seyircilerden gördüğü büyük ilginin yanı sıra 5 Oscar kazandı ve zaman içinde bir kült filme dönüştü.

8- Her Devrin Adamı (1966)
(A Man for All Seasons)

Robert Bolt’un ilk kez BBC’de yayınlanan bir radyo oyunu olarak yazdığı ‘A Man for All Seasons’, Kral VIII. Henry ile inançlarından ödün vermeyen onurlu bir adamın, ünlü yazar Thomas More’un çatışmasını anlatır. Boşanıp yeniden evlenmesini onaylamayan kiliseyi zorla dize getirmeye çalışan VIII. Henry, More’a yaptıkları nedeniyle şimdi en zalim İngiliz krallarından biri olarak tanınıyor… Robert Bolt’un oyunu 1957’de BBC televizyonunda 1 saatlik canlı bir performans olarak sergilendikten sonra 1960’da Londra’da bu kez tiyatro sahnelerinde seyircilerle buluştu. Globe Tiyatrosu’nda 1 yıl boyunca sahnede kalan ve çok olumlu eleştiriler alan oyun, 1966’da Fred Zinnemann’ın yönetmenliğinde sinemaya uyarlandı. Paul Scofield’in Sir Thomas More’u canlandırdığı ‘Her Devrin Adamı’, film, yönetmen ve erkek oyuncu dahil 6 Oscar birden kazandı.

9- Kim Korkar Hain Kurttan? (1966)
(Who's Afraid of Virginia Woolf?)

Edward Albee’nin tiyatrolarda ilk kez 1962 yılında sahnelenen oyunu, alkol sorunu olan orta yaşlı bir çiftin evliliğini mercek altına alır. Martha ve George, üniversitede gerçekleşen fakülte partisinin ardından akşam geç saatlerde Nick and Honey adlı genç bir çifti evlerinde ağırlarlar. Gece uzayıp, alınan alkol oranı arttıkça Martha ve George’un arasındaki gerilim açığa çıkmaya başlar… Tek gecede geçen üç perdelik üç saatlik ‘Kim Korkar Hain Kurttan?’, 1963 yılında en iyi oyun dalında Tony Ödülü kazanır. 1966’da Ernest Lehman tarafından oyuna sadık şekilde filme uyarlandığında yapımcılar başrolleri, yazar Edward Albee’nin karşı çıkmasına rağmen dönemin yıldız çifti Elizabeth Taylor ve Richard Burton’a verirler. Tiyatro kökenli Mike Nichols’un yönettiği ilk film olan ‘Kim Korkar Hain Kurttan?’, dört oyuncusuna Oscar adaylığı getirir. İçlerinden Elizabeth Taylor ve Sandy Dennis, ödüle ulaşmayı başarır.

10- Amadeus (1984)

1980’li yılların en iyi filmlerinden biri… 1985’te en iyi film ve yönetmen dahil 8 Oscar birden kazanmış, geniş kitlelerin zihnindeki ‘ağır başlı’ Mozart imajını tümden değiştirmişti. Mozart’ı gençlik enerjisi ve tutkulu kişiliğiyle beyazperdeye getirirken sadece müzik tarihçilerinin tanıdığı bir besteci olan Salieri’yi de meşhur etmiş, onu canlandıran Murray Abraham’a da bir Oscar kazandırmıştı. Milos Forman’ın yönettiği film, İngiliz oyun yazarı Peter Shaffer’in ilk olarak 1979 yılında Londra’da sahnelenen bir tiyatro eserinden sinemaya uyarlanmıştı. Sonraki yıllarda bazı müzik tarihçileri, Salieri’nin Mozart’ın sonunu hazırlayacak derecede kıskanç biri olduğuna dair elde geçerli hiçbir veri olmadığını öne sürmüşlerdi. ‘Amadeus’ 1984 yılında Devlet Tiyatroları tarafından Yücel Erten’in rejisiyle sahnelenmiş, başrollerde Can Gürzap ve Alev Sezer oynamıştı.

11- Bayan Daisy ve Şoförü (1989)
(Driving Miss Daisy)

Alfred Uhry’nin ‘Atlanta Üçlemesi’nin bir parçası olan oyun, 1948-1973 Atlanta’da yaşayan varlıklı bir Yahudi kadınla Afrikalı Amerikalı şoförünün kötü başlayan ama giderek güçlenen dostluklarını anlatır… 1988 yılında Drama kategorisinde Pulitzer Ödülü’nü kazanan oyun, 1987 yılında bir Off-Broadway prodüksiyonu olarak New York’ta 3 yılı aşkın bir süre boyunca tam 1195 kez sahnelenir. Alfred Uhry’nin kendi büyükannesinin yaşadığı olaylardan esinlenerek yazdığı ‘Driving Miss Daisy’, tiyatro sahnelerinde ulaştığı başarının ardından çok geçmeden 1989’da Bruce Beresford’un yönetmenliğinde sinemaya uyarlanır. Morgan Freeman, tiyatroda canlandırdığı rolü bu kez de kamera karşısında canlandırır. Miss Daisy rolünde Jessica Tandy’yi izlediğimiz film, 62. Akademi Ödülleri’ne 9 dalda aday olur ve en iyi film ve en iyi kadın oyuncu dahil 4 dalda Oscar kazanmayı başarır.

12- Chicago (2002)

Ebb ve Bob Fosse, ilk kez 1975’de Broadway’de sahnelenen ‘Chicago’ müzikalini muhabir Maurine Dallas’ın 1926 tarihli bir tiyatro oyununu temel alarak yazarlar. Tanık olduğu gerçek olaylardan esinlenen Maurine Dallas’ın oyunu, caz çağında Chicago’da geçer… 1920’li yılların Chicago’sunda gece kulübü yıldızı olan Velma ile ev kadını Roxie aynı hapishanede kalırlar. Mahkemeleri sürerken idamdan kurtulmak için şöhrete kavuşmak amacıyla ellerinden geleni yaparlar. Tiyatro sahnelerinde Bob Fosse’un koreografisiyle sahnelenen ‘Chicago’, iki yıl afişte kalır. 1996’da bir kez daha sahnelenen müzikal, 2002’de filme uyarlanır. Çağdaş müzikal janrının usta yönetmenlerinden biri olan Rob Marshall, koreografisi, müzikleri, kurgusu ve stilize anlatımıyla film uyarlamasında sağlam bir işe imza atar. Başrollerinde Catherine Zeta Jones ve Renée Zellweger’in oynadığı ‘Chicago’, en iyi film dahil 6 Oscar birden kazanır.