Piyasalar ABD’de Donald Trump’ın başkanlık seçimini kazanmasına kutlamayla karşılık verdi. 20 Ocak’ta başkanlık koltuğuna oturmasının ve bir aylık icraat döneminin ardından 19 Şubat’ta ise bu kez piyasalar satışa döndü. Düzeltmenin genel boyutu yüzde 10’a vardı. Henüz can acıtıcı değil ama devamı gelirse bu da olacak.
➔Finansal piyasalarda düzeltmeyi tetikleyen gelişme ABD’nin Meksika, Kanada ve Çin’e gümrükleri yükseltmesiydi. Ardından AB’ye gümrük vergileri artırıldı. AB ile ayrıca savunmada stratejik işbirliği tek taraflı bozuldu, Avrupa artık savunmasını kendi başına yapacak.
➔ABD’nin 2. Dünya Savaşı sonrası kurduğu serbest piyasa ekonomisi ve sonrasında süper küreselleşme dönemi ile geliştirdiği dünya ekonomik yapısını gümrük duvarlarıyla yıkılıyor.
➔Aslında bu yapı değişikliği sadece Trump’ın işi değil. Amerikan devletinin ve güç odaklarının planladığı, Kovid 19 Pandemisi ile fiilen başlayıp 24 Şubat 2022’de Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açmasıyla kesinleşmişti.
➔Şimdi üzerine dünyanın en büyük ithalat pazarı ve lider ülkesi olarak ABD sert korumacı önlemlere başvurduğunu ve üretimi yurtiçine çekmeye başladığını görüyoruz.
YÜZDE 10’LUK DÜZELTMENİN HEDEFİ?
➔Üretimin en ucuz olan dünyanın herhangi bir yerinden ABD’ye taşınması maliyetleri elbette yükseltecek. Hem ülkelerin seçilmesinden hem de gümrük vergilerinin artırılmasından dolayı hammadde fiyatları yükselecek.
➔Üretim içindeki işçilik maliyetleri artacak. Ortalama saatlik işçilik maliyetinin 36 dolar olduğu bir ülkenin üretime dönme seferberliğinden bahsediyoruz. Üstelik ABD göçmenleri sınır dışı ediyor.
➔Dolayısıyla nihai fatura yükselen gümrük duvarları arkasında elbette tüketiciye çıkacak ve doğal olarak enflasyon yükselecek.
➔Şimdilik bu etken enflasyona yansımış değil ama ikinci çeyrekten itibaren ekonomik verilerde Trump döneminin etkilerini görmeye başlayabiliriz.
➔Bu rota değişikliği Trump’ın vadettiği gibi belki de uzun vadede ABD’yi büyük yapabilir, altın çağı yaşatabilir. Tartışılabilir bir durum. Ancak dünyanın geri kalanına ve kısa vadede ABD ekonomisine zarar verdiği de bir gerçek.
➔Piyasaların, gümrük vergilerinin başlatılmasıyla düzeltme eğilimine girmesi, kısa ve orta vadede yaşanacak zorlukları gördüğü, ilk bir aylık Trump icraatlarının etkisine bir tepkiyle karşılık verdi diye okunabilir.
➔Denilebilir ki, piyasalar bu düzeltmeyle Trump’a ilk uyarıyı verdi, “Yaptığın doğru olabilir ama yapma şeklin doğru değil, bana zarar veriyorsun” dedi.
YÜKSEK BELİRSİZLİKLE AZALAN GÜVEN
➔Gümrük vergilerinin yükseltilmesi bir yana bunun yapılma şekli ve karmakarışıklığı, günebirlik karar değişiklikleriyle oluyor.
➔Öngörülebilirlik ve planlanabilirlik gerektiren ekonomi, piyasalar, üretim ve tüketim için bu durum büyük belirsizlik yaratarak tam bir zehirleyici etki yapıyor.
➔Ülkelerle ilişkilerini de, ABD’nin dünyadaki imajını ve itibarını da bozuyor. Herkes ABD’ye gıcık kapıyor.
➔Nitekim ABD’li tüketicilerin geleceğe yönelik beklentileri de önemli bozulma gösterdi. Tüketici güveni büyük krizlerde görülen boyutlara indi.
➔Michigan Üniversitesi anketinde demokrat seçmenlerin bir yıllık enflasyon beklentisi yüzde 4.6 olurken 5-10 yıllık enflasyon beklentisi yüzde 6.5’e yükseldi. Cumhuriyetçilerin beklentisi ise yıllık yüzde 0.1, 5-10 yılda yüzde 1.3 ile çok düşük düzeyde oluştu.
➔Bu sonuçlar arasındaki uçurum hem tüketim eğilimini aşağı çekiyor hem de toplumun bir yarısı ile diğer yarısı arasında büyük ayrışmayı yansıtıyor.
➔Hatta Noel ve yaz tatillerini kaçırmayan Amerikalıların yurtdışı rezervasyonlarında son 15 yılın en büyük azalmasıyla karşılaşılmış. Demek ki Amerikalılar yaz tatillerinden bile tasarruf etme eğilimine girdiler.
➔Önümüzdeki dönemde açıklanan verilerde tüketimin ne kadar azaldığını göreceğiz.
BAKALIM FED NE KARAR VERECEK?
➔Piyasaların bu düzeltme eğilimi tam da ABD merkez bankasının faiz kararı vereceği tarihin öncesine rastladı. Durgunluk, resesyon ve stagflasyon tartışmaları da alevlendi.
➔Bu anlamda Fed’in iki gün sonraki toplantıda ne yapacağı, tahminlerini ne ölçüde değiştireceği ve Başkan Powell’ın basın toplantısında takınacağı üslup çok önemli hale geldi.
➔Trump’ın seçilmesinin coşkuyla karşılanması, icraatının ilk bir ayının etkisine karşılık piyasaların gösterdiği yüzde 10’luk düzeltme tepkisi ardından sıra geldi Fed’in ne diyeceğine.
➔Baskılara boyun eğerek Trump’ın verdiği zararı telafi etme yoluna gidecek mi, piyasaların yardımına koşacak mı, bu önemli bir soru.
➔Bunu yaparsa piyasaların tepkisi azalır ama Trump da aynı yöntemle kırıp dökerek yoluna devam eder. Sonuçta fatura ateşin üzerine benzin döken Fed’e çıkarılır.
➔Gerçekten bağımsız bir merkez bankası gibi davranacaksa yükselen enflasyon tehdidi karşısında faizlere dokunmaması ve izlemede kalması lazım.
➔İstihdam piyasasındaki bozulma ve durgunluk işaretlerine karşı da geleceğe yönelik destekleyici bir üslup kullanabilir ama faiz ve likidite desteğini şimdi değil daha sonra gerçekleşmelere göre vermeli.
➔Bağımsız bir merkez bankası davranışı piyasalar karışmışken Trump’ın hışmına uğrayabilir. Yolundan dönmeyecek, dediğim dedik, öttürdüğüm düdük diyen bir Trump olan bitenden geçmişi ve geçmişin kalan adamı olarak Fed başkanı Powell’ı pekala suçlayabilir.
Böyle bir durumdan piyasalar yine negatif etkilenebilir.
BAROMETRE 3000’E VURDU
➔Ekonomide, piyasalarda ve dünyada yaşananların barometresi ise altın fiyatlarındaki seyir. Altın çok kısa zamanda hızla yükseldi ve ilk kez 3 bin dolar sınırını devirerek 3.004 dolara kadar çıktı. Altının haftalık artışı yüzde 2.5 yılbaşına göre de yüzde 13.7 oldu.
➔Doların düşmesinden destek görmüş olsa da ABD 10 yıllık tahvil faizlerinden aynı desteği pek görmedi. Nitekim geçen hafta 10 yıllıklar bir tık daha yukarı attı ve yüzde 4.318’e yükseldi.
➔Ticaretten gelme Trump ikinci döneminde sert bir başkan olup çıktı. Kimsenin görmediği yüksek gümrük tarifeleri ile ortalığı esti savurdu. Giderek de sertleşiyor.
➔Ancak plan program yapamama ve yüksek belirsizlik piyasalar için zehirleyici bir durum. 80 yıllık kurulu ekonomik düzen yıkılıyor ve dolar da değer kaybediyor. Piyasalardaki düzeltme de bunun bir sonucu olarak yaşandı.
ALTINA YENİ HEDEF 3.500 DOLAR
➔En azından tansiyonu yükselmiş finansal piyasalarda kaybetmeyeyim diyenler için altın güvenli liman. Ortam böyle devam ettiği sürece de güvenli liman müşterisi azalmayacak, artacak gibi görünüyor.
➔Altın fiyatlarında da 2 bin dolardan hızlıca 3 bin seviyesini görmesiyle bir beklenti gerçekleşti. Yükseltici nedenlerin devam etmesiyle zirve beklentisi daha yukarılara taşındı. Artık yeni zirve düzeyi uluslararası piyasalarda 3.500 dolar olarak ağırlıklı kazanıyor.
➔Niye yeni hedef 3.500 dolar denirse bunun mantıklı bir açıklaması yok. Ancak yön yukarı ve altını bugüne kadar yükselten nedenlerde herhangi bir azalma söz konusu değil.
➔Hatta ortam çok destekleyici olduğundan, ağır hareket eden ve spekülatif bir yatırım aracı olmamasına rağmen altının fiyatı 2 bin’den 3 bin dolara çabuk geldi.
DÜZENİN DEĞİŞTİĞİ TARİHİ AN
➔Küreselleşme ve 80 yıllık ekonomik düzen yıkılıyor, yerine ne konulacağı de şimdilik belli değil ama en azından zaman alacak. ABD’de işler değişti, sadece bir Trump olayı değil, Biden yönetimi de aynı yoldan yürüdü.
➔ABD artık eskisi gibi değil, küreselleşme işine yaramadı. Kendi kurduğu oyunda rakiplerine yenildi. Bu nedenle de geri dönmeyecek şekilde değişti. Kovid 19 öncesine bir daha dönülmeyecek. Yeni bir şeyler ortaya konulacak.
➔Bütün bu gelişmeler spekülatif bir yatırım aracı olmayan, faiz ve temettü gibi getirisi bulunmayan, ağır hareket eden altını ön plana çıkartıyor.
➔Ortam da çok destekleyici olduğundan altının ons fiyatı kısa bir sürede 2 bin dolardan 3 bin dolara yükseldi. Fiyatın ilk kez 2 bin doları gördüğü tarihten bu yana yaklaşık 4.5 yıl geçti, yeniden 2 bin sınırını geçip 3 bine varması ise son bir yılda gerçekleşti. Altının bin dolardan 2 bin dolara yükselmesi ise 12.5 yıllık bir zaman almıştı.
➔Son dönemin gelişmeleri çok hızlı ve köklü. Ekonomik düzenin değişmekte olduğu tarihi bir anı yaşıyoruz. Son dönem küresel gelişmelerin barometresi altını bile hızlı hareket ettiren bir süreçten geçiyoruz.
