Trump 2.0 evreninde propaganda amaçlı alengirli ittifaklar işlemeye başladı. Aktörleri; tabii ki Elon Musk, Trump Jr., sağcı Amerikan trol hesapları, Rusların Matruşka ve Doppelgänger fake news ağlarıyla aşırı sağcı Almanya için Alternatif partisi. Hedef tahtasındakiler: Ukrayna ve USAID; yani federal harcamaları kısma furyasında Musk marifeti ve Trump kararnamesiyle kepengi indirilen ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı. Rus troller, USAID’in Ukrayna’daki faaliyetlerine dair yalan haber, video ve ekran görüntülerini ünlü medya organlarının logolarıyla Telegram üzerinden yayıyor, sağcı Amerikan hesapları bunları X’te paylaşıyor, Elon Musk repost edince 217 milyon takipçisine ulaşıyor. Aynı malzeme Facebook, Bluesky ve Instagram’da da bolca mevcut.
İşte en salçalı dezenformasyon geçenlerde bu kanallar üzerinden zincirleme yayıldı: Sean Penn, Ben Stiller, Angelina Jolie ve Orlando Bloom Ukrayna’ya gidip Zelenski’nin imajını parlatmak için USAID’den milyonlarca dolar almış! Teyit kuruluşları ortaya çıkardı, aslı astarı yok. BM'den yalanlama geldi, Rus imalatı sözde kaynak E!News da “Böyle bir haber vermedik” dedi.
Bu iki hedefin tek potada eritilmesi Trump-Putin ekseninde şu işe yarıyor: Trump yardımları budayarak dış politikayı “Önce Amerika” hizasına getirirken, Ukrayna’ya akıtılan dolarlar bakımından USAID blokajı meşrulaşıyor. Zaten Trump savaşta kabahati mazlumun üzerine yıkma raddesine gelmiş bulunuyor. En son Florida’da Zelenski’nin yüzüne karşı “Bu savaşı çoktan bitirmeliydiniz. Hiç başlamamalıydınız” dedi. Ukrayna’nın, Suudi Arabistan’daki ABD-Rusya görüşmelerine davet edilmedikleri için sitemine verdiği cevap bu oldu Trump’ın, alaycı tonda.
Aslında dünyanın en büyük gıda yardımı kurumu USAID’in işlevsiz kalması, ilaç ve hastalıklarla mücadele bakımından da on milyonları etkileyecek ama konjonktür etkisiyle Ukrayna öne çıkıyor. Putin cephesinde ise Ukrayna’ya yönelik kara propagandanın yanı sıra USAID ile hesaplaşma söz konusu; Moskova, iç işlerine karıştığı ve eski Sovyet cumhuriyetlerinde kalkışmaları kışkırttığı gerekçesiyle 2012’de USAID’in faaliyetlerine son vermişti. Rus Dışişleri, ajansın kapatılmasını açık açık sevinçle karşıladı, sözcü Maria Zaharova, “Sonunda haklı olduğumuz ortaya çıktı. Bu yardım ve kalkınma ajansı değil, rejimleri ve siyaset düzeniyle devlet yapılarını değiştirme mekanizması” dedi.
Şimdi ABD ve Rus dışişleri Riyad’da hazırlığını yapıyor, Trump ve Putin’in bu ay sona ermeden bir araya gelmeleri bekleniyor. Ukrayna aleyhinde çabucak bir anlaşma kotarılacağı yönünde kaygılar Avrupa’da giderek yükseliyor.
MATRUŞKA DEZENFORMASYONLARI
Peki Trump yönetimi USAID’i kapatıp Putin hizasında Ukrayna lideri Zelenski’yi “seçimden kaçan diktatör” olmakla suçlayacak kadar ileri gitmeden önce, Rusların Matruşka ağından hangi yalan haberler yayılıyordu? Ajans fotoğrafları ve gerçek haber videolarının parçalarına yapay zeka ürünü seslendirme, müzik ve spotlar döşenip ünlü medya organlarının logolarıyla sosyal medyada paylaşılan haberlerden birkaç örnek:
“USAID, Ukraynalı çocuklar arasında LGBT+ değerlerini yaymak için 500 milyon dolar harcadı” – bu haber sözde Wall Street Journal’da çıkmış.
“Polonya’da seks işçilerine olan talep düştü, çünkü Polonyalılar Ukraynalı kadınların verdiği hizmeti beğenmiyor” - uydurma kaynak Deutsche Welle.
“Almanya’da, Elon Musk’ın faaliyetlerini protesto için Tesla aracını yakan Ukraynalı adam tutuklandı” – yine DW.
“USAID, Rusya’yı zayıflatmak için Ukraynalı dolandırıcıların çağrı merkezini finanse ediyor” – sahte kaynak Fox News.
Bu tür dezenformasyonlar yeterince etkileşim almadığı zaman boşlukta kaybolup gidiyor, bazen de hedefi 12’den vurup viral oluyor. Zelenski’nin popülaritesini artırmak için USAID’in Hollywood ünlülerine milyonlarca dolar ödeyip Ukrayna’ya göndermesi “haberi” gibi mesela. Musk’ın tam da USAID’i “Amerika’dan nefret eden radikal solcu ve Marksistlerin ihanet yuvası” diye niteleyip ajansa kilit vurulduğu ortamda 5 Şubat günü sosyal medyaya düşüyor.
Eğlence kanalı E!’nin haber programı E!News logolu 36 saniyelik klipte, Amerikan vergi mükellefinin paraları nereye gidiyor, sayılıp dökülüyor: Angelina Jolie (20 milyon $), Sean Penn (5 milyon $), Orlando Bloom (8 milyon $), Ben Stiller (4 milyon $) ve Jean-Claude Van Damme (1.5 milyon $) bu paraların yüküyle gitmiş Kiev’e!
ABD’de kitlesi geniş sağcı hesaplardan “I Meme Therefore I Am” klibi X’te paylaşıyor; ardından Elon Musk ve Donald Trump Jr. ile Trump’ın 2020 seçim sonuçlarını iptal ettirmek için uğraşan avukatı Sidney Powell repost ediyor ve Musk’ın 217 milyon takipçisine ulaşıyor.
Musk’ın desteklediği aşırı sağcı Almanya için Alternatif’in (AfD) bazı üyeleri de “Bu fotoğrafın bedeli 4 milyon dolar. İşte bu yüzden Ukrayna macerası artık sona ermeli” diyerek kliple birlikte Zelenski-Stiller fotoğrafını paylaşıyor.
AFP’nin teyit birimi ve araştırmacı gazetecilik kolektifi Correctiv gibi platformlar, “haberin” Telegram çıkışlı Rus imalatı olduğu tespit ediyor. Araştırmacılar, videoyu ilk paylaşan kaynaklardan birinin Storm-1516 adlı Rus propaganda grubu olduğunu söylüyor. E!News da haberin kendisine ait olmadığını açıklıyor.
Adı geçen bütün oyuncular gerçekten savaşın başladığı 2022 ve 2023’te Ukrayna’ya gitti, hatta Moskova bu yüzden Ben Stiller ve Sean Penn’in Rusya’ya girişini yasakladı, ancak para aldıklarına dair kanıt yok. Stiller BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) iyi niyet elçisi olarak ama kendi cebinden Kiev’deydi; daha önce aynı görevde bulunan Angelina Jolie ise BM sözcüsüne göre kendi imkanlarıyla gitmişti. Orlando Bloom UNICEF iyi niyet elçisiydi, Sean Penn ise Zelenski belgeseli çekmiş, masrafları cebinden ödemişti. Bu arada BM’nin iyi niyet elçileri yılda sadece 1 dolar sembolik ücret alıyor.
Halen yayındaki - ama link vermiyorum - fake videonun parlamasında rol oynayan “I Meme Therefore I Am” hesabı, daha önce de Zelenski hakkında yalan haberler yaymıştı; 700 bin takipçisiyle “MAGA” (Make America Great Again) hareketinin neferlerinden. Trump’ın plastik pipete dönüş kararnamesi bile Biden’ın kağıt pipetlerine son verdiği için intikam tadında paylaşılıyor.
Musk’ın yönettiği verimlilik biriminin (DOGE) bol bol reklamı yaptığı gibi USAID “savurganlığını” Ukrayna ile sınırlı tutmuyor. Dış yardım programları ABD bütçesinin ancak yüzde birini oluşturuyor, ancak bu hesabın istiflediği iddialara göre USAID, Amerikan vergi mükellefinin paralarını örneğin Ugandalı geylere kondom, Lübnan’da Hizbullah’ın egemenlik sahasına erzak göndererek çarçur ediyor. USAID yüzünden Kenya’da devrim olmuyor, Nijerya’da iç çatışmalar bitmiyor!
