DUBAİ – Dünyanın 3 önemli ve en büyük havacılık fuarlarından birisi olan Dubai Airshow, 2013’teki gibi rekor uçak siparişlerinin gerçekleşeceği bilgisiyle kapılarını açtı. En büyük uçak siparişinin de Körfez ülkelerinin havayollarından; Emirates, Katar, Etihad, flydubai, Air Arabia ve Suudi Arabistan’ın üst segmentte rekabetçi olacağı belirtilen Riyadh Air’den geleceği belirtiliyordu.
Ancak fuarın ilk günü ilk sipariş haberi Türk Hava Yolları ve Lufthansa’nın yüzde 50 ortak olduğu SunExpress’ten geldi. Boeing’e 737 MAX’ten 45 adet kesin, 45 adet opsiyonlu satın alma ve 5 tane de opsiyonlu olmak üzere toplam 95 adet uçak sipariş verildi. Türk Hava Yolları’nın ismi de fuarda Airbus’a vereceği sipariş haberiyle epeyce çalkalandı. THY Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Bolat’la Dubai Airshow’da Airbus yetkilileriyle görüşmeye girerken kapıda karşılaştım. Bu fuarda sipariş açıklamayacaklarını bildiğim için Bolat’ı fuarda görmeyi beklemiyordum. Karşılaşınca da son durumu sordum. “Prensip anlaşması var, henüz siparişimiz yok. Yönetim Kurulu Kararı için bekliyoruz. Bu fuarda da sipariş açıklaması yapmayacağız. Görüntü vermeyeceğiz.” cevabını aldım. Airbus, “THY ile 355 uçak için prensip anlaşmasına vardık.” açıklamasını yaptı. Bu rakam fuarda uçak siparişleri arasına girmedi.
Ancak SunExpress’in de Yönetim Kurulu Başkanı olan Ahmet Bolat, en önemli rakipleri Emirates’in merkezi Dubai’de fuarın ilk siparişinin Türkiye’den gelmesiyle ilginç bir durumla karşılaştı. Zira THY yönetimi bana Dubai’de uçak siparişi açıklamak istemediklerini söylemişti. Zaten devlet kategorisinde de Türkiye olarak katılımcı listesinde yer almıyoruz. Türkiye’nin bu fuara katılımı 2 yıldır çok düşük seviyede gerçekleşiyor. Katılımcı listesinde Türkiye’den Roketsan, Turkish Technik, Turkish Cargo, Redstar Hava Ambulans şirketi dikkat çekiyor.
Açıkçası THY’nin Dubai Airshow öncesinde Airbus yetkilileriyle Türkiye’de biraya gelip, sipariş için prensip anlaşması yapmalarının zamanlamasına bir anlam vermek zor. THY yönetimi bir yandan temkinli davranırken diğer taraftan da THY iştiraki SunExpress fuarın ilk günü, ilk saatlerde, ilk uçak siparişi veren şirket olarak sahne aldı. Tuhaf değil mi? Geçen hafta telefonda ve dün de Dubai’de Ahmet Bolat ile görüştüm. Yarın (çarşamba) gerçekleşecek THY’nin ABD’deki yeni uçuş noktası Detroit hat açılışına Dubai Airshow sebebiyle gelemeyeceğimi ilettiğimde de “yetişirsin” demişti. Ama maalesef ben, Ahmet Bolat kadar tempolu hareket edemiyorum. Bu kadar uçak siparişini takip etmek, yazmak, yorumlamak ve hazmetmek kolay olmuyor.
Türk Hava Yolları (THY) ile Airbus arasında devam eden 355 adetlik uçak siparişi hikâyesi dün Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapılan açıklamayla yeni bir boyut kazandı. Bakalım THY Yönetim Kurulu’ndan Airbus ile prensipte anlaşılan 355 adetlik uçak siparişi aynen geçecek mi? Veya nasıl geçecek?
THY yıllardır uçak siparişlerinde Boeing-Airbus dengesiyle hareket ediyor. Filosu da bu denge üzerine kurulu. Kısa süre önce 600 adet uçak siparişi vereceğiz açıklaması THY’den geldiğinde de iki üretici de hareketlenmişti. Ama şu günlerde yaklaşık 250 adetlik kesin siparişle Airbus daha hareketli, Boeing ise sipariş görüşmeleri için beklemede. Ancak THY Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Bolat’ın, THY Yatırım ve Teknolojiden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Levent Konukçu ile Dubai Airshow’da Airbus’ı ziyaret etmesi önemli bir mesafenin kat edildiğini gösteriyor.
Ayrıca işin bir rakip boyutu da var. THY şimdiye kadar Airbus-Boeing dengesini koruyordu. Bu durumda opsiyonlarla birlikte yaklaşık 350 adetlik bir sipariş de Boeing’e mi verilecek? Veya Boeing ile görüşmeler hangi düzeyde?İki üreticiyle görüşmeler nasıl götürülüyor? Zira Airbus ile A320-321neo ailesi motor sorunları yüzünden sık sık görüşen THY yönetiminin iki büyük şirketi nasıl bir yarış içine sokarak uçak alım anlaşması yapacağı sadece benim değil tüm sektörün merak konusu.
Dubai Airshow yolculuğuna 1989’da başladı ve bu yıl 18’nci defa kapılarını havacılık, uzay ve savunma alanlarından sektörlere açtı. 95’ten fazla ülkeden 1.400’den fazla katılımcı ve statik alanda 190’dan fazla uçak sergileniyor.Fuardaki tek Türk tescilli uçak (TC-RSH) ise Redstar Hava Ambulans’a ait.
Fuarın ilk günü Emirates Havayolları beklendiği üzere 52 milyar dolarlık 95 adet geniş gövdeli uçak siparişi verdi. Boeing ile 777-9, 777-8 ve 787 modelleri için anlaşma imzaladı. Emirates’in düşük maliyetli şirketi flydubai de filosununilk geniş gövdeli uçağı olacak 30 adet Boeing 787-9 Dreamliner için 11 milyar dolarlık sipariş verdi. Böylece Emirates Group Boeing ile toplam 125 geniş gövdeli uçak için 63 milyar dolarlık anlaşma imzalamış oldu.
Airbus’ın Bombardier’den bünyesine kattığı, ancak motor sorunu yaşadığı için beklediği siparişleri alamadığı A220-300 modeli için de Letonya’nın milli havayolu şirketi airBaltic ile 30 adetlik anlaşma imzaladı. Bu uçak için THY de Airbus ile görüşmeler yapmış, hem motor sorunu hem de yeni bir modelin filoya ilave yük getireceği sebebiyle vazgeçmişti. Egyptair de fuarda Boeing 737 MAX’e 18 adet, Airbus A350-900 modeline de 10 uçaklık sipariş verdi.
Çeşitli havayollarının uçak üreticileriyle görüşmeleri devam ediyor. Belli aşamaya gelince uçak siparişleri duyuruluyor. Bakalım fuarın sonunda Boeing mi yoksa Airbus mı daha fazla sipariş alacak? Detayı görmek için fuarın son gününü, cumayı beklemek gerekiyor.
Diğer taraftan fuarda ciddi anlamda savunma alanında da görüşmeler, anlaşmalar ve ortak üretim için müzakereler oluyor. Dubai Airshow’dan şimdilik izlenimlerim bu kadar…
