Türkiye, Karadeniz’deki doğal gazla ilgili müjdeli haberi 2020’de almış, 3 yıl içinde de ekonomiye kazandırılacağı duyurulmuştu. Aynen öyle oldu. 3 yılda gazın çıkarılıp sisteme verilmeyeceğini söyleyen de çok olmuştu. Özellik de enerji sektöründen isimler bunu çok dillendirmiş, bu kadar kısa sürede gerçekleşmeyeceğine vurgu yapılmıştı.
Ancak bu köşede defalarca Türkiye’nin doğal gazı keşfettiği döneme küresel ölçekte bakıldığında çeşitli avantajları olduğuna dikkat çektim ve 3 yılda gazın çıkarılıp, sisteme verilebileceğini yazdım. Bloomberght’de katıldığım programlarda yine çok defa buna işaret ettim. Çünkü Türkiye gaz bulduğunda dünyanın başka yerinde yeni keşifler söz konusu değildi. Yani bu alanda çalışan küresel şirketlerle kısa sürede işbirliği yapma imkânı vardı. Şartlar ülkemizin lehine oldu ve Karadeniz gazı 3 yılda, Haziran 2023 gibi sistemde kullanıma girdi.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Karadeniz’de doğal gaz rezervini 2020’de keşfetti, 2023’te çıkarıp sisteme verdi, Mayıs 2024’te ise gazı ihaleyle satışa çıkarmaya hazırlanıyor. Aldığım haberlere göre TPAO, Karadeniz’den çıkardığı doğal gazı kontratla satıp, bununla da kredi alıp, yeni rezerv keşifler yapmak, sahaları geliştirmek istiyor. Karadeniz gazının sisteme verilmesinden yaklaşık bir yıl sonra önümüzdeki yıl gazı ihale ederek kontratla satmak için şirketlere bilgiler gönderilmiş.
İlginçtir, Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) da TPAO ile paralel zamanlarda doğal gaz alımı yapan, kullanan şirketlere (sanayi ve elektrik üretimi yapanlar) bilgi geçerek, 2024 için kullanacakları gaz miktarını rezerv etmelerini istedi. 4 Aralık 2023 de son tarihti. Bazı sanayi şirketlerine ne kadar verdiklerini sordum. Karar vermeleri için BOTAŞ’ın tarihi uzatmadığını dolayısıyla sanayici olarak işlerini garantiye alıp rezervlerini yaptıklarını, 2024’te doğal gazı BOTAŞ’tan alacaklarını söylediler. TPAO ihalesini dikkate alarak, limit koymayı veya böyle bir risk almayı sanayiciler göze almamış.
Böylece Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı iki kurum; BOTAŞ ve TPAO arasında da ilginç bir durum olacak gibi görünüyor. Çünkü BOTAŞ’ın piyasaya vereceği gaz ile TPAO’nun ihaleye çıkarıp satacağı Karadeniz gazı nasıl fiyatlanacak merak konusu olacaktır. Zira TPAO gazını tüm tedarikçilerden daha ucuz fiyata satacağı iddiasıyla ihaleye çıkacak. Böylece Türkiye’de doğal gazın fiyatlaması için adım atılmış da olacak.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın da doğal gazda fiyat belirleyecek düzeye gelinmesi için vizyon koyduğunu, piyasayı oluşturup, kendi doğal gazımızı fiyatlandırmak istediğini biliyorum. Bu gelişmeler de onun işareti olmalı. Türkiye doğal gaz merkezi (HUB) olacaksa bu adımların da mutlaka atılması gerekiyor. Ayrıca mahalli seçimlerden sonra doğal gazda maliyet bazlı fiyatlandırmaya geçilmesi ve piyasanın liberalleşmesi söz konusu. Bu sebeple TPAO’nun ihaleye çıkma tarihi de 1 Mayıs olarak şirketlere duyurulmuş.
Sanayicilerin büyük çoğunluğu işlerini garantiye alıp BOTAŞ’tan 2024 için gaz rezervi yaparken, elektrik üretim santrallerinin TPAO ihalesi için strateji geliştirmiş olabileceği konuşuluyor. TPAO’dan muhtemel ucuz gaz alımına, doğal gazla elektrik üreten santrallerle, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.’den (EPİAŞ) veya özel tedarikçiden gaz almak için talep yapmayan sanayicilerin ilgi göstereceği ifade ediliyor. TPAO ihalesinin iptal olma ihtimalini dikkate alan bazı sanayi şirketleri de BOTAŞ’tan rezerv yapmış, Mayıs’ta risk yaşamak istememiş.
Karadeniz gazında yeni stratejilerin belirlenmesi, yatırım kararları verilmesi, keşif çalışmalarına aynı tempoda devam edilmesi açısından TPAO Genel Müdürü Melih Han Bilgin için bugünler oldukça önemli olmalı. Artık Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) Doğalgaz Piyasası Sektör Raporu’nda Karadeniz gazındaki gelişmeleri takip etmek mümkün.
Türkiye’nin yıllık 60 milyar metreküplük doğal gaz tüketimi karşısında günlük 4 milyon metreküpe ulaşan Karadeniz gazı henüz çok az kalıyor. Fakat keşiften sonra kısa süre içinde üretime geçilmesi, devam eden keşif çalışmaları açısından ümitli olmayı gerektiriyor. Karadeniz gazı tam kapasiteyle işlenmeye başlandığında ise bu miktarlar çok yukarılara çıkacak.
Netice itibariyle TPAO, 2024’te “Ben ticari kuruluşum. Keşfettiğim gazı ülkemin menfaatleri için ihaleyle satacağım” kararı almış. Böylece gazda fiyat belirleyecek duruma gelecek olan TPAO şirketlere geçtiği bilgide BOTAŞ ve EPİAŞ’tan daha ucuz gaz vereceğine de işaret etmiş.
Enerji piyasaları açısından, ülkemizin doğal gaz merkezi olması yönündeki çalışmalar bakımından ve Türkiye ile Rusya’nın bu konudaki ortak adımları sebebiyle TPAO’nun adımı önemli bir gelişme olacaktır.
