Son yıllarda havacılıkta hidrojen teknolojilerine ilgi artmaya başladı. Bu teknolojiler içerisinde hidrojen yakıt pilleri ayrı bir öneme sahip olup yakıt pili kullanılan projelerin sayısında önemli artış var. Hidrojen yakıtlı uçakların 2030’larda sektöre girmesi beklenirken diğer tarafta hidrojenli hava taksiler, uçan arabalar ve özel jetlerde daha hızlı gelişim söz konusu ve yakın zamanda uçmaları planlanıyor. Batarya gücü ve elektrikli motorlarla çalışan Dikey Kalkış ve İniş (eVTOL) uçakları daha fazla ön planda ama buna karşın H2eVTOL'lerde yani Hidrojenli Dikey Kalkış ve İniş hava araçları son dönemde popüler projeler haline geldi.
Hidrojen, jet yakıtına göre kilogram başına üç kat daha fazla enerji sağlıyor, karbon emisyonu salmıyor ve sudan elde edilebiliyor. Öte yandan hidrojen yıllardır roketlere güç sağlamak için kullanılıyor. Ancak kentsel hava hareketliliği için hidrojenli hava araçları yeni gelişmelerle birlikte ön plana çıkıyor. Bu kapsamda yakın zamanda hidrojen yakıtla uçabilecek 5 hava aracına bir göz atalım. Hangi araçların yakında hidrojen yakıtla gökyüzünde olacağını zaman gösterecek ama biz bir detaylarını bakalım.
AMSL Aero Vertiia
Vertiia, sürdürülebilir kalkınma havacılık şirketi AMSL Aero tarafından Avustralya'da tasarlandı ve üretildi. Avustralya'nın en büyük yatırımcılarından ve süper fonlarından bazıları tarafından destekleniyor. Vertiia, hidrojenle güçlendirilmek üzere tasarlanmış dünyanın ilk eVTOL'üdür. Hava aracı koltuk başına yüksek hızlı trenden daha az enerji kullanma özelliğine sahip. Öte yandan bir hava ambulansı ve acil müdahale aracı olarak da kullanılıyor. Vertiia’nın bölgesel ve kentsel alanlarda yolcu ve kargo taşımacılığında bir devrim yaratacağı düşünülüyor. 5 kişilik H2eVtol’ün 2027’de hizmete girmesi öngörülüyor. Bir tenis kortundan bile iniş-kalkış yapabilecek hava aracının maksimum hızı 305 km/saat. Hava aracının taşıma kapasitesi ise 500 kg olarak tasarlanmış ve 1000 km menzile sahip.
Sirius Business Jet
İsviçreli Sirius Aviation tarafından tasarlanan Sirius Business Jet, Vertiia’nın neredeyse iki katı menzile sahip. Hidrojenli hava aracının menzili 1850 km olarak dikkat çekiyor. Bölgesel taşımacılıkta önemli bir noktaya gelmesi planlanan hidrojen yakıtlı hava aracı 10 bin metre yükseklikte operasyon yapabilecek. 3 yolcu ve 1 pilot taşıma kapasiteli Sirius Business Jet’in hızı ise saatte 520 km’ye çıkabiliyor. Hidrojenli hava aracının en önemli özelliği gürültü kirliliğini 60 desibelden aşağıda olması. Bu da neredeyse bir çamaşır makinasının gürültü sesiyle aynı oranda. Kriyojenik tanklarda depolanacak sıvı hidrojenle çalışacak hava aracının hem iç hem de dış tasarımı BMW Designworks yaptı.
NEX Aero
Bu listedeki diğer modeller gibi NEX Aero da halen üzerinde çalışılan bir proje. Berlin merkezli Alman şirketin hidrojen yakıtlı NEX Aero’su 380 km menzile sahip olacak. 200 kg yük taşıma kapasitesine sahip olacak hava aracın ilk prototipi 2022’de tanıtıldı. Şirket şu an hava aracını birinci nesil yakıt hücresi sistemini uçuş testlerine tabi tutuyor. Şirket hava aracının hizmete girmesinin 2031'den önce olacağını öngörüyor. Lansman şehirleri bu noktada tamamen temenniden ibaret, ancak NEX kendi şehri olan Berlin, New York City, Singapur, Dubai ve Suudi Arabistan'daki NEOM'u hedefliyor.
LuftCar
LuftCar'ın “Çok Amaçlı Modüler Otonom Hava ve Karayolu Hareketliliği (AARM) eVTOL” olarak tanımlanması biraz abartılı olsa da araç havada ve karada kullanılmak üzere tasarlanmış. Bugüne kadar hava aracına toplam 1,5 milyon dolar yatırım yapılmış. Orlando merkezli LuftCar, 482 km menzile sahip. Maksimum 220 km hızı olacak LuftCar’ın maksimum yol mesafesi 224 km olacak. Hava aracı ortalama 1200 km metre mesafede operasyon yapabilecek.
Alaka’i Technologies SkaiCab
SkaiCab, altı elektrik motoruna güç sağlayan bir yakıt hücresine sahip H2eVTOL'dür. SkaiCab hidrojen elektrikli hava aracı Massachusetts Eyaletine bağlı Boston/Stow merkezli Alaka’i Technologies tarafından geliştiriliyor. SkaiCab 450 kg yük taşıma kapasitesine sahip ve 4 saat havada kalabiliyor. Yerleşik sıvı hidrojen tankı sayesinde yakıt ikmali 10 dakikadan az sürüyor. Ortalama 137 km hıza sahip olacak hava aracı 241 km menzile sahip olacak. Kabin içinde, darbe emici koltuklar FAA sertifikalıdır ve yolcuları güvende tutmak için 4 noktalı emniyet kemeri sistemine sahip. Gövdeye monte edilmiş arıza emniyetli bir paraşüt sistemi bulunmaktadır. Birden fazla yedekli sistemin arızalanması durumunda paraşüt tavandan açılıyor ve aracı yavaşça yere indiriyor. Hava aracının içi BMW Designworks tarafından tasarlandı. Şirket hava aracının ne zaman sertifika alacağını ve ilk uçuşuyla ilgili henüz bir bilgi yayınlamadı.
Yoğun dönemde havalimanlarında yapılan 5 hata!
Uzun denebilecek 9 günlük bayram tatili başladı. Havayolları ek seferler koydu, havalimanları yoğunluk için yeni önlemler aldı ve hazırlandı. Sektör paydaşlarının hazır olması havacılık sektöründeki sorunları her ne kadar aza indirse de yolcuların yapmış oldukları hatalar bazen operasyonun zorlaşmasına neden oluyor. Bu hatalar bir yolcunun evinden başlayan hatalar zincirinin varış noktasına kadar sürmesine yol açıyor. Aksi giden bir durum sonrası peş peşe gelen hatalar zinciri yolcunun seyahatini kabusa çevirebiliyor. Uçakla yapılan seyahatler öncesinde havalimanlarında en çok yapılan hatalara dikkat çekmek istiyorum. Umarım okuyucularım, bayram sebebiyle seyahat edenler bu hususlara dikkat ederler.
Havalimanları ve havayolları size en kolay mobil uygulamalarından ulaşabiliyor. Uçuşunuzdan önce tüm bilgiler size telefonunuza indirdiğiniz uygulamadan geliyor. Uçağınızın saat kaçta olduğu, hangi kapıdan kalkacağı, kalan zamanınız gibi birçok bilgi aktarımı bu uygulamalardan size bildiriliyor. Ancak bazı yolcular bu uygulamaları indirmeden seyahate başlayınca tam bir çile çekiyor. Havalimanına girer girmez soru sormaya başlıyorlar. Kontuarım nerede? Havayolumu nasıl bulurum? Hangi kapıdan geçeceğim? Uçağım ne zaman kalkacak? Gibi sorulara cevap aramaya çalışırken zaman kaybediyor. Sağlanan kolaylıklardan zamanında haberdar olamıyor. Bu durumda hem kendilerini sıkıntıya sokuyor hem de etrafındaki insanları telaşa sebep oluyor.
Kısa süre önce bir seyahatimde sadece check-in yapmak için uzanan kuyruğu görünce şaşırdım. Halbuki check-in kioskları bile vardı! Önceden çözülemeyecek bir sorununuz yoksa, online check-in yapmamanız için bir neden olmamalı. Havalimanında önemli bir meseleniz yoksa fazla bagajınız söz konusu değilse, check-in işlemlerinizi kendiniz yaparak kontuarı atlayabilir ve doğrudan güvenlik hattına gidebilirsiniz. Önceden check-in yapmanız halinde sadece bagaj teslimi yaparak zaman kaybetmeden biniş için kapıya yönelebilirsiniz. Ayrıca, bazı havayolları yalnızca check-in sırasında koltuk seçmenize izin verir; bunlardan biriyle uçuyorsanız, check-in süresi içinde (genellikle 24 saat) mümkün olan en kısa sürede check-in yapmak ve koltuğunuzu seçme hakkınız doğacaktır.
Havalimanında yiyecek-içeceklerin yüksek bir fiyat etiketine sahip olduğu bir sır değil. Özellikle ülkemizde bu durum bir hayli abartılı rakamlara tekabül ediyor. Yanınıza alacağınız el çantanıza her durumda atıştırabileceğiniz yiyecekler koymayı unutmayın. Özellikle içinde bulunduğumuz yoğun dönemde uçuşunuz ertelenebilir, uzun kuyruklarda bekleyebilir veya uçağa kaçırabilirsiniz. Bu durumları göze alarak size bekleme sürelerinde idare edecek yiyecek-içecek bulundurun.
Havalimanlarının yoğun olduğu zamanlarda özel yolcu salonları çok önemli bir alternatif haline geliyor. Gerçi son dönemlerde yaptığım uçuşlarda İstanbul Havalimanı’ndaki özel yolcu salonlarının kapasitesinin yetersiz kaldığı dikkatimden kaçmıyor. Çok fazla havayoluyla anlaşma yapılıyor ve özel salonlar bile dolup taşıyor. Her ne kadar fiyatlar yukarı da çekilse yolcular bu özel salonlara ilgi göstermekten vazgeçmiyor. Pahalı ve yoğun olmasına rağmen özel yolcu salonları bazı dönemlerde daha çok önem kazanıyor ve konfor sunuyor. Hatta seyahati daha başlangıcında farklı yere taşıyor. Bu sebeple özel yolcu salonu imkanlarını araştırmak, uygulamalarını mobil cihazlarda bulundurmak uçuşunuzun aksaması halinde çok daha kıymetli haline geliyor. Dolayısıyla bu fırsatları bilmemek de bir havayolu yolcusu için önemli hatalardan birisidir.
Yolculuğunuzda uçak altına vereceğiniz bagajınıza rahat ulaşmak, karışıklığa sebep olmamak için mutlaka benzerlerinde ayırt edecek, yanlış bagaj alımına sebep olmamak için işaretler koymak gerekiyor. Özellikle yoğun zamanlarda bunu yapmak yolcuların işini çok kolaylaştırıyor. Bagajınızın üstüne parlak renklerde etiket yapıştırabilirsiniz, renkli kurdele takabilirsiniz, dikkat çeken isimlikler bulundurabilirsiniz. Böylece diğer bagajlara hem dokunmak hem de bu benim diye kaldırmak zorunda kalmazsınız. Özellikle renkli ve farklı bagaj isimlikleri hem bagajınızı zorluk çekmeden bulmanıza hem de kaybolması halinde üzerindeki isimlik sebebiyle size ulaşılmasını kolaylaştırır.
