Servetleri 260 milyar dolara indi: Rus oligarkların yükselişi ve çöküşü

Rusya’nın Ukrayna’ya askeri harekat başlatmasından bu yana 28. gün geçti. Savaşta 1 aya yaklaşırken, ABD ve AB ülkeleri Rusya’ya yönelik ağır ekonomik yaptırımlar uyguluyor.

Ancak Rusya’nın ‘ekonomik savaş’ olarak nitelendirdiği yaptırımlar sadece ülkeyi ve siyasetçilerini değil, Putin’den sonra yükselişe geçen Rus milyarderleri de etkiliyor.

Rus milyarderlerin serveti son 10 yılda yüzde 73 arttı. ‘Oligark’ olarak tanımlanan bu milyarderler petrol, enerji, sanayi gibi pek çok alanda en iyiler arasında yer alıyor. Ancak 10 yılda kazançları yüzde 73 artan bu milyarderler, savaşın başlamasından bu yana daha 1 ay geçmeden servetlerinin yüzde 20’sini kaybetti.

Bloomberg Milyarderler Endeksi verilerine göre, savaş açıklamasından hemen önce toplam servetleri 326 milyar doları bulan oligarkların kazançları, savaş açıklaması sonrası 259 milyar dolara kadar indi.

Bu rakamlarla Rus milyarderlerin serveti 2019 yılı seviyelerine kadar düşmüş oldu.

SERVETİ EN FAZLA ERİYEN: TIMCHENKO

Serveti en fazla eriyen Rus milyarder yüzde 39 ile Timchenko olurken en az kayba uğrayan isim yüzde 1 ile Prokhorov oldu.

İngiltere’nin ilk etapta açıkladığı yaptırım listesinde yer alan Timchenko 1952 yılında doğan Timchenko, kariyerine 1976 yılında Leningrad'da devlet tarafından işletilen bir inşaat fabrikasında çalışmakla başladı. Timchenko sonrasında yine Leningrad'da Rus dış ticaret bakanlığında göreve geldi. 1988’de petrol şirketi Kirishineftekhimexport'un genel müdür yardımcısı olarak atanan Timchenko, 1997 yılında ise ticaret şirketi Gunvor'u kurdu.

Putin sonrası dönemde ilk finansal raporda Gunvor 43 milyar dolar gelir bildirdi. Kazançları hızla artan Timchenko, 2011’de ise Petrokimya şirketi Sibur'un yüzde 38'ini satın aldı. 2014’te Gunvor hissesini açıklanmayan bir meblağ karşılığında Tornqvist'e satan Timchenko, aynı yıl ABD makamları tarafından kara para aklama soruşturmasına dahil edildi.

Rusya’nın harekatı başlatması ile, Putin’in sık sık yanında görünen Timchenko, yaptırımlara ilk maruz kalan Rus oligarklar arasında girdi. Timchenko’nun serveti şu an yüzde 39 eriyerek 11.1 milyar dolar seviyelerine kadar düştü.

BLOOMBERG MİLYARDERLER ENDEKSİ'NDEKİ EN ZENGİN RUS: POTANIN

Kaybı yüzde 21 olan Rus milyarder, Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre en zengin Rus olarak da görülen Vladimir Potanin. Ancak Potanin'in en zengin oligark olmasına rağmen diğerlerinden ayrılan en büyük özelliği, diğerleri gibi yaptırım uygulanmaması.

1993'te Rusya'nın en büyük özel bankası olan Onexim Bank'ın Başkanı olan Potanin, 1996'da Yeltsin hükümetinde başbakan yardımcılığına atandı. 2010'da servetinin çoğunu hayır işlerine adayacağını söyleyen milyarder, 2012'de Norilsk Nickel ile milyarder Oleg Deripaska arasındaki çekişmeye son verdi; CEO'su olarak adlandırıldı. 2014'te ise ProfMedia'yı Gazprom-Media'ya sattı.

Ancak serveti ve Putin ile yakınlığına karşın dünyanın en büyük rafine nikel üreticisi olan Nornickel'in CEO'su ve çoğunluk hissedarı olması nedeniyle bu isme büyük çaplı yaptırım uygulanmadığı belirtiliyor. Bloomberg'e göre Potanin'in savaş sonrası serveti 24.8 Milyar Dolar.

EN AZ ZARAR UĞRAYAN İSİM: PROKOROV

1965'te Moskova'da doğan Prokhorov, 1989'da Moskova Devlet Finans Enstitüsü'nden mezun oldu.

1991'de iyi bağlantıları olan Vladimir Potanin ile bir araya geldi ve birlikte, 1995'te metal devi Norilsk Nickel'de hisse almaları karşılığında bir banka kurdular. 2010'da şirketteki hissesini Potanin'e sattıktan sonra, Brooklyn Nets basketbol takımının sahibi oldu ve NBA tarihinin ABD'li olmayan ilk sahibi olarak tarihe geçti.

Prokhorov'un en az zarara uğraması ve herhangi bir yaptırıma maruz kalmaması ile diğerlerinden ayıran ise aslında bu ismin Putin'e çok yakın bir oligark olmaması. 2011'de parti kuran isim, 2012'de 2012'de cumhurbaşkanlığı adaylığını Putin'e kaybetti. Ancak Prokhorov, kampanya boyunca Putin'e karşı olmadığını, ancak kendisinin bir "alternatif" olarak sunulduğunu vurgulamaya özen gösterdi.

2013'te Uralkali'nin yüzde 27,1 hissesini yaklaşık 4,9 milyar dolara satın alan Prokhorov'da ise Uralkali'deki hissesini sattı. Bir sene sonra ise 2014'teki ABD yaptırımlarından sonra, Putin'in baskısı altında Brooklyn Nets'in yüzde 49 hissesini milyarder Joseph Tsai'ye 3.5 milyar dolara, 2019'da ise Barclays Center'daki yüzde 51'lik hissesini Tsai'ye sattı.

Prokhorov, 2018'den beri Rusya'daki etkinlik ve profilini düşürmeye çalışmaya odaklanmış durumda. Bu arka plana karşı, Prokhorov listedeki en 'likit' kişilerden biri olarak görülüyor bu nedenle milyarderin, el konulabilecek varlıklarının yerini belirlemenin nispeten daha zor olduğu belirtiliyor.

Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre Prokhorov'un savaş sonrası net geliri 13.7 milyar dolar olarak biliniyor.

BİR ZAMANLAR RUSYA'NIN EN ZENGİNİYDİ: ABRAMOVICH

Rus zenginler arasında 9. sırada yer alan ancak en çok konuşulan isimler arasında bulunan Roman Abramovich'in serveti ise 16.6 milyar dolardan 13.9 milyar dolara düştü.

55 yaşındaki Roman Abramovich, dünya çapında süper yatlar, lüks arabalar, özel uçaklar ve evlerden oluşan koleksiyonuyla tanınıyor. Öyle ki Wall Street Journal bir zamanlar dünya çapındaki koleksiyonu için "Roma İmparatorluğu" adını takmıştı.

Milyarder, dünyanın en büyük çelik üreticilerinden biri olan Evraz'ın en büyük hissedarı. Bloomberg'e göre, aynı zamanda dünyanın en büyük rafine nikel üreticisinin hisselerine de sahip.

Abramovich'in büyük servetinin çoğu, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra Rus devletine ait varlıkların satışından elde edilen gelirlerden geliyor. Bunun içerisinde havayolları, petrol ve alüminyum gibi sektörlerde hisseler de vardı. Abramovich 2003 yılında Rus havayolu şirketi Aeroflot'un %26 hissesini Ulusal Rezerv Bankası'na sattı. 2005 yılında Rus petrol şirketi Sibneft'teki %70 hissesini ise yaklaşık 10 milyar dolara sattı. Ayrıca alüminyum varlıklarını 2 milyar dolardan fazla bir değere devretti.

Rusya'nın sebepsiz yere Ukrayna'yı işgalinin ardından, Rus muhalif Alexei Navalny'nin ekibi Abramovich'i yaptırımlar için değerlendirilmesi gereken 35 Rus kişiden biri olarak seçtiğini bildirdi. 2003 yılında Londra merkezli Chelsea'yi 233 milyon dolara satın alan Abramovich, yaptırımlara maruz kaldı ve Mart ayında yaptığı açıklamada kulübü satacağını açıkladı. Abramovich ayrıca satıştan elde edilecek tüm net gelirin Ukrayna'daki savaştan etkilenenlere gideceğini söylese de yaptırımlara yönelik bir geri adım gelmedi.

Milyarderin Chelsea dahil olmak üzere bazı varlıklarını boşaltmak için acele etmesine rağmen, yaptırımlar şimdi onun kulübü satmak için anlaşmalar yapmasını engelliyor ve Birleşik Krallık vatandaşları ve işletmeleri arasındaki tüm işlemleri yasaklıyor.

AB VE ABD YAPTIRIMLARININ HEDEFİNDE: MORDASHOV

Rusya'nın en büyük çelik üreticisiSeverstal'ın en büyük hissedarı olanAlexei Mordashov, AB ülkelerinin ilk etaptakiyaptırım listesinde yer alan oligarklar arasında yer aldı.Mordashov'un serveti savaştan sonra yüzde 24 eriyerek 21,7 milyar dolara kadar düştü.

İtalya'da Başbakan Mario Draghi'nin ofisinden yapılan açıklamadaMordashov'a ait ve 116 milyon dolar değerindeki bir malikaneyeİtalyan makamları tarafından el konulduğu açıklandı.İtalyan yetkililer daha önce de Mordashov'un 71 milyon dolarlık yatına Mart ayı başlarında el koymuştu.

Insider'dan Kate Duffy, Mordashov'un bir madencilik şirketindeki 1,1 milyar dolarlık hissesinin kontrolünü İngiltere'deki karısına devrettiğini bildirdi.

1 Mart'ta Rus haber ajansı TASS'akonuşanMordashov, kendisine uygulanan yaptırımların Rusya'nın Ukrayna'daki sebepsiz saldırısının çözümünü teşvik etmeye nasıl yardımcı olacağını anlamadığını söyledi. Mordashov "Mevcut jeopolitik gerilimin ortaya çıkmasıyla kesinlikle hiçbir ilgim yok ve AB'nin bana neden yaptırım uyguladığını anlamıyorum" diyerek karara tepki gösterdi.

PUTIN'İN GÖZDE OLİGARKLARINDAN: USMANOV

Alisher Usmanov, Rusya'nın en zengin insanlarından biri ve Başkan Vladimir Putin'in yakın müttefikleri arasında olduğuna inanılıyor. Ancak, Usmanov'un serveti Rusya'nın seçkinlerine karşı bir dizi yaptırımın ardından düşmeye başladı.

Bloomberg Milyarder Endeksi'ne göre, Usmanov'un net değeri, Rus bankalarına ve kuruluşlarına yönelik yeni bir Batı yaptırımları sonrası 22 Şubat'tan bu yana neredeyse dörtte bir oranında düştü. Avrupa Birliği, Birleşik Krallık, ABD ve İsviçre, Usmanov'a yaptırım uygulayarak varlıklarını dondurdu ve topraklarına girmesini engelledi.

Usmanov, yaptırımların "yanlış ve karalayıcı iddialara" dayandığını ve itibarını korumak için "tüm yasal yolları" kullanacağını söyledi.

Usmanov JD.com, Apple, Alibaba ve Uber'e yatırım yapması ile biliniyor. The Financial Times,880 milyon dolar civarında yatırım yaptıktan sonra Usmanov'un Facebook hisselerinin neredeyse %8'ini de kontrol ettiğini söyledi.

Usmanov, 2018'de İngiliz futbol kulübü Arsenal'in %30 hissesini sattı. USM Holdings, Everton'ın antrenman sahasına sponsor oldu ve yeni stadyumunun isim hakları için 30 milyonSterlin ödedi.

AB, Usmanov'un Kremlin'le "yakın bağları" olduğunu ve onu "Putin'in favori oligarklarından biri" olarak nitelendirdiklerini söyledi. AB ayrıca Eski Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev'in daha önce Usmanov tarafından kontrol edilen mülkleri "kişisel olarak kullandığını" ve Kommersant'ın Usmanov'un satın almasının ardından "açıkça Kremlin yanlısı bir tavır" aldığını da ekledi.

Usmanov'un 'dünyanın en büyük süper yatlarından biri olduğu' söylenen Dilbar adlı 512 metrelik bir yatı var. Gemide iki helikopter pisti ve herhangi bir yattaki en büyük olduğu söylenen yüzme havuzu var. ABD,yatın tahmini değerinin 600 milyon dolar ile 735 milyon dolar arasında olduğunu bildirdi. Dilbar, ABD tarafından "engellenmiş mülk" ilan edildi ve Forbes, yatın mürettebatınınBatı yaptırımları sonrası işten çıkarıldığını bildirdi.

Usmanov ayrıca şu anda Sri Lanka'da demirleyen yaklaşık 300 milyon dolar değerinde başka bir yatın da sahibi.

POTANIN'DEN SONRAKİ EN ZENGİN İSİM: MICHELSON

Rusya'nın 2016'daki en zengin iş insanı Leonid Mikhelson, Putin'in yakın arkadaşı, 2014'ten beri ABD yaptırımları altında olan milyarder Gennady Timchenko'nun iş ortağı ve doğalgaz üreticisi Novatek'in kurucusu ve başkanı.

Sanatı seven Mikhelson'un 200 milyon dolarlık sanat koleksiyonubulunuyor. Bunun yanı sıra 2013'ten 2017'ye kadar New York'taki New Museum'da mütevelli heyetinde yer aldı ve Chicago Sanat Enstitüsü ve Londra'daki Tate Modern'de sergilere sponsor oldu. Gösterişli süperyatı Pacific'in iki helikopteri barındırabileceği bildiriliyor.

Ancak diğer varlıklarının izini sürmek daha zor olabilir. 2017'de Panama Belgeleri, Mikhelson'ın, 65 milyon dolarlık özel jetini ABD'de gizlice tescil ettirmek için karmaşık bir paravan şirketler sistemi kullandığını ortaya çıkardı.

Şirketi Rusya'nın en büyük 2. doğalgaz üreticisi Novatek olmasına rağmen, işadamı şu anda büyük yaptırımlara tabi değil.

RUSYA'NIN EN BÜYÜK ÇELİK ÜRETİCİSİNİN SAHİBİ: LISIN

Rus oligarklardan Vladimir Lisin, Rusya'nın en büyük çelik üreticisi Novolipetsk Steel'in başkanıdır.

Halka açık şirket, 2021'de 16.2 milyar dolar gelir elde etti.Lisin ayrıca Rusya'da bir demiryolu taşımacılığı işletmecisi olan Freight One, liman tesisleri işletmecisi UCL Port; ve nakliye şirketi VBTH'in de sahibi.

Lisin yaptırıma uğramamasına rağmen serveti ülkeye uygulanan yaptırımlar nedeniyle 28 milyar dolardan 21 milyar dolara eridi.

YAPTIRIMLARA EN FAZLA MARUZ KALAN OLİGARKLARDAN: VEKSELBERG

Vekselberg, Rusya'nın en büyük alüminyum üreticisi United Co. ve yatırım grubu Renova'nın başkanıdır. Bahamalar merkezli şirket, ekipman üreticileri Sulzer ve Oerlikon'da da hisseye sahip.

Rusya'da bölgesel havaalanlarının sahibi ve 2013'te bir Rus petrol girişiminin yüzde 12,5'ini 7 milyar dolara sattı.

Savaş sonrası serveti Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre 16,5 milyar dolara eriyen Vekselberg, ABD'nin son yaptırımlarında Peskov ile birlikte yer alan isim oldu.

SAVAŞ SONRASI SERVETLERİ ERİDİ

Milyarderlerin tek ortak noktaları ise savaş sonrası hepsinin servetinin erimesi... Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre savaş öncesi Potanin'in serveti 31.3 milyar dolardan 24.8 milyar dolara, Leonid Mikhelson 28.5 milyar dolardan 21.7 milyar dolara, Alexey Mordashov'un serveti 28.5 milyar dolardan 21.7 milyar dolara, Vladimir Lisin'in serveti 27,8 milyar dolardan 20.7 milyar dolara, Alisher Usmanov'un serveti ise 21,3 milyar dolardan 17,8 milyar dolara düştü.

Ancak Avrupa'ya gidecek ve sırasıyla NATO-G7-AB Konseyi toplantılarına katılacak olan ABD Başkanı Biden'ın batılı müttefikleri ile birlikte Rusya'ya karşı daha fazla yaptırımları açıklayacağını duyurması sonrasında bu oligarkların servetlerinin daha fazla erimesine kesin gözüyle bakılıyor.

Ancakbu yaptırımlar daha da artabilir.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jack Sullivan Beyaz Saray'da yaptığı açıklamada, ABD Başkanı Biden'ın Avrupa turunu açıklarken yaptırım mesajında bulundu ve "Başkan Biden, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik vahşi işgaline yanıt olarak müttefiklerimiz ve ortaklarımızla kurduğumuz inanılmaz birliği güçlendirmek ve sonraki adımlarımıza bakmak için yarın Avrupa'ya gidiyor. İlk olarak, silah ve askeri teçhizat tedarik ederek Ukrayna'nın kendisini savunmasına yardım etmek, ikinci olarak müttefiklerimizle beraber Rusya'ya ciddi ve artan ekonomik maliyetler yüklemek ve üçüncü olarak, doğu kanadındaki duruşumuzu güçlendirerek NATO, batı ittifakı ve müttefiklerimizi Rus saldırganlığının diğer biçimlerine karşı daha dirençli hale getirmek konularına odaklandık" dedi.

Avrupa'ya gidecek ve sırasıyla NATO-G7-AB Konseyi toplantılarına katılacak olan ABD Başkanı Biden'ın batılı müttefikleri ile birlikte Rusya'ya karşı daha fazla yaptırımları açıklayacağını duyurması sonrasında bu oligarkların servetlerinin daha fazla erimesine kesin gözüyle bakılıyor.