Tevriye nedir? Söz sanatı tevriye ne demek ve örnekleri neler?
Duygu, düşünce, fikir ya da hayallerin belirli kurallar çerçevesinde sözlü ya da yazılı olarak bir başkasına aktarılmasına edebiyat adı verilmektedir. Bir edebi eser meydana getirmek isteyen yazar, bunu yaparken gerek anlatıyı güçlendirme gerek ifade edilen düşünceyi zenginleştirme gerekse de cümlelerin etkinliğini arttırmak için çeşitli edebi sanatlara başvurabilir. Bazı durumlarda birçok kelime kullanılarak anlatılmak istenen yargının daha kısa bir cümle ile anlatılmasını da sağlayan bu yöntemlere edebiyatta söz sanatı adı verilmektedir. Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Edebiyatta kullanılan söz sanatları anlama bağlı, mecaza bağlı, düşünceye bağlı ve söze bağlı olmak üzere 4 temel başlık altından değerlendirilir. Peki, anlama bağlı söz sanatlarından bir tanesi olan tevriye örnekleri nelerdir? İşte, tevriye sanatı ile alakalı tüm bilinmesi gerekenler…
Tevriye Nedir?
Kullanılan kelime ya da kavramın anlamına ilişkin bir söz sanatı olan tevriye sanatı; kullanılan bir sözcüğün, başka birçok anlamı sezdirecek şekilde kullanılması ile yapılmaktadır. Bir düzyazı ya da şiirde kullanılan bir eşsesli sözcüğün, yakın anlamını kastedip uzak anlamını kastetmek yöntemi ile yapılan tevriye sanatı, kelime anlamı olarak da örtmek ya da bir şeyin amacını gizlemek manasına gelmektedir.
Nükteli bir tarza da sahip olan tevriye sanatında, okuyucu sözcüğün yakın anlamı ile oyalanmakta fakat yazarın anlatmak istediği şey ise o sözcüğün uzak anlamında gizlidir. Bu özelliği sebebiyle ilk bakışta uzak anlamı keşfedilmeyen anlam, şiire ya da düzyazıya ayrı bir estetik değer katar.
Tevriye konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli iki husus da bu söz sanatının kinaye ve iham ile karıştırılıyor olmasıdır. Kinaye sanatı ile tevriye sanatı arasından en temel fark, kinayede sanatında okuyucunun dikkati, kullanılan sözcüğün mecaz anlamına çekilmek istenir. Tevriye sanatında ise kullanılan kelime gerçek anlamıyla kullanılmıştır.
İham ile tevriye arasından en temel fark ise kesinlik meselesidir. Tevriye sanatında kullanılan sözcüğün yakın anlam verilir ancak uzak anlamı kastedilir. İhamda ise iki ya da ikiden fazla manası olan bir sözcük beyitte ya da mısrada tüm anlamları ile birlikte verilmektedir. Bu bilgiler ışığında özetlemek gerekirse, tevriye sanatı bir kesinlik peşindeyken; iham sanatında ise okuyucu bir şüphenin içine çekilir.
Tevriye Örnekleri
Bir sözcüğün yakın anlamını verilip, uzak anlamının kastedildiği bir edebi sanat olan tevriye sanatı örnekleri şu şekildedir:
Örnek 1:
Kaşların çatılmış sitemli didar,
Melekzade misin ey peri ruhsar,
Bu kadar letafet çünkü sende var,
Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
Örnek 2:
Ne sabahı göreyim ne sabah görüneyim,
Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları.
Islak bir yorgan gibi, sımsıkı bürüneyim,
Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.
Örnek 3:
Avazeyi bu aleme Davud gibi sal,
Baki kalan bu kubbede bir hoş sada imiş.
Baki’ye ait olan bu beyitte, Baki kelimesi yakın anlamıyla şairin ismi, uzak anlamıyla ise ebedi ve sonsuz manasında kullanılmıştır.
