Avrupa medeniyeti içinde geç 18. yüzyıl ile 19. yüzyılın ortaları arasındaki tarihsel süreçte en etkili olmuş; edebiyat, resim, müzik, eleştiri, tarih yazımı gibi alanlarda baskın bir şekilde ortaya çıkmış entelektüel oryantasyon, tavır ya da hareket. Romantizm, genellikle Klasisizm ile karakteristik olarak bağdaştırılan rasyonellik, idealleştirme, denge, uyum, düzen gibi temel düşünsel öğelerin bir reddedilişini içerir. Ayrıca 18. yüzyıl rasyonalizmi ve fiziksel materyalizm başta olmak üzere Aydınlanma düşüncesine karşı eleştirel bir nitelik taşır. Romantizm; bireyselliği, öznel olanı, irrasyonelliği, hayal gücünü, spontane olanı, coşkun duygulanımları, çılgın yaratıcılığı ve sanatsal aşkınlığı vurgular. Karakteristik özelliklerinin arasında şunlar bulunur: Doğanın güzelliklerine yönelik derin bir beğeni; akıl karşısında duygunun, düşünme karşısında duyuların genel bir yüceltilmesi; kişinin kendi özüne ya da benliğine dair bir içebakışı ve insanın karakter özelliklerinin, mizacının, ruh hallerinin ve zihinsel yetilerinin kapsamlı bir incelenişi; dahi, kahraman ya da genel olarak sıra dışı olan figürlere yönelik yoğun bir ilgi; bireyin kendi özsel tutkuları ve iç dünyasında yaşadığı çalkantılara odaklanan bir yönelim; sanatsal yaratıcılığın geleneksel formlar ve kabul edilegelmiş olan kurallara bağlılıktan daha önemli olduğuna yönelik söylem; sanatçının bu üstün bireysel yaratıcılığın sanat eserini asıl şekillendirmesi gereken temel öğe olduğunun ön plana çıkarılması; aşkın bir deneyime ya da tinsel bir hakikate ulaşmayı sağlayan bir yol olarak hayal gücüne baskın bir vurgu; halk kültürüne, etnik kültürel kökenlere ve Orta Çağ'a yönelik yoğun bir ilgi; ve egzotik, gizemli, tuhaf, yabancı, esrarengiz, olağan dışı olanın tema olarak yeğlenmesi. Romantizm, ayrıca kısmen Endüstri Devrimi'ne ve dönemdeki baskın aristokratik sosyal ve politik normlara, otoriteye yönelik bir başkaldırıyı da içerir. Bu bağlamda Fransız Devriminde ön plana çıkar ideler ile ilişkili okunabilir. Estetik deneyimde sanatsal ilham, hayret, korku, dehşet ve yüce karşısındaki duyguları ön plana çıkarır. Doğaya doğanın sadece salt bir rasyonelleştirilmesi aracılığıyla yaklaşılmasına yönelik eleştirisi ve doğruların, değerlerin mutlak ve değişmez olarak sorgusuz bir şekilde kabul edilmesinin ve dayatılmasının kökensel bir sorgulanmasını, reddedilişini içermesi bağlamında felsefe ile ilişkilidir. 19. yüzyılın ikinci yarısında Realizm, Romantizm'e bir karşı kutup olarak sunulmuştur.
YAZAR
Engin Yurt
