Yamaç yağışı nedir, nasıl oluşur? Yamaç (Orografik) yağışları Türkiye'de ve dünyada nerelerde görülür?
Hava kütlelerinin başka bir soğuk hava tabakası karşılaşması, yükselerek soğuması ya da soğuk bir yerde geçmesi neticesin oluşan yağışlar, hava içinde bulunan su buharının bazen katı bazen de ya sıvı bir formda yeryüzüne dökülmesi neticesinde oluşmaktadır. Yeryüzünde yer alan karaların dağılımı, okyanuslar üzerinde gerçekleşen sürekli akıntılar ve rüzgâr gibi faktörler yeryüzüne dökülen yağışların dağılımını türlerini doğrudan etkileyebilmektedir. Dünya üzerinde gerçekleşen yağışlar oluşumlarına göre konveksiyonel, yamaç ve cephe yağışları olmak üzere üç ana gruba ayrılmaktadır. Peki yazımızın konusu olan yamaç yağışı nedir ve nasıl oluşur? Yamaç yağışları en fazla hangi iklim tipinde görülür? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
Dağların ya da herhangi bir yüksek arazinin bölümlerine orografi adı verilmesi sebebiyle yamaç yağışları orografik yağışlar olarak da isimlendirilmektedir. Adından da anlaşılacağı üzere yüksekliğe bağlı olarak gözlemlenen orografik yağışlar Türkiye’de nerelerde görülür? Orografik yağışlar hangi mevsimde görülür? İşte, tüm detaylar…
Yamaç Yağışı Nedir?
Dünyanın hangi bölgesinde olursa olsun bir yağışın oluşabilmesi için temel şart hava kütlesinin içinde nem ya da bir diğer ifadeyle su buharının bulunmasıdır. İçinde nem barındıran bu hava kütleleri de kimi zaman başka bir soğuk hava kütlesi ile karşılaşarak kimi zaman soğuk bir bölgeden geçerek, kimi zaman da yükselerek ve soğuyarak yağışları meydana getirirler.
Bu yazımızın konusu olan yamaç yağışları ya da diğer ismiyle orografik yağışlar da bir hava kütlesinin yükselmesi ve soğuması neticesinde meydana gelmektedir. Kısaca tanımlamak gerekirse yamaç yağışı; dağlık arazilerin geniş yer tuttuğu alanlarda, nemli havanın öne yükselmesi ve akabinde ise soğuması ile oluşan yağış türüne verilen bir isimdir.
Yamaç Yağışı Nasıl Oluşur?
Yamaç yağışları adından da anlaşılacağı üzere bir hava kütlesinin yüksek bir dağın yamaçları boyunca yükselmesi ve belirli bir yükseklikte yağış bırakması neticesinde oluşmaktadır. Denizlerden gelen nemli hava kütlelerinin dağlara doğru hareket etmesiyle başlayan bu süreçte, nemli hava kütlesinin dağların yamacına çarpar ve yamaç boyunca yükselmeye başlar. Bu yükselme sırasında giderek soğuyan havanın sahip olduğu maksimum nem düşer neme doygun hale gelir ve bölgeye bol bir yağış bırakır. Belirli bir yükseltiye kadar yağış bırakan hava kütleleri ise sahip oldukları nemi kaybettikten sonra kuru bir hava kütlesi halini almaktadır. Bu şekilde gerçekleşen yamaç yağışlarında genellikle dağların denize bakan yamaçları yağışı almakta ve karaya bakan yamaçlarda ise nemini boşaltan kuru hava kütleleri gözlemlenmektedir.
Yamaç Yağışları En Fazla Hangi İklim Tipinde Görülür?
Yamaç boyunca yükselen nemli hava kütlesinin yamaç boyunca yüksek şiddette yağış bırakması ile ortaya çıkan yamaç yağışları, çoğunlukla Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve Muson ikliminin hâkim olduğu coğrafyalarda görülmektedir. Okyanuslar ve denizler üzerinden gelen alize rüzgarları etkisiyle Hawai adaları, Madagaskar ve Brezilya’nın doğu kıyılarında yer alan dağların denize bakan yamaçları çok fazla orografik yağış almaktadır. Bu bölgelerin yanı sıra Asya kıtasında yer alan Himalayalar ile Gat dağları da yıl içinde ciddi miktarlarda yamaç yağışları almaktadırlar.
Orografik Yağışlar Türkiye’de Nerelerde Görülür?
Türkiye’de görülen yamaç yağışları ağırlıklı olarak Akdeniz ve Karadeniz iklimi etkisinde olan dağların denize bakan yamaçlarında görülmektedir. Karadeniz Bölgesi’nde yer alan yüksek yağların kuzey yamaçları ise Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Torosların denize bakan güney yamaçları, Türkiye’nin en fazla yamaç yağışı alan bölgeleri olarak dikkat çekmektedir. Buna ek olarak Marmara Bölgesi’nde yer alan Yıldız Dağları da yıl içinde belirli dönemlerde yamaç yağışı alabilmektedir.
