Yaşamınızı nasıl sürdürdüğünüzü “Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği” ile test edin
Yaşlanmayı yavaşlatmak elinizde. Sağlıklı yaşlanma için yapacağınız en önemli şey dikkatli ve bilinçli olmak. Günlük yaşamınızda yapacağınız küçücük değişiklikler bile daha uzun ve daha iyi yaşamanıza yardım edebilir. 52 maddelik "Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği" yaşamınızı nasıl sürdürdüğünüze ilişkin fikir verip doğru yolda olduğunuza veya olmadığınıza işaret ediyor. İşte 52 maddeden oluşan o ölçek. Habertürk Sağlık Yazarı Ceyda Erenoğlu'nun haberi
Yaşlanma sonucunda doğal yolla fiziksel, psikolojik ve sosyal yönlerden gerileyen, çevresel faktörlere uyum sağlama yeteneği azalan ve sağlık problemleri artan kişilere “Yaşlı” deniyor. Biyolojik düzeyde yaşlanma ise zaman içinde çeşitli moleküler ve hücresel hasar birikiminin etkisinden kaynaklanıyor. Bu durum, fiziksel ve mental kapasitede kademeli bir azalmaya, artan hastalık riskine ve bunun sonucunda da ölüme yol açıyor. Bir yetişkin, kronolojik olarak 65 yaşına ulaştığında “yaşlı” olarak tanımlanıyor. Yaşlılık kendi içinde erken yaşlılık dönemi (65-75 yaş), orta yaşlılık dönemi (75-85 yaş) ve ileri yaşlılık dönemi (85 yaş ve üstü) olarak 3 gruba ayrılıyor.
SAĞLIKLI YAŞLI OLMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Ankara Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Geriatri Bilim Dalı Eğitim ve İdari Sorumlusu Prof. Dr. Mehmet İlkin Naharcı, “Sağlıklı yaşlanma için fiziksel ve zihinsel sağlığınıza dikkat etmeniz gerek. Günlük yaşamınızda yapacağınız küçük değişiklikler bile daha uzun ve daha iyi yaşamanıza yardımcı olabilir. Aktif kalarak, iyi beslenerek, düzenli uyuyarak ve rutin kontrolleri aksatmayarak fiziksel sağlığınızı destekleyebilirsiniz” diyor.
YAŞLANMADA DOĞRU YOLDA OLMAK NE DEMEKTİR?
Yaşlanma kaçınılmaz olsa da yaşlanma hızının akıllı seçimlerle yavaşlatılabileceğini söyleyen Prof. Dr. Mehmet İlkin Naharcı’ya göre yediğimiz yiyeceklerden nasıl egzersiz yaptığımıza, sevdiklerimizle ilişkilerimizden hobilerimize, iyimser ve hoşgörülü olmaktan geleceğe dair koyduğumuz hedeflere kadar her şeyin vücudumuzun ne kadar hızlı veya yavaş yaşlanacağı üzerinde etkisi bulunuyor. Bu yaşam tarzı değişikliklerine başlamak için asla geç olmadığı gerçeğinin en önemli şey olduğunun unutulmaması gerekiyor.
DOĞRU YAŞAM TARZI KRONİK HASTALIKLARI ENGELLER Mİ?
Birçok kronik hastalığa, temelde yanlış hayat tarzı ve davranışlar neden oluyor. Sağlıklı davranışlar sayesinde kronik hastalıklara yakalanma olasılığının azaltılıp yaşam kalitesinin artırılabileceğine dikkat çekiliyor. Toplumla etkileşim halinde olan, huzurlu, mutlu ve hobileri bulunan yaşlı bireylerle bunlara sahip olamayan yaşlı bireyler arasında fark bulunuyor. Sosyal bağlantılar ve ilişkiler, güçlü aile bağları ve destekleyici sosyal ağlar, ileri yaşlarda daha yüksek mutluluk düzeyleriyle ilişkili bulunuyor ve bu durum yaşlı bireylerin hayattan zevk almalarında önemli rol oynuyor. Fiziksel sağlık ve kaliteli tıbbi hizmetlere erişim, bireyin günlük aktivitelerden keyif alma ve bağımsızlığını sürdürme yeteneğini doğrudan etkileyerek bunları yaşlılıkta yaşam memnuniyeti için hayati faktörler haline getiriyor. Bu noktada kişinin maddi durumunun iyi olması da önem taşıyor. Prof. Dr. Mehmet İlkin Naharcı, bunun nedenini, finansal zorlukların yaşlı yetişkinler arasında stres ve yaşam tatmininin azalması olasılığı olarak açıklıyor. Yaşam hedefleri bulunan, topluma yararlı faaliyetlerde gönüllü çalışan ve hobisi olan yaşlı bireylerde yaşam doyumu artış gösteriyor.
52 SORULUK SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARI ÖLÇEĞİ
Kişinin genel sağlığının, alışkanlıklarının, psikolojik durumunun ve sosyal ilişkilerinin değerlendirildiği “Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği 2” bu değerlendirmede faydalı bulunuyor. Prof. Dr. Mehmet İlkin Naharcı, “Nebraska Üniversitesi’nden Prof. Dr. Suzan Noble Walker ve arkadaşları (1996) tarafından geliştirilen Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II’ nin Türkçe’ ye uyarlanması Prof. Dr. Zuhal Bahar ve arkadaşları tarafından 2008 yılında yapılmış ve Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu dergisinde yayınlanmıştır” diyor. Ölçekle, kişinin kendi sağlığına dikkati, düzenli fiziksel aktivite yapma durumu, beslenmesine verdiği önem, kişisel gelişime ve amaçlara odaklanabilmesi, kişilerle iletişim kurabilmesi ve stres yönetimi yapabilmesi gibi faktörler gözden geçiriliyor. Aşağıda bulunan “Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği 2” de şu anki yaşam tarzınız ve alışkanlıklarınızla ilgili sorular yer alıyor. Soruları doğru ve eksiksiz yanıtlarken her alışkanlığınızın sıklığını, uygun seçeneği daire içine alarak belirtmeniz gerekiyor.
CEVAPLARI DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ:
Hiçbir zaman: 1
Bazen: 2
Sık sık: 3
Düzenli olarak: 4
52 SORUDA NASIL YAŞADIĞINIZI TEST EDİN
1- Bana yakın olan kişilerle endişelerimi ve sorunlarımı tartışırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
2- Sıvı ve katı yağı, kolesterolü düşük bir diyeti tercih ederim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
3- Vücudumdaki olağandışı belirti ve bulguları doktora ya da bir sağlık görevlisine anlatırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
4- Düzenli bir egzersiz programı uygularım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
5- Yeterince uyurum.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
6- Olumlu yönde değiştiğimi ve geliştiğimi hissederim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
7- İnsanları başarıları için takdir ederim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
8- Şekeri ve tatlıyı kısıtlı tüketirim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
9- Televizyonda sağlığı geliştirici programları izleyip bu konularla ilgili kitaplar okurum.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
10- Haftada en az üç kez 20 dakika ve/veya daha uzun süreli egzersiz yaparım. (Hızlı yürüyüş, bisiklete binme, aerobik, dans vb.)
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
11- Her gün kendime rahatlama zamanı ayırırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
12- Yaşamımın bir amacı olduğuna inanırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
13- İnsanlarla anlamlı ve doyumlu ilişkiler sürdürürüm.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
14- Her gün 6-11 öğün ekmek, tahıl, pirinç ve makarna yerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
15- Sağlık personeline önerilerini anlamak için soru sorarım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
16- Hafif ve orta düzeyde egzersiz yaparım. (Haftada 5 kez ya da daha fazla yürürüm)
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
17- Yaşamımda değiştiremeyeceğim şeyleri kabullenirim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
18- Geleceğe umutla bakarım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
19- Yakın arkadaşlarıma zaman ayırırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
20- Her gün 2-4 öğün meyve yerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
21- Her zaman gittiğim sağlık personelinin önerileri ile ilgili sorularım olduğunda başka bir sağlık personeline de danışırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
22- Boş zamanlarımda yüzmek, dans etmek, bisiklete binmek gibi eğlendirici fizik aktiviteler yaparım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
23- Uyumadan önce güzel şeyler düşünürüm.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
24- Kendimle barışık ve yeterli hissederim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
25- Başkalarına ilgi, sevgi ve yakınlık göstermekte zorlanmam.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
26- Her gün 3-5 öğün sebze yerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
27- Sağlık sorunlarımı sağlık personeline danışırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
28- Haftada en az üç kez kas güçlendirme egzersizleri yaparım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
29- Stresimi kontrol etmek için uygun yöntemleri kullanırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
30- Hayatımdaki uzun vadeli amaçlar için çalışırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
31- Sevdiğim kişilerle kucaklaşırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
32- Her gün 3-4 kez süt, yoğurt veya peynir yerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
33- Vücudumu fiziksel değişiklikler ve tehlikeli bulgular bakımından ayda en az bir kez kontrol ederim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
34- Günlük işler sırasında egzersiz yaparım (yemeğe yürüyerek giderim, asansör yerine merdiven kullanırım, arabamı uzağa park ederim.)
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
35- İş ve eğlence zamanımı dengelerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
36- Her gün yapacak değişik ve ilginç şeyler bulurum.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
37- Yakın dostlar edinmek için çaba harcarım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
38- Her gün et, tavuk, balık, kuru bakliyat, yumurta, çerez türü gıdalardan 3-4 porsiyon yerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
39- Kendime nasıl daha iyi bakabileceğim konusunda sağlık personeline danışırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
40- Egzersiz yaparken nabız ve kalp atışlarımı kontrol ederim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
41- Günde 15-20 dakika gevşeyip rahatlayabilmek için uygulamalar yaparım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
42- Yaşamımda benim için önemli olan şeylerin farkındayım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
43- Benzer sorunu olan kişilerden destek alırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
44- Gıda paketlerinin üzerindeki besin, yağ ve sodyum içeriklerini belirleyen etiketleri okurum.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
45- Bireysel sağlık bakımı ile ilgili eğitim programlarına katılırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
46- Kalp atımım hızlanana kadar egzersiz yaparım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
47- Kendimi yorulmaktan korurum.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
48- İlahi bir gücün varlığına inanırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
49- Çatışmaları konuşarak ve uzlaşarak çözerim.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
50- Kahvaltı yaparım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
51- Gereksinim duyduğumda başkalarından danışmanlık ve rehberlik alırım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
52- Yeni deneyimlere ve durumlara açığım.
A- Hiçbir zaman:1
B- Bazen:2
C- Sık sık:3
D- Düzenli olarak:4
DEĞERLENDİRME
Toplam 52 soru içeren ölçeğin değerlendirmesi sonucunda her soruya verilen yanıtın karşısındaki puanlar toplandığında en az 52, en fazla 208 puan alınıyor. Kişilerin yaşam biçimlerini gösteren davranışları alınan toplam puana göre aşağıdaki gibi sıralanıyor. Buna göre:
52-90 puan: KÖTÜ
91-129 puan: ORTA
130-168 puan: İYİ
169-208 puan: MÜKEMMEL anlamına geliyor.
