Türkiye'nin ayrılması F-35'i pahalılaştırdı

Amerika ile ilişkilerimizin bu noktaya gelmesi müttefiklik kapsamında ele alındığında tahmini dahi zordu. Hatta iki ülke ilişkilerine iyi niyetle yaklaşanlar bugün geldiğimiz tabloyu tahayyül bile edemiyorlardı. ABD Başkanı Joe Biden’ın 1915 olaylarını "soykırım" olarak nitelemesi, "büyük felaket" ifadesiyle birlikte İstanbul yerine Konstantinopolis vurgusu yapması Türkiye’ye karşı gizli ajandanın somut dışa vurumu oldu. Bu son adımla anlaşıldı ki bizim ABD ile kaydedeceğimiz bir gelişme söz konusu değil.

İyi ki de ortak taarruz uçağı F-35 programından çıkmışız. İyi ki bize insansız hava aracı (İHA) vermemişler. İyi ki de Türkiye’nin ‘Patriot Hava Savunma Sistemi’ne en fazla ihtiyaç duyduğu zamanda hayır denmiş. Aksi halde savunma sanayimiz bugün geldiği yerde olmayacaktı. PKK’nın en büyük hamisinin ABD olduğunu anlamakta zorlanacaktık. Türkiye’nin F-35 programından çıkarıldığının açıklamasından önce bu uçaklarda çeşitli sorunlar söz konusuydu, ama son bir haftada başka sorunlar da ortaya çıktı. Hollanda F-35’leri yere indirdi. ABD’de konunun uzmanları F-35’leri teknik açıdan eleştirmeye devam etti. Son gelişme ise Türkiye’nin ortaklıktan çıkarılmasıyla F-35’lerin motorlarının yüzde 3 daha pahalılaşacağı. F-35 üretiminde yer alan Türk şirketlerinin üretim programından çıkarılmasının ise 2022 itibariyle sona ereceği belirtiliyor. Dolayısıyla F-35’lerin yüzde 3 pahalılaşacağı bilgisinin de önümüzdeki günlerde güncellenerek yukarı çekileceğini tahmin etmek zor değil.

F-35’lerdeki motor problemi sebebiyle maliyetler zaten artmıştı. Türkiye’nin programdan çıkarılmasıyla birlikte maliyet hesapları yeniden yapılacaktır. F-35 motor üreticisi Pratt & Whitney, Türkiye’nin programdan çıkarılmasının motor maliyetini yüzde 3 arttıracağına işaret ediyor.

Lockheed Martin’in ürettiği F-35 müşterek taarruz uçağının üç varyantında da kullanılan F-35 motoru için Türk şirketleri toplam 188 parça üretiyor. Hem de F-35’in tedarik zincirinde Türk şirketlerinin kalitesi defalarca övülmüş, tartışmalar gündeme geldiğinde de aynı kalitede ve maliyette tedarikçi bulmanın zorluğuna işaret edilmişti.

Türk şirketleri tarafından üretilen motor parçalarının bazıları ise kritik öneme sahip. Sadece düşük maliyet ve yüksek kalite sebebiyle değil, şirketlerimizin kritik malzeme tedarikindeki başarıları da dikkat çekmişti. Türkiye’nin programdan çıkarılmasıyla birlikte bu parçaların yüzde 75’inin ABD’deki yeni tedarikçiler tarafından üstlenilmesi için çalışmalar yapıldı. Geriye kalan parçaların ise çeşitli ülkelerde ürettirilmesi planlanıyor.

ABD’nin F-35’e ait kritik bilgileri, kaynak kodları, uçağı hükmedecek ve kullanımını özgünleştirecek yazılımları program ortaklarına vermeyeceği ortaya çıkınca Türkiye’de konunun uzmanları bunun nasıl çözülmesi gerektiğini tartışmışlardı.

Baykar Teknik Müdürü Selçuk Bayraktar da ABD’den tedarik edeceğimiz F-35’lerin içinde vakıf olamadığımız onlarca aviyonik, uçuş ve görev bilgisayarı bulunan bir sistem ile muhtemel kullanım kısıtları ve potansiyel ambargolara dikkat çekmişti. Geçen ay İngiltere, görünmezlik gibi teknik özelliklerinde ortaya çıkan sorunlar ve artan maliyetlerinden dolayı sipariş ettiği toplam 138 adet F-35'in 90 adedini iptal etmek için çalışmalara başladı.

ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaklaşımları ise problemi kökten çözdü ve F-35 ortaklığını rafa kaldırdı. Başta ABD olmak üzere NATO’daki müttefik ülkelerini Türkiye’nin hava savunma sistemine katkı vermemeleri üzerine zorunlu olarak Rus S-400 hava savunma sistemi tedarikine gidildi. Bu adım ABD için F-35 programından Türkiye’nin çıkarılmasına iyi bir bahane oldu.