THY uçak filosunu sadeleştiriyor

Yaklaşık 10 yıldır Türk Hava Yollarının Avustralya’ya uçuşu konuşuluyor. Ancak pazarın durumundan daha fazla üzerinde durulan konu bu kadar uzun mesafenin hangi uçak tipiyle nasıl aşılacağı hususu. THY’nin yaptığı pazar araştırmalarına göre Avusturalya’da önemli bir Balkan, Yunan nüfusu var. Bu potansiyelin üzerine THY uçuş ağı da eklenince hattın verimli olacağı düşünülüyor. Ama ne zaman, hangi uçak modeliyle seyahatlerin başlayabileceği konusunu da 2022’de netliğe kavuşacak gibi görünüyor.

Halihazırda mevcut uçakların konfigürasyonu ile İstanbul-Sidney hattında uçmak mümkün değil. Test amaçlı uçuşlar yapıldı, ancak ticari uçuşlar için süreci salgın geciktirdi. Airbus A350-1000 modelini bazı değişimlerle; güçlendirilmiş motor, kabinde yolcu sayısı azaltılmış tasarım ile ultra uzun uçuşlar için önerirken Boeing de 777-X’i ultra uzun uçuşlar için geliştirdi.

Boeing’in mevcut 777 modelinden geliştirdiği, yeni jenerasyon 787’nin teknolojik yeniliklerinden de faydalandığı dünyanın en geniş gövdeli, çift motorlu 777-X’e karşılık, Airbus sıfırdan tasarladığı yeni çift koridorlu, geniş gövdeli A350 ailesinin en uzun gövdeli versiyonu A350-1000 ile ultra uzun uçuş talebini karşılamayı planlıyor.

Kabin içi tasarıma göre A350-1000’ler iki sınıfta 350 yolcu kapasitesi sunabiliyor. Buna karşılık daha geniş, daha büyük ve daha ağır gövdeli 777-X’lerin 777-8 modeli iki sınıfta 384, 777-9 ise iki sınıfta 426 yolcu kapasitesiyle hizmet verecek. A350’den daha büyük, daha geniş ve yaklaşık 30-40 milyon daha pahalı. Boeing 787-8/9/10 ailesiyle rekabet eden Airbus A350-900’ler de rakibinden daha geniş kabine sahip ve sunduğu koltuk kapasitesi de rakibinden fazla. Airbus A350’lerde Boeing 787’lerden 15-20 milyon dolar daha pahalı.

Ultra uzun uçuş için hazırlık yapan havayolları bir yandan daha önce hizmete girmiş olan Airbus 350-1000’e daha fazla şans verirken, diğer yandan Boeing 777-X’lerin oyunu nasıl değiştirebileceğine kafa yoruyorlar.

Halihazırda Avusturalya’nın bayrak taşıyıcı havayolu Qantas Airways de Londra ve New York’a direkt uçmak için çalışmalar yapıyor. Araya COVİD-19 salgını girmemiş olsaydı bu konuda epeyce mesafe kat edilmiş olacaktı. Büyük ihtimalle de Airbus A350-1000 model uçaklarının ultra uzun menziller için özel tasarlanmış modelleri seferler yapıyor olacaktı.

Geçen hafta Boston’da yapılan Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği - IATA’nın 77’nci Yıllık Genel Kurulu ve Küresel Havacılık Zirvesi’nde Qantas Havayollarının CEO’su Alan Joyce’ye Türkiye’ye uçma planları olup olmadığı sorduğumda önce pazarın kendileri için uygun olmadığını söyledi. Akabinde ise uygun uçak bulmakta yaşanan sorunlara dikkat çekti.

Qantas, salgından önce uzun mesafeli uçuşlara başlamak için adeta gün sayıyordu. Bu durum THY’yi de planlarını harekete geçirmesi için motive ediyordu. Hatta salgından önce Qantas, Airbus A350-1000’lerle ultra uzun uçuş yapmak için görüşmelerde önemli mesafe kat etmişti. Sidney-Londra ve Sidney-New York seferleri için de 12 adet uçak siparişi verecekti. Geçen yıl ertelenen bu siparişler tekrar gündemdeymiş. Aralık ayında nihai karar, 2022’nin başında ise Qantas’ın kesin sipariş vermesi söz konusu. Siparişlerin karşılanmasına göre ultra uzun mesafeli uçuşların 2024 veya 2025’te başlaması söz konusu.

THY’nin tercihi de edindiğim bilgiler ışığında ifade edersem Airbus A350-1000’lerden yana. THY, A350-900 varyantını şu an zaten kullanıyor. Ultra uzun uçuşlar için de test ettikleri ailenin bir üst modeliyle devam fikri ağır basıyor. 2022 yılı içinde THY de Avusturalya hattı için bir takvim açıklayabilir.

THY’nin Mevcut Uçak Filosu

Boston’da gerçekleştirilen IATA havacılık zirvesine ev sahipliği yapan Jetblue Havayolları ilginç özelliklerinden bahsetmem iyi olacaktır. Havayolu “Mormon Tarikatı” mensubu, 10 çocuklu David G. Neeleman tarafından kurulmuş. Havayolunu nasıl kurduğunu anlatırken özellikle inancının girişimciliğini etkilediğini ifade eden Neeleman, tam 5 havayolunu faaliyete geçirmiş bir isim.

Jetblue, ABD’nin 6’ncı büyük havayolu, ama ABD’nin gözde imalatçı şirketi Boeing’in ürettiği hiçbir modeli filosundan bulundurmuyor. Yaklaşık 280 adetlik filosunda bir tane dahi Boeing modeli yok. Aksine Boeing’in rakibi Avrupalı Airbus ve Brezilyalı üretici Embraer’in uçaklarını kullanıyor. Takriben 20 bin uçuş ekibiyle, 100’den fazla noktaya uçuyor. Ben de ilk defa bu havayoluyla 6 yıl önce Boston-Las Vegas arasında uçuş deneyim yaşamıştım. Sonra ABD içinde başka uçuş tecrübeleri de yaşadım. Kabin içi hizmetlerle övünmekle haklı olduklarını söyleyebilirim. Türk Hava Yollarının da Amerika’da Jetblue ile ortak uçuş anlaşması olduğu notunu düşmüş olayım.

JetBlue, insanlığı hava yolculuğuna geri getirme misyonuyla 2000 yılında hizmete sokulmuş bir şirket. İnsanlıktan kasıt kabin içinde tüm sınıflarda ücretsiz markalı ürün yiyecek-içecek ikramı, ücretsiz internet, ücretsiz koltuk tercihi, canlı televizyon, film ve ekonomi sınıfında geniş koltuk aralıkları gibi hizmetleri sunması.

IATA Genel Kurulu sebebiyle toplantı alanında sergiledikleri ekonomi sınıfı koltukları, Collins Aerospace imzalı ve 32 inch aralığa sahip. Üstelik şirket bu hizmetleri sunarken de ödül alacak kalitede bir standart belirlemiş. Böylece rakipleriyle önemli bir farkındalık ortaya koyuyor. New York, Boston, Fort Lauderdale-Hollywood, Los Angeles, Orlando ve San Juan gibi 6 büyük şehir ana merkezi durumunda. JetBlue, kendine özgü ürün, kültür ve ödüllü müşteri hizmetleri de geliştirmiş bir havayolu.

Business class’ta ise tamamen yatar koltuklarla uçuş deneyimi, standartları yüksek ikram ve servis imkanları sağlıyor. ABD’nin 6 şehri havayolunun ana uçuş noktalarını oluştururken, günde 900’den fazla da uçuş gerçekleştiriyor. Şirketin hisseleri de NASDAQ’da işlem görüyor. Sadakat kartıyla toplanan mil veya puanların süresi de hiçbir zaman bu havayolunda geçerliliğini yitirmiyor. İş birliği yaptığı ortaklarında da bu miller kullanılabiliyor. ABD’de seyahat etme imkânınız olursa Jetblue Airways’i denemenizi öneririm.

Son bir ayda ABD’nin en yoğun 20 havalimanı içinde yer alan 3 merkezinde; San Francisco International Airport, Dallas/Fort Worth International Airport ve Boston Logan International Airport’ta Türk Hava Yolları ile direkt uçuş deneyimi yaşadım. Boston haricindeki diğer iki meydanda hareketlilik vardı. Büyük oranda mağazalar ve yiyecek/içecek mekanları açıktı. Uçaklar yeniden meydanları doldurmaya başlamıştı.

Ancak havayollarına hizmet veren özel yolcu salonları (lounge), terminallerdeki mağazalar henüz tam anlamıyla hizmet girmemişti. San Francisco ve Dallas’ta lounge’lar ve diğer yaşam alanları belli oranda ihtiyacı karşılayacak şekilde hizmete veriyorlar, ama tam anlamıyla açılma henüz söz konusu değil.

Boston Logan Havalimanı ise maalesef henüz terkedilmiş gibi bir havadan çıkamamış. Boston’da Türk Hava Yollarının kullandığı “E” terminalinde yiyecek/içecek alanları, lounge ve mağazalar kapalıydı. Sadece aperatif bir şeyler alabileceğimiz açık bir yer vardı.

Havalimanlarının yeniden hareketlenmesi daha önceki konumlarıyla yakından ilgili. Dallas, ABD’nin normal zamanlarda en yoğun beş meydanı içinde yer alırken San Francisco ilk 10’da ve Boston ise ilk 20 içinde bulunuyordu. Normal zamanlardaki yoğunluk sıralamasına göre şu an meydanların hareketlilik kazanmaya başladığını söylemek mümkün. Diğer bir ifadeyle normal zamanlarda en fazla trafiği olan havalimanları yeniden uçuşların başlatılmasında da en avantajlı konumdalar.

İstanbul Havalimanı’ndan durum aynı. Terminalin yarısı mağazalarla birlikte kapalı. Kapalı bölümde yer alan Türk Hava Yollarının iki lounge’dan birisi de henüz hizmet vermiyor. Ancak İstanbul Havalimanı işletmecisi İGA yöneticileri terminalin yarısının kapalı olmasına rağmen yiyecek/içecek alanlarının ve mağazaların yaptığı cirodan memnunlar. THY bu durumdan ne kadar mutlu bilemiyorum. Benim de son bir ayda yaptığım tecrübelerimden hareketle THY lounge ile diğer havayollarına hizmet veren İGA Lounge’ın oldukça yoğun olduğunu biliyorum. Kısacası İstanbul Havalimanı’nın tam kapasite açılma zamanının geldiğini düşünüyorum.

Yanlış anlaşılmaları önlemek için Boston Havalimanı’na dair bir detaya da dikkat çekmek gerekir. Havalimanında A, B, C ve E olmak üzere 4 yolcu terminali bulunuyor. Terminaller bazı havayollarını bazı kriterlerle tahsis edilmiş. Mesela “E” terminalini THY, Emirates, Lufthansa gibi Kuzey ve Güney Amerika dışındaki tüm havayolları kullanıyor. Diğer 3 terminal ise Amerika kıtasındaki şirketlere tahsis edilmiş. Buna rağmen terminal “E” bomboş gibiydi ve her yer kapalıydı.