En büyük Boeing 777X'in yolculu uçuşu 2023'te...
Dünya koronavirüs salgınının etkilerinden kurtulmaya çalışıyor, havacılık sektörü ise geri dönüşün en hızlı şekilde olması için yoğun çaba sarf ediyor. Ancak COVID-19’un bazı sorunları aşmak için bir şans veya imkân sunduğu şirketlerde var. ABD’li Boeing COVID-19’dan kısa süre önce 737MAX problemiyle karşılaştı. Öncesinde ise Boeing 777X modelinin sertifikasyonunda bazı sorunlarla mücadele ediyordu. Koronavirüs salgınıyla dünyada neredeyse her şey durdu. Havacılık uçuşlar askıya alınmak zorunda kalındı. COVID-19 ile sektör adeta durma noktasına geldi. Boeing de bu süreci iki önemli meselesini çözmek için değerlendirdi.
Geçen hafta havacılık sektöründe COVID-19 sonrası önemli geri dönüşlerin olduğuna dair gelişmeler Dubai Airshow’da yaşandı. Boeing ilk defa 777X modelini ABD dışına uçurarak Dubai Airshow’a getirdi. Uçak statik alanda sergilendi, meraklı ziyaretçilere kapısını açtı ve fuar boyunca da gösteri uçuşları yaptı. Ben de içindeki su tankları, uçuş test cihazlarıyla fuara gelen 777X’in içini gezdim, bilgi aldım. Testlerin nasılı yapıldığını ve sertifikasyon sürecini konuştum. Bu uçağın yolcularla uçabilmesi için yeni bir problem çıkmaması halinde 2023’ün sonları işaret ediliyor.
İlk defa uzun mesafe kat edip Seattle’dan Dubai’ye gelen 777X fuarda gösteri uçuşları yapmasının yanı sıra diğer büyük müşterisi Katar Havayollarının merkezi Doha’yı da ziyaret etti. Böylece havacılık sektörünün merakla beklediği, uzun mesafeli uçuşlarda oyun değiştirmeye hazırlanan uçağın sertifikasyon sürecinde hızlı yol alacağının işaretleri verildi. Gecikmeler sebebiyle milyarlarca dolar seviyesinde zarar nedeniyle 777X’in en önemli müşterisi Emirates durumdan şikayetçi. Ancak ABD'li üretici, hava trafiğinin toparlanmaya girdiği şu günlerde yeni modeline güveniyor. Sorunlarının çözülmüş olması sebebiyle de sertifikasyon sürecinin tamamlanarak hizmete girmek için gün saymaya başladığı belirtiyor.
Salgın sonrası sektörün ilk büyük buluşma noktası Dubai Airshow'da 777X, keskin dönüş ve hızlı yükseliş hareketlerini bir akrobasi uçağı gibi göstererek sis bulutlarını önemli oranda dağıttı. Birçok ilklerini 115 adet sipariş veren Emirates'in merkezinde yaptı, ama müşterilerini ne kadar tatmin ettiğini bilmek zor.
Boeing 777X 2013’te piyasa tanıtıldığında en büyük siparişi Körfez Ülkelerinden almıştı. Emirates, Katar Havayolları ve Abu Dabi merkezli Etihad Havayolları yaklaşık 351 adet siparişin neredeyse üçte ikisini vermişti. Dolayısıyla gecikmeden en fazla rahatsız olanlar Körfez Ülkelerinin şirketleri. Boeing de Emirates’in ev sahibi olduğu bölgenin önemli etkinliğini iyi değerlendirerek negatif havayı dağıtmaya, ümit tazelemeye çalıştı. Ancak 777X’te temmuz ayında tespit edilen ilave sorunların da çözülmesiyle birlikte ilk teslimatı ancak 2023’ün sonlarına doğru gerçekleşecek. Gecikmenin şirkete maliyetinin de takriben 6,5 milyar dolar olacağı ifade ediliyor. Yani bu durum üreticiye de kullanıcıya da zarar yazıyor.
Geniş kanat açıklığına sahip olan 777X’ler için özel katlanır kanat uçları tasarlandı. Böylece tüm havalimanlarında rahat operasyon yapabilmesine imkân sağlandı. Katlanır kanatlar her iki modelde; 777-8 ve 777-9’da kullanılacak. Aynı zamanda bu modellerin kargo varyantları da piyasayla tanıştırılacak. Bu yeni modeller muadillerine göre yakıtta yüzde 10 seviyesinde tasarruf sağlayarak, karbon emisyonlarını azaltacak ve küresel ısınmaya katkıda bulunacak.
Boeing yetkilileri, ilk 777-9’un 2023'te pazara gireceği günlerde havacılık sektöründe salgın kaynaklı duraksamanın da sona ereceği düşüncesindeler. Böylece büyük geniş gövdeli uçakların emekli olmaya başlayacağı döneme girileceğinin ve bu değişimin veya emekli olacak uçak sayısının 2030 kadar hızla devam edeceğini görüşünü savunuyorlar.
Boeing 777-9 modeli ilk ticari teslimatla birlikte pazarda benzersiz ve rakipsiz olacak, 777-8 modeli ise rakibi Airbus A350-1000 ile rekabet edecek. Standart iki sınıf (ekonomi, business) konfigürasyonuyla 777-9 modeli 426 yolcu kapasiteli olacak ve 13.500 km menzile uçabilecek. Koltuk başına maliyette ise diğer tüm ticari uçaklardan daha düşük işletme gideri sunacak.
777-8 ise 16.170 km bir menzile iki sınıfta 384 yolcu ile uçabilecek. Ayrıca 777-8 kısa ve uzun menzillerde yakıt verimliliğiyle operasyon maliyetlerine rakiplerine göre çok daha aşağı çekecek. Bu modele ile dünyanın en uzak noktalarına non-stop uçma imkânı da yaygınlaşacak.
Uçağın en dikkat çeken yerlerinden birisi motorları diğeri ise yeni karbon fiber kompozit kanatları. Bunlara ilave olarak doğal bir laminer akış içeren aerodinamik yapı ve mühendislik tasarımıyla 777-9'u rakiplerine göre yüzde 10 daha düşük yakıt kullanacak. GE tarafından tasarlanan GE9X motorları şimdiye kadarki en gelişmiş, yakıt açısından en verimli ticari motor. Sınıfındaki diğer motorlardan ise yüzde beşten fazla daha verimli.
Yeni nesil 777X ailesi şu an hizmette olan 777 ve 787 Dreamliner ailelerinin deneyimlenmiş en iyi yönleri, teknolojileri dikkate alınarak geliştirilip üst düzeye çıkarılmış.
Yolcular ve uçak personeli için daha konforlu bir kabin yüksekliği, daha iyi nem, daha yumuşak bir uçuş, sessizlik, doğal ışık ve yeni nesil LED aydınlatma sunuluyor. Kabin genişliği ise rakiplerinde bulunmuyor.
Boeing 777X’i Mayıs 2013’te açıkladı, aynı yıl Dubai Airshow’da ise en verimli çift motorlu uçak programı olarak duyurdu. Üretimine 2017 başladı, son montajı ise 2018’de yapıldı. Uçak ilk uçuşunu 25 Ocak 2020’de gerçekleştirdi. İlk teslimatı ise 3 yıl gecikmeyle 2023 sonlarında yapılacağı açıklandı. Meraklıları için iki modelin liste fiyatlarını da vereyim. 777-9 modeli 442,2 milyon dolar ve 777-8 ise 410,2 milyon dolar.
