Havacılık endüstrisi yeni bir havalimanı türüyle, “vertiport” ile tanışmaya hazırlanıyor. İlk örneği bu ayın sonuna doğru İngiltere’de ikincisi ise sonbaharda Amerika’da hizmete hazır hale getirilecek. Günümüzde uçaklar geniş alanlarda uzun pistlere sahip olan havalimanlarına ihtiyaç duyduğu gibi elektrikli dikey kalkış ve iniş yapan (e-VTOL) hava araçları da şehir merkezlerinde vertiport’lardan operasyonlarını yapacak. Londra merkezli Urban Air Port şirketi eVTOL uçak vertiport’larının tasarımcısı olarak ilk yeni nesil hava taşımacılık tesisine imza atacak.
Vertiport’lar ilk etapta yakın mesafe uçuşlarıyla hayatımıza girecek, bu alandaki teknolojilerin gelişmesiyle mesafeler uzayacak, şehirler ve ülkeler arasındaki bağlantıların güçlenmesine katkı sunacak. Elektrikli araçlara hizmet vermeleri sebebiyle de çevreci, temiz ve sessiz olacaklar. Böylece sıfır emisyonlu mobiliteye sahip yeni bir hava ulaşım ağıyla dünya tanışacak.
Vertiport’lar şehir merkezlerinde yerlerini alarak, önümüzdeki yıllarda insanların ve kargoların taşınmasında eVTOL hava taksilerin ve otonom drone’ların yenilikçi operasyon noktası olacak. Bu alanda ilk adımı İngiltere’den Urban Air Port atarak Air One Projesi çerçevesinde Güney Koreli Hyundai Motor Group ile dünyanın ilk vertiport’u için iş birliği yaptı. Urban Air Port beş yıl içinde küresel talebe uygun olarak dünya çapında 200’den fazla vertiport’u hizmete sokmayı planlıyor.
Hyundai’nin Urban Air Mobility bölümü bu yeni sektörün küresel büyümesini desteklemek için öncelikli altyapı ortağı olarak İngiltere’den Urban Air Port’u seçmiş. Hyundai kendi eVTOL hava aracını geliştirerek bu alanda da öncü olmayı hedefliyor.
İngiltere’nin ilk vertiport’u Londra, Manchester ve Liverpool gibi büyük şehirlere yakın olması sebebiyle 400 bin nüfuslu West Midlands Bölgesi’nde Coventry şehir merkezinde yer alacak. Ayrıca drone pilotlarıyla irtibat ağı oluşturulması için West Midlands Polisi ile birlikte çalışılıyormuş. Urban Air Port, dünya genelinde 65 şehirde eVTOL hava taksi ve kargo drone’ları için 200 vertiport inşa etmeyi planlıyor. Şirketin şu anda binaların çatılarına, deniz ve nehir kenarları ile çeşitli arazilere kurulmak üzere tasarlanmış hazır modelleri de bulunuyor. Modüler Air One vertiport’un ise 25 Nisan’da Coventry’de açılarak eVTOL hava taksi ve diğer hizmetlerin başlaması için beklemeye geçilecek.
Urban Air Port yetkilileri Air One Projeleri çerçevesinde geliştirdikleri vertiport ile heyecanlanırken, İngiltere’nin de bu alanda dünyanın lider oyuncusu olacağını düşünüyorlar.
İngiltere’nin eVTOL uçaklar için dünyanın ilk vertiport’unu hizmet sokmasından kısa bir süre sonra Amerika Birleşik Devletleri de Oskosh Airshow ile her yıl dünyanın gündemine gelen Wisconsin’deki Wittman Bölgesel Havalimanı’nda ilk adımı attı. Havalimanı yöneticileri gelişmekte olan eVTOL uçak endüstrisini barındırmak için özel olarak tasarlanmış bir vertiport’u hizmete sokmak üzere harekete geçmişler. Vertiport’lar şarj istasyonları, yolcu terminali ve dikey kalkış ve inişler için özel tasarlanmış pistlere göre projelendiriliyor.
İlk etapta sadece bir dikey kalkış ve iniş pistine sahip olacak ABD’nin ilk vertiport’u 500 bin dolarlık bütçeyle küçük, örnek bir tesis olarak hizmete sokulacak. Projenin bu sonbaharda helikopter veya deneysel eVTOL gösteri uçuşlarına hazır olması hedefleniyor.
ABD Fedaral Havacılık İdaresi (FAA) henüz vertiport’lar için tasarım spesifikasyonlarını belirlemiş değil, ama bu konudaki çalışmaları devam ediyor. ABD’nin ilk vertiport’u için FAA ile yakın çalışılarak bu alandaki kuralların belirlenmesine de katkı sağlanmış olunacak. İlk vertiport da FAA düzenlemelerine paralel olarak değişiklikler yapmaya uygun şekilde esnek tasarlanacak.
Öte yandan Avrupa Birliği Havacılık Güvenliği Ajansı (EASA) ise eVTOL uçaklar için vertiport inşa etmek için dünyanın ilk resmi kılavuzu veya yönetmeliğini geçtiğimiz mart ayında yayınladı. Gelişmekte olan eVTOL hava taksi endüstrisindeki oyuncular, üretim öncesi prototipleri geliştirip test ederek EASA ve FAA sertifikasyonu almak için çalışıyorlar. Avrupa’da EASA, 24 Mart'ta prototip teknik tasarım özelliklerini yayımlamışken, ABD’de FAA’nın de yakın zamanda ilgili dokümanı hazır hale getireceği belirtiliyor. FAA’nın bu ayın başında yayınladığı taslak mühendislik özeti ise vertiport’lar hakkında daha kapsamlı doküman hazır oluncaya kadar havalimanı işletmecilerine geçici rehberlik sağlayacak.
Vertiport’lar için seçilecek yerler de önemli. Bu konuda çalışan uzmanlar gürültü, güvenlik, park, şarj birimleri, biniş/iniş alanları, bakım, onarım ve revizyon için gerekli olan bölümlerle karmaşık bir yapının ortaya çıkacağı konusunda uyarıda bulunuyorlar. Tabii yer kadar hava sahasının kullanımı ve uçuş ağının oluşturulması da ayrıca araştırılıyor, analize tabi tutuluyor. Netice itibariyle 2024’e kadar vertiport’lardan uçuşların başlaması hedefleniyor. Urban Air Port ile Hyundai’nin de 2026’nın sonuna kadar 65 şehirde vertiport inşa etme planı var.
