Sezen Aksu şarkıları kaç lira eder?
Ben bir Bob Dylan fanatiği değilim. Bırakın fanatikliği en sevdiğim 10 müzisyeni saymaya kalksam onun adı aklıma bile gelmez. Doğrusu beş altı yıl kadar önce Dylan, Harbiye Açıkhava Tiyatrosu’nda loş bir ışık altında, neredeyse hiç kıpırdamadan, seyirciyle tek bir kelime diyaloğa girmeden şarkılarını söyleyip sahneden inerken, aklımdan “Keşke konsere geleceğime arabada CD’den dinleseydim bu şarkıları” diye geçiriyordum.
Ama işte ona olan kayıtsızlığım koşa koşa konserine gitmeme, her müziksever gibi ‘Blowin’ in The Wind’den ‘Hurricane’e, ‘Mr. Tambourine Man’den ‘Knockin’ On Haven’s Door’a, ‘Girl From the North Country’den ‘A Hard Rain’s A-Gonna Fall’a bir dolu şarkısını duyduğumda kulak kabartmama engel değil. Müzik yazarı Greil Marcus’un dediği gibi ‘Like a Rolling Stone’u her seferinde ‘ilk kez duyuyormuşum’ gibi heyecanlanmasam da ‘bu şarkının söylendiği bir dönemde’ yaşadığım için kendimi şanslı hissedebilirim.
Yani ne diyebilirim ki sonuçta adam, fanatiklerinin sadece ‘Highway 61 Revisited’ şarkısındaki ‘Abe said, ‘Where you want this killin’ done / God said ‘Out on Highway 61’” dizeleri için bile hak ettiğini düşündüğü, ‘şarkı sözleriyle’ Nobel Edebiyat Ödülü almış bir efsane!
İşte bu efsane, Bob Dylan, geçen hafta 600’den fazla şarkısının tüm telif haklarını 300 milyon dolar’a Universal Music’e sattı.
HAYRANLARI BOB DYLAN’A KIZGIN MI?
60 yıla yaklaşan kariyerinde 125 milyondan fazla albüm satan, şarkıları 6 binden fazla başka sanatçılar tarafından ‘cover’lanan 79 yaşındaki Dylan’ın onlarca ‘klasik’ bestesi üzerindeki haklarından ‘para’ için böyle bir çırpıda vazgeçmesi büyük ses getirdi. Universal Music, anlaşmanın tüm zamanların en büyük ve önemli telif anlaşması olduğunu açıklarken tüm o şarkılarla bir tür ‘gönül bağı’ kurmuş olan Bob Dylan hayranları konuşulan paranın büyüklüğüne bakmaksızın soruyordu: “Neden?”
Aslında bu soruya cevabı Bob Dylan’ın kendisi ta 1964’te yazdığı ‘The Times They Are A-Changin’ şarkısında veriyor: “Gelin toplanın, her nerede geziyorsanız / Ve kabul edin artık sizi çevreleyen sular yükseliyor / Yakında iliklerinize kadar ıslanacaksınız / Eğer zamanınızın sizin için biraz değeri varsa yüzmeye başlasanız iyi olur / Yoksa bir taş gibi dibe batacaksınız / Zaman değişiyor...”
DAVID CROSBY’DE ŞARKILARINI SATACAK
Spotify’ın 2013’te ABD piyasasına çıktığı günden bu yana müzik dünyasında albüm satışları tarihin en düşük rakamına inmiş. Ama aynı dönemde örneğin Bon Jovi’nin 35 yıl önce çıkardığı single’ı ‘Livin On a Prayer’ın telfi gelirleri yüzde 153 artmış. Spotify benzeri streaming müzik servisleri geçen yıl 2 milyar dolar’a yakın bir gelirle Britanya’da müzik piyasasının yüzde 77’sini ele geçirmiş.
Müzik piyasası analizcilerinden Mark Mulligan, 70’lerde, 80’lerde, 90’larda zirve günlerini yaşayan sanatçıların şarkılarının telif haklarını satmak için daha iyi bir zaman olamaz diyor: “O dönem şarkıları şimdilerde ederinden 15-20 kat daha fazla paraya alıcı bulabiliyor.”
Sanatçılar ‘telif’ piyasasındaki bu fırsatı görmüş. Fleetwood Mac’in solisti Stevie Nicks, Dylan’dan bir ay kadar önce şarkılarının telif haklarını 100 milyon dolar’a Primary Wave adlı şirkete sattı. Barry Manilow, Blondie, The Killers, Imagine Dragons şarkılarının telif haklarını satan sanatçı ve gruplar arasında...
Geçen yıl şarkı ‘telif hakları’ satışına harcanan para tam 4 milyar dolar! Bu yıl bu rakamın geçileceğinden kimsenin şüphesi yok.
Bob Dylan’ın şarkılarının telif haklarını satmasına üzülen bir müziksever Twitter’da, bir umutla, David Crosby’e soruyordu: “Sen şarkılarını satar mısın?”
Crosby birazda çaresizlikle cevap vermiş: “Benimkileri de satıyorum. Streaming servisleri paramı çalıyorlar. Bir ailem ve ödemem gereken krediler var. Bu tek seçeneğim ve eminim diğer sanatçılar da böyle hissediyor...”
13 BİN ŞARKIYA 1.4 MİLYAR DOLAR
Telif haklarını piyasasının bu kadar haraketli olmasının nedeni sanatçılardan çok bu alandaki tatlı paranın kokusunu alan şirketler.
Bu şirketlerin başında da yatırımcılara ‘efsanevi’ sanatçıların unutulmaz şarkılarından milyonlarca dolar kazanma fırsatı sunan Hipgnosis geliyor.
Şirketin kurucusu, bir dönem Elton John ve Beyonce’un menajerliğini de yapan, Merck Mercuriadis günümüzde şarkıların altın ya da petrol kadar değerli olduğunu söylüyor: “Altın herkesin alabileceği bir şey değil oysa 10 pound’luk bir streaming servisi aboneliğine herkes sahip olabilir. Özellikle içinde geçtiğimiz şu pandemi döneminde insanları sıkıntılarından kaçıp müziğe sığındıkları anlar daha da arttı...”
Mercuriadis hiç haksız sayılmaz; örneğin Spotify geçtiğimiz aylarda yaptığı bir açıklamayla aktif kullanıcı sayısının yüzde 29 artarak 299 milyon kişiye ulaştığını duyurdu. Aynı dönemde şirketin gelirlerinin yüzde 93’ünü (yaklaşık 2 milyar dolar) sağlayan para ödeyen abonelerin sayısı da yüzde 27 artarak 138 milyona ulaşmış.
İki yıl önce şirketi kurduktan sonra 13 binden fazla şarkıya 1.4 milyar dolar ödeyen, önümüzdeki yıl için 1.2 milyar dolarlık bir bütçe ayıran Merck Mercuriadis, “Haklarını aldığımız şarkıların yüzde 30’u 10 yıldan daha eski şarkılar, yüzde 59’u 3 ila 10 yıllık, geri kalanı ise yeni kayıtlar. Asıl parayı eski kayıtlar getiriyor” diyor.
MÜZİĞİN GELİRİ 20 MİLYAR DOLAR
Albüm satışlarının azalması müzik endüstrisinin pek umurunda değilmiş gibi! Çünkü 2013’te 14 milyar dolar’la dibi gören gelirler streaming servislerinin gazıyla 5 yıldır üst üste artarak bu yıl 20 milyar doları geçmiş.
2019’da streaming servislerde şarkı dinleme sayısı 114 milyar olmuş. Dinlenen her 1000 şarkı bir albüm satışına eşdeğer olduğu kabul ediliyor. Yani yaklaşım 114 milyon albüm satışı demek bu!
Bu yıl sonu itibarıyla Amazon, Apple, Spotify gibi streaming servislerinin paralı abone sayısının 500 milyona ulaşacağı öngörülüyor.
Rihanna’dan ‘Umbrella’, Amy Winehouse’tan ‘Back to Back’, Beyonce’den ‘Single Ladies’, Ed Sheeran’dan ‘Shape of You’, Adele’den ‘Set Fire to the Rain’ gibi şarkıların haklarını elinde bulunduran Merck Mercuriadis, önemli olanın şarkıları cazip fiyatlardayken satın almak olduğunu söyleyip ekliyor: “Şarkıların hala cazip fiyatlarda olacağını düşündüğümüz 2 yıllık bir dönem var önümüzde ve biz 2-3 milyar dolar daha yatırım planlıyoruz.”
10 YILDIR HİÇ ALBÜM ALMADIM
En son ne zaman bir CD aldım hatırlamıyorum! Sanırım Tom Waits’in 2011 tarihli ‘Bad As Me’ albümüydü. Neredeyse 10 yıl! Şimdi böyle yazınca bir zamanlar sevdiğim sanatçıların albümlerinin çıktığı gün kasetçiye damlayıp, kapağın etrafını saran, o Allah’ın belası, jelatini yırtarak açıp kaseti teybe takıp play tuşuna bastığım günleri hatırladım. Paul Simon’ın ‘Graceland’ albümünü ilk aldığım gün geldi gözümün önüne...
10 yıldır albüm almamışım ama belki de hayıtımda hiç dinlemediğim kadar çeşitli müzik dinlemişim. Geçenlerde Spotify 2020’de 342 farklı sanatçı ya da gruptan müzik dinlemişim bunların 207’sini ilk kez duymuşum hem de. 145 değişik tür dinlemişim (bu kadar tür var mı müzikte ya da ben ne ara bu kadar çeşitli oldum:) bunlardan 74’ü de ilk kez dinlediğim türmüş. Ama en çok dinlediklerim 30 yıl önce de dinlediklerim olmuş: Tom Waits, R.E.M., James, U2... İnsan 18’inde ne dinlerse 48’inde de onu dinliyor sanırım hayatının bir noktasında takılıp kalıyorsun müzik zevki konusunda!
10 yıldan fazladır albüm almamışım ama bu süre içinde bir albüm almamanın eksikliğini hissetmedim hiç! Ve buna hiç üzülmemem, çok sevdiğim bir arkadaşımla yıllarca sadece ‘facetime’ üzerinden görüşüp, hep görüşüyormuşuz gibi kendimi kandırdığımı düşündürdü bana ve daha çok üzüldüm:(
TELİF KONUSUNDA YOLUMUZ UZUN
Bugünlerde yarattıkları karakterlerin, çizdikleri karikatürlerin telfini istedikleri için sosyal medyada linç edilen karikatüristleri, hemen hemen Bob Dylan’la aynı günlerde başladığı kariyeri boyuncu yazdığı yüzlerce senaryodan tek kuruş telif kazanamamış olan Safa Önal’ın durumunu düşününce ülkemizde bir ‘telif’ piyasası fikri çok uçuk geliyor bana!
Covid 19 salgını nedeniyle zor günler geçiren müzik sektöründe müzisyenlerin hayatta kalmak için şarkılarını bırakın enstrümanlarını sattığını söylüyordu Burcu Güneş...
Telif hakları konusunda bir arpa boyu yol almış olsa da önünde hala daha katedilmesi gereken bir dünya yol olan bizim müzik piyasasında bir yatırımcı çıkıp mesela Sezen Aksu’nun şarkılarına para yatırır mı, Sezen'in şarkılarının telifi kaç lira eder bilemiyorum!
Bülent Ortaçgil, Barış Manço, MFÖ, Cem Karaca, Erkin Koray, Moğollar şarkılarının Bob Dylan şarkılarından ne eksiği var diye düşünmeden edemiyorum.
Reklamlarda saçma sapan sözlerle ‘sirk maymununa’ döndürülen birçok ‘klasik’ şarkıyı düşününce bu telif haklarının ‘şirketlere’ satılması meselesine soğuk bakıyorum ama işin maddi tarafını düşününce de sanatçılara hak veriyorum...
Hayranlarının Bob Dylan’a kızmadan önce onun ‘Positively 4th Street’ şarkısında söylediklerine kulak vermelerini diliyorum: “Keşke bir kereliğine sen benim ayakkabılarımın içinde durabilseydin...”
