Muhalefetin umudu Macaristan modeli
SİYASİ Partiler ve Seçim kanunlarında yapılacak değişiklik teklifi, milletvekili seçiminde ittifakta ayrıcalığı kaldırıyor.
Özellikle az oy alan veya yeni kurulan partiler, teklifin yarattığı olumsuzluğu gidermek için yeni bir model üzerinde konuşmaya başlamış...
Model, 3 Nisan tarihinde seçime gidecek olan Macaristan’da iktidardaki Başbakan Orban’ın partisi Macar Yurttaşlar Birliği (Fidesz) ile Hristiyan Demokratik Halk Partisi (KDNP) koalisyonuna karşı, öncülüğünü 6 siyasi partinin oluşturduğu Zeytin Ağacı Koalisyonu…
İlk olarak 2019 yerel seçiminde denenen modelde muhalefet partileri, parlamentonun üçte ikisini elinde tutan Başbakan Orban’ın partisi Fidesz ve Hristiyan Demokratların kurduğu iktidar ortaklığını yendi, Budapeşte seçimini kazandı.
ÖN SEÇİMLE BAŞBAKAN ADAYI
Sivil toplum örgütlerinin propagandasını yürüttüğü Zeytin Ağacı Koalisyonu Budapeşte gibi Orban’ı yüksek oranda destekleyen bir kentte kazandıkları seçim modelini şimdi 3 Nisan’da yapılacak parlamento seçimine uygulamak istiyor.
Toplamda 106 seçim bölgesi olan ve dar bölge sistemi uygulanan Macaristan’da, ittifaka katılan 6 muhalefet partisinin katıldığı ön seçimlerden, Orban’ın partisinin kalesi Hódmezővásárhely kentinde umulmadık bir başarı gösterip Belediye Başkanlığını alan Peter Marki Zay Muhalefet Birliği’nin Başbakan adayı olarak çıktı.
Bütün partiler etrafında bütünleşti.
GÜÇLÜ OLANIN LİSTESİNDEN
Burada da kalmadı, bir bölgede güçlü olan partinin listesinden diğer 5 partinin oradaki gücüne göre aday göstermesi kararı aldılar.
Bunun için bir komisyon oluşturuldu ve hangi bölgede ittifak içindeki partilerin hangi parti listesinden ve hangi sırada aday olacağına karar verdi.
Seçime iki hafta kala Zeytin Ağacı Koalisyonu bütün kamuoyu anketlerinde sandıktan birinci çıkma ihtimali çok yüksek görülüyor.
En olumsuz anket dahi kendisini 3 puan önde gösteriyor.
YENEROĞLU: SİSTEM FARKLI
Macaristan modelinin Türkiye’de de uygulanabileceğini dün ilk dile getiren DEVA Partisi Milletvekili Mustafa Yeneroğlu oldu ve şunları söyledi:
“Macaristan'daki şartlar ve seçim sistemi bizden farklı. Orada dar bölge sistemi var. Bizde bu yöntem uygulanabilir mi; biraz zor görünüyor..."
CHP’nin Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek de dünkü sohbetimizde Macaristan seçiminden söz etti.
Hatta çok yakından takibe aldıklarını ve yapılanları detaylı bir şekilde incelediklerine de vurgu yaptı.
Her ne kadar adından söz etmedi ancak Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya da partilerin bir araya gelerek birinin listesinden veya her bir seçim bölgesinde en güçlü partinin listesinden seçime girmenin en iyi yöntem olacağını söyledi.
İYİ Parti Grup Başkanı İsmail Tatlıoğlu ve Genel Başkan Yardımcısı Cihan Paçacı da getirilmek istenen düzenlemenin parti listesinden seçime girmeye iteklediğini, bunu zorunlu hale getirdiğini, ancak ittifak anlayışını ortadan kaldırmayı amaçladığını belirtti.
Şunu belirteyim, muhalefet getirilen düzenleme dolayısıyla huzursuz değil…
Anlaşılan o ki 27 Mart günü DEVA Partisi Genel Başkanı Babacan’ın ev sahipliğinde yapılacak 6’lı liderler zirvesine kadar konu pişirilecek ve bir noktaya getirilecek.
Muhalefet zirvede yol haritasını şekillendirecek…
SEÇİM KURULLARI TARTIŞMASI
Hemen hepsinin üzerinde durduğu konu ise ittifak sisteminin ötesinde teklif ile getirilen seçim kurulu başkanlarının belirlenmesine ilişkin düzenlemeydi.
İl ve ilçe seçim kurulu başkanlarının en kıdemli hakimler arasından seçilmesi yerine, birinci sınıfa ayrılmış olanlar arasından kura ile belirlenmesine tepki gösterdiler.
Ayrıca kurulların geçici madde ile kanun çıktıktan sonra 3 ay içinde oluşmasının da Anayasa’nın “Seçim kanunlarındaki değişiklik bir yıl içinde yapılacak seçimde uygulanmaz” kuralına aykırılık içerdiğini belirttiler.
Nitekim, muhalefetin dört etkin ismi, Muharrem Erkek, İsmail Tatlı, Mustafa Yeneroğlu ve Bülent Kaya’nın eleştirisi özetle şöyleydi:
“Ocak ayında seçim kurullarının yeni başkanları belirlendi. Neden onlarla devam etmiyorlar da kanun çıktıktan sonra üç ay içinde yenisini oluşturmayı amaçlıyorlar? Bir yıl geçmeden nasıl üç ay içinde uygulayacak?”
YSK ÜYELERİNİ İPTAL ETMEDİ
Teklifin hazırlayıcılarından MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız ise seçim kurullarına daha adil bir sistem getirmeyi amaçladıklarını belirtti.
Geçici madde ile bir yıl beklemeden kurulların oluşturulmasındaki amacı ise şöyle açıkladı:
“Kurullar Ocak ayında oluştu. Ancak kanun ile kurul başkanlarının belirleme yöntemini değiştiriyoruz. Sonuçta göreve gelecek olanlar hakim; seçilmiş olanların yerine gelenler aldıkları iki yıllık görev süresinden kalan 21 ayı tamamlayacak. Eğer bunu uygulamamış olsaydık o zaman kanun ile getirilen zorunlu sistemi uygulamaya koymamış olacaktık. Çünkü seçim 2023 Haziran’ında olacak. Hiç değilse bugünden kurul görevine başlasın istedik. Nisan 2023’te değişmiş olması kurul başkanları açısından sıkıntı oluştururdu. Önceden hazırlıklı olurlar…”
Yıldız, geçmişte YSK üyelerinin görev süresini bir yıl uzatan düzenlemenin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmediğini anımsatarak, benzer durumun bu düzenleme için de geçerli olacağının altını çizdi.
Seçmen iradesini etkileyen bir düzenleme olmadığı için Anayasa’nın ruhuna da aykırılık oluşturmadığını söyledi.
Anayasa Hukuku Doçenti Ozan Ergül ise düzenlemenin Anayasa ile çeliştiği görüşünde.
Ergül’e YSK üyelerinin görev süresinin uzatılmasına aykırılıktan açılan davayı Anayasa Mahkemesi’nin reddettiğini belirttim.
Anayasa Mahkemesi’nin, “Seçmen iradesinin seçim sonuçlarına yansımasına tesir edebilecek veya seçime katılanlardan bir kısmına herhangi bir şekilde avantaj ya da dezavantaj oluşturma sonucunu doğurabilecek veya seçim süreci ve sonucunu etkileyebilecek düzenlemelerin kastedildiği görülmektedir” diyerek başvuruyu reddettiğini anımsattım.
“MADDENİN BAŞLIĞI DA SEÇİM…”
Ergül, Anayasa Mahkemesi’nin bu kararını bilerek aykırılığı dile getirdiğini vurgulayıp ekledi:
“O düzenleme YSK üyelerinin görevlerine bir yıl daha devamını içeriyordu; dolayısıyla seçmen iradesine yönelik etki yaratmadığını söyledi. Bana göre o karar yanlıştı. Anayasa’nın 67 maddesi açık, seçim kanunlarındaki değişiklik bir yıl içinde yapılacak seçimde uygulanmaz. Daha ne olsun değiştirilen kanunun başlığı ‘Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi’ başlığını taşıyor. Adı üstünde seçim yasası! Ayrıca avantaj ve dezavantaj yaratan bir durumu da var. Bir yıl geçmeden, 3 ay içinde nasıl uygulayabilirler?”
Görünen şu ki teklifin TBMM’de Komisyon ve Genel Kurul aşamasında tartışması çok olacak.
İktidar tarafı, yönetimin bu haliyle kalmasında kararlı, milletvekilleri nasıl bir tutum takınır, onu da gelecek haftaki tartışmalar belirler…
