Evden çalışanlar fazla mesai talep edebilir mi?

Coronavirüs nedeniyle pandemi ilan edilmesinin ardından yerel ve global pek çok firma çalışanlarına “evden çalışma” imkanı sundu.

Evden çalışanların büyük bir bölümünden “evde çalışırken fazla mesai yapıyoruz, fazla mesai alamıyoruz” şikayeti gelmeye başladı.

Tam da bu süreçte, bir güzellik uzmanı evden çalışırken haklı nedenle iş akdini feshetti. İstanbul İş Mahkemesi’ne dava açarak, evden çalıştığı süre içerisinde yaptığı fazla mesailerin de ücretini talep etti.

İstanbul’da yaşayan G.K. normal çalışma saatinin 09.30-19.00 olması gerekirken yasanın öngördüğü süre olan 45 saatin çok üzerinde çalışma yaptırıldığını, mesai görüntülerini sunarak gece 23.30’a kadar çalıştırıldığını iddia etti.

İşyerine ait sosyal medya hesaplarından müşterilerinin sorularına gece geç saatlerde bile yanıt verdiğini, ekran görüntüleriyle ispatlayan G.K. evden çalışmada da fazla mesai ödenmesini istedi.

Ben de konuyu iş hukuku konusunda uzman avukat Elif Kar ile görüştüm.

Avukat Elif Kar, “İşyeri dışında işverenin talimatını yerine getirmek için geçirilen süreler de çalışma saatinden sayılır” dedi.

Dolayısıyla evden çalışma dahi olsa işverenin emir talimat vb taleplerinin yerine getirilmesi için geçirilen sürelerin haftalık normal çalışma süresini geçmesi halinde fazla mesai söz konusu olabilecek.

Peki, evden çalışma sürecinde fazla mesai talep edebilmeniz için uygulanan kriterler neler? Elif Kar, bu sorumu şöyle yanıtladı: “Uzaktan çalışma saatlerinin esnek bir şekilde belirlenebildiği bir çalışma şeklidir. Ancak bu esneklik ve işçinin işverenin gözetimi altında olmaması nedeniyle fazla çalışmanın ispatında zorluk yaşanmaktadır. Fazla çalışmada ispatı kolaylaştırmak için işveren ile işçinin çalışma sürelerini yazılı olarak belirlemesi, çalışma sürelerinin teknolojik imkanlarla takibi, çalışma sürelerinin gönüllü raporlanması gibi yollara başvurulabilir.

Yargıtay’ın esnek çalışma şekli ve fazla çalışmanın ispatı hususundaki yaklaşımına genelde satış ve pazarlama alanında çalışanlarla ilaç mümessillerine ilişkin kararlarında rastlanmaktadır. Buna göre Yargıtay, çalışma saatlerinin işçi tarafından belirlenebilmesi, işçinin sahip olduğu esnek çalışma düzeni ve işverenin gözetimi ve denetimi dışında çalışılması nedeniyle uzaktan çalışmada fazla mesainin ispatında daha net kanıtlara dayanılmasını aramıştır.

Evde çalışmaya aşina olan ve teknolojik alt yapısı müsait olan işyerlerinde, online programlar ile çalışmanın yürütüldüğü ve bu programlarda çevrim içi ve çevrim dışı olunduğu zamanların belirlenebilmesi ile mesai saatlerine riayet edilip edilmediğinin kısmen kontrolü mümkündür. Ayrıca işçinin verilen görevleri zamanında ve iş sözleşmesinin getirmiş olduğu gerekli özen gösterilerek yapılması halinde mesai saatlerine de riayet edildiği kabul edilmelidir.

Günlük çalışma süresinin aşılıp aşılmadığının kontrolü ise ancak ve ancak online programlar üzerinden çalışabilen iş yerlerinde günlük yapılan işlerin yoğunluğunun takibi ile mümkün olabilecektir. Aksi halde fazla çalışma yapıldığının ispatı mümkün olmayacaktır.

UBGT, hafta tatili ve dini bayramlardaki çalışmalar ise elektronik posta ya da online çalışma sistemini kullanan işyerlerindeki çalışmaların incelenmesi ile gene işveren ve çalışanın karşılıklı iyi niyet kuralları çerçevesinde anlaşmaları ile belirlenebilecektir. Hukuki uyuşmazlıklarda ise iletişim araçlarının incelenebilirliliği ölçüsünde çalışmaların ispatı mümkün olabilecektir.”

Madde madde yazacak olursak, evden çalışma sürecinde fazla mesai yaptığınızı ispatlamak istiyorsanız yapmanız gerekenler şunlar:

- Elektronik posta yazışmaları (işverenin talimatı, işçinin cevabı),

-Verilen işin niteliği ile o gün yapılmasının istenmesi halinde işin yoğunluğunun normal mesai saatlerini aşması durumu (ki bu konuda işi bilen mühendisi bilirkişi ile tespit edilebilir)

- Aynı nitelikte işyerinde çalışan işçinin çalışma saatleri de emsal alınabilir.

Avukat Elif Kar, işyeri dışında çalışanlarla ilgili Yargıtay kararlarını da toparladı.

İşte, evden çalışanların fazla mesai konusunda emsal olarak bakabilecekleri Yargıtay kararları:

Yargıtay 9. HD, 2005/23905 E., 2006/5769 K. sayılı ve 8.3.2006 Tarihli Karar

“Tanık beyanlarından ve ibraz edilen hizmet sözleşmesi ve işyeri kayıtlarından anlaşıldığı üzere tıbbi mümessil ve ilaç satış elemanı olarak görev yapan davacının günlük hatta aylık programları kendisinin yaptığı ve planladığı, bu plan çerçevesinde çalışmasını sürdürdüğü, çalışmalarını rapor ettiği sabittir. Davacının bu faaliyetini yaptığı sırada yanında herhangi bir işveren ve amiri bulunmamaktadır. Ayrıca davacının yaptığı satışlar ne kadar çok olursa, çalışmasını teşvik amacıyla prim hakkından yararlandığı anlaşılmaktadır. Belirlenen bu hale göre, kendi inisiyatifi ile faaliyetini sürdüren bir işçinin yine kendi inisiyatifi ile fazla mesai yapması ve buna itibar edilmesi, hayatın olağan akışına ve oluşa uygun düşmemektedir. Eğer bu isteğe icazet verildiği takdirde, bu hakkın kötüye kullanılacağı, bu gibi işlerde işverenin işçi karşısında zor durumda bırakılacağı, işçinin mesai saatlerini bir tarafa bırakarak günlük yaptığı bu işi uzun zamana yayacağı kanaatine varılmıştır. Bu nedenle davacının fazla mesai isteklerinin yerinde olmadığı, davalı tanıklarının da aynı doğrultuda beyanda bulunduğu ve davanın reddine karar verilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.”

Yargıtay 9. HD, 2011/7849 E., 2013/13353 K. sayılı ve 03.05.2013 Tarihli Karar

“Satış temsilcilerinin fazla çalışma yapıp yapmadıkları hususu, günlük faaliyet planları ile iş çizelgeleri de dikkate alınarak belirlenmelidir.”

Yargıtay 9. HD, 2006/13579 E., 2006/31852 K. sayılı ve 04.12.2006 Tarihli Karar

“Davacının davalı ilaç şirketinde tıbbi mümessil olduğu, çalışma saatlerini kendinin belirleme serbestisine sahip olduğu ayrıca bu dosyada fazla çalışmayı ispat açısından sunulan araç kullanım tablolarının çalışma saatlerini kanıtlama gücü olmadığından anılan alacağın reddi gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.”

Yargıtay uzaktan çalışsın veya çalışmasın üst düzey yöneticilerin fazla çalışmasının ispatında da yöneticinin emir ve talimat alıp almadığını, yapılan işin niteliğine bakılması gerektiğini belirtmiştir. Buna ilişkin Yargıtay 22. HD, 2017/13931 E., 2018/15865 K. sayılı ve 26.06.2018 Tarihli Karar şu şekildedir:

“Fazla çalışma ücretine hak kazanma noktasında ifade edilmesi gereken bir diğer husus ise, işyerinde en üst düzey konumda çalışan işçinin görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretinin ödenmesi durumunda ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanamayacağıdır. Bununla birlikte üst düzey yönetici konumunda olan işçiye aynı yerde görev ve talimat veren bir yönetici ya da şirket ortağı bulunması durumunda, işçinin çalışma gün ve saatlerini kendisinin belirlediğinden söz edilemeyeceğinden, yasal sınırlamaları aşan çalışmalar için fazla çalışma talep hakkı doğar. O halde üst düzey yönetici bakımından şirketin yöneticisi veya yönetim kurulu üyesi tarafından fazla çalışma yapması yönünde bir talimatın verilip verilmediğinin de araştırılması gerekir.

Davacının üst düzey yönetici olmadığı kanaatine varıldığı takdirde ise, tarafların yapılan işin niteliği, günlük çalışma süresinin başlangıcı ve bitişi, işin fazla çalışma yapılmasını gerektirip gerektirmediği, davacının çalışma süresi içinde şehir dışına çıkıp çıkmadığı, davacının ofis dışında geçirdiği süre gibi fazla çalışmaya yönelik tüm iddia ve savunmaları, iki ayrı işyeri yönünden ayrı ayrı ele alınarak değerlendirme yapılmalıdır. Bu kapsamda değerlendirme yapılırken, tanık anlatımlarına, tanıkların davacı ile birlikte görev yaptıkları süre ile sınırlı olarak itibar edilebileceği gözardı edilmemelidir.”