Bir garip "Analık Davası"

Günümüzde pek çok kadın, ileri yaşlarda çocuk sahibi olabilmek için “yumurta dondurma” yöntemine başvuruyor. Bekar kadınlar da, ileri yaşlarda evlendiklerinde çocuk yapmak konusunda sorun yaşamamak için tüp bebek merkezlerine giderek yumurtalarını donduruyor.

Yasalarımıza göre yumurta transferi yapılabilmesi için “evli olmak” şartı aranıyor.

Dondurulmuş yumurta konusunda geçtiğimiz aylarda ilginç bir karar çıktı.

İstanbul’da yaşayan G.A. ve S.A. çifti 2009 yılında evlendi.

Çocuk sahibi olamayınca tüp bebek yöntemine başvurmaya karar verdiler. Soluğu tüp bebek merkezinde aldılar. Tüp bebek merkezi sayesinde kızlarını kucaklarına alan çift, aynı zamanda ileride çocuklarına kardeş yapmak istediklerinde yumurta konusunda sorun yaşamamak için yumurta dondurma işlemini de yaptırdı.

Çocukları 2 yaşına geldiğinde sorunlar yaşayan çift boşanmaya karar verdi. Eşinin ihaneti nedeniyle boşanan G.A. kızının velayetini aldı. S.A. da boşandıktan sonra yeniden evlenerek, yeni eşinden de bir çocuk sahibi oldu.

Kızıyla birlikte yaşayan G.A. kızının kardeş istemesi nedeniyle tüp bebek merkezinde dondurduğu yumurtalarını kullanmak istedi. Dondurulan yumurtaların kendisine nakledilmesini talep etti.

Tüp Bebek Merkezi, babanın da onayını istedi. Eşinden boşandıktan sonra yeniden evlenen ve çocuk sahibi olan baba S.A. yeniden çocuk sahibi olmak istemediğini belirterek yumurta transferine onay vermedi.

S.A. da Büyükçekmece 1. Aile Mahkemesi’ne başvurarak “Analık Davası” açtı. Dava dilekçesinde, Tüp Bebek Merkezi’nde bulunan embriyolarının kendisine nakledilmesini ve kızının “kardeş” sevgisini tatmasını talep etti.

2016 yılında S.A.'nın açtığı “analık davası” mahkeme tarafından reddedildi. Karara itiraz eden S.A.'nın yaptığı temyiz başvurusunu Bölge Adliye Mahkemesi 42. Hukuk Dairesi görüştü.

Daire de yerel mahkemenin verdiği kararı onayarak S.A.'nın Tüp Bebek Merkezi’nde muhafaza edilen embriyolarını kullanarak kızına kardeş yapma ve yeniden anne olma hakkını elinden aldı. Mahkeme, “yapay döllenme sadece evli eşler arasında mümkündür” gerekçesiyle S.A.'nın başvurusunu reddetti. İşte mahkemenin verdiği kararın gerekçesi: “Üremeye yardımca tedavi uygulamaları ve üremeye yardımcı tedavi merkezleri hakkında yönetmeliğe göre; yapay döllenme sadece evli eşler arasında mümkündür. Bu yönetmeliğin birinci maddesi gereğince yapay döllenme ve embriyo transferi sadece çocuk sahibi olamayan evli çiftlerde uygulanır. Aynı yönetmeliğin 4. Maddesinin Ğ bendine göre, sadece anne adayının yumurtası ile kocanın spermi çeşitli yöntemlerle döllendirilerek anne adayının rahmine transfer edilir. Embriyonun saklanma süreleri ve imha usulleri ayrıntılı olarak düzenlenmiş olup saklanmasında, saklanmasına ilişkin sözleşmenin yenilenmesi tarihlerinde her iki tarafın da imzası ve onayı aranır. Bunun aksine uygulama yapılması halinde hukuki ve cezai sorumluluklar da düzenlenmiştir. Davacı kadın embriyo transferi yoluyla kızlarının olduğunu, sağlıklı bir embriyonun daha saklandığını, kızının kardeşi olmasını istediğini davalı erkeğin saklanmaya onay verdiğini, bu tedaviye birlikte başladıklarını, boşanma davası açıldığında davalı erkeğin başka kadından çocuğu olduğunu, davalının haksız hareketler ile davacının yeniden anne olma ve çocuğunun kardeş sahibi olması haklarını haleldar edemeyeceğini belirtmektedir.

Çocuk sahibi olmak ana ve babanın ortak karar alabileceği bir konudur. Çocuk sahibi olmak ebeveynler için yasalarla korunan hak ve yükümlülükler getirir. Davalı babanın onayı ve açık muvafakati olmadan embriyo transferi mümkün değildir. Esasen embriyonun karı kocanın birlikte onayı olmaksızın korunması ayrı haklara sahip olduğunun kabul edilmesi de mümkün değildir. Davalı babanın tedaviyi kabul edip saklanmayı kabul etmesi de mümkün değildir. Davalı babanın tedaviyi kabul edip saklanmayı kabul etmesi nakle izin anlamına da gelmez. Nakil için yönetmelik uyarınca ayrıca bir belge ile durumun onaylandığının bildirilmesi gerekir. Davanın açıldığı tarihte taraflar arasında boşanma davası sürmekte ise de yargılama aşamasında boşanma da gerçekleşmiş olmakla yasal mevzuatımıza göre embriyonun nakli de yasal işlemlerden olduğu gerekçesi ile davacının davasının reddine karar verilmiştir”

Mahkemenin verdiği karar sonrası, yasada bu konuda değişiklik yapılması gerektiği görüşünü dile getirenler var.

Bu kararla; tüp bebek tedavisi ve yumurta transferi süreçlerine ilişkin yeni bir yasal düzenleme tartışması da başladı.