22 yılda devlet kişi başı yaklaşık 35 bin dolar vergi aldı
Hazine ve Maliye Bakanlığı 2024 bütçesini tutturmaya çalışırken büyük bir çaba ile yeni kaynak peşinde. Borsa İstanbul ve kripto yatırımlarına işlem vergisi, gayrimenkullere ilişkin bir çok indirim ve istisnanın kaldırılması, halka açık olmayan anonim şirketlerin hisselerinin elden çıkarılmasında uygulanan istisnaların kaldırılması masada. Maliye'nin ek 1 trilyon lira vergi toplamaya çalıştığı belirtilirken geçtiğimiz 22 yıla baktığımızda devletin şirket ve vatandaşlardan yaklaşık 3 trilyon dolar vergi aldığını hesapladık. Bu rakam 22 yılda kişi başı 35 bin dolar vergi ödediğimiz anlamına geliyor.
Vergi şu anda Türkiye'nin en önemli gündem maddesi. Özellikle Borsa İstanbul'a getirilmesi düşünülen işlem vergisi haberini ilk kez Habertürk olarak biz verdiğimizde ve sonraki günlerde epeyce gürültü koptu. Yatırımcılar, getirilmesi düşünülen bu verginin bir yandan şirketlere halka arzlar yoluyla önemli oranda kaynak sağlayan diğer yandan Türkiye'ye gelmesi beklenen global fon akımlarının önemli adresi olan borsanın bu iki işlevini sekteye uğratacağını düşünüyor. Borsaya ilişkin vergi çalışmalarının sadece Maliye tarafında yapılması yani sermaye piyasaları bürokratları ve yetkililerinin henüz son sözlerini söylememiş olmaları bu vergiye ilişkin olasılıkları da beraberinde getiriyor. Şunu da belirtelim Maliye eğer beklenen işlem vergisini getirirse (onbinde 2 olarak düşünülüyor) bu vergi ile yılda en iyi ihtimalle 5-6 milyar lira vergi alabilecek. Peki dönüp geriye bakalım, hadi diyelim 10 milyar lira vergi almak için borsada kıyametler kopmasını sağlayan Maliye şimdiye kadar şirketler ve vatandaşlardan ne kadar vergi toplamış?
16,1 TRİLYON LİRA TOPLANDI
Hesap yaptığımızda biz de şaşırdık ama gördük ki 2002 yılından bu yana 22 yılda devlet yaklaşık 3 trilyon dolar vergi toplamış. Türk Lirası ile vatandaş ve şirketler tam 16,1 trilyon liralık vergiyi devlete ödemiş. Tabii ki çoğunluğu vatandaş. Şirketlerin toplam vergiler içindeki payı yüzde 10'un altındayken yeni yeni yüzde 15'e çıkmış durumda. 22 yılda toplanan verginin kişi başı karşılığı ise ortalama 35 bin dolar demek.
Son 22 yıla baktığımızda Türk Lirası bazında en fazla vergi geçen yıl 5,1 trilyon lira (Kaynak GİB) olarak alındı. Tabii ki artan enflasyonla birlikte son 3 yıldaki vergi tutarı Türk Lirası bazında katlandı. Ancak dolar bazında bakıldığında en çok vergi, Türkiye ekonomisinin parladığı dönemler olan 2012 ve 2013'te 178'er milyar dolar olarak toplandı. 2002'de 41 milyar dolar ile başlayan yıllık vergi tabii ki ekonomideki büyümeye de paralel tam 4 kattan fazla artarak 176 milyar dolara ulaştı. Geçen yıl özellikle deprem nedeniyle 3 puan artırılarak yüzde 25'e çıkarılan Kurumlar Vergisi ve 2 puan artırılarak yüzde 20'ye çıkarılan KDV'nin etkisi de büyük oldu. Diğer yandan enflasyon nedeniyle artan fiyatlar dolayısıyla ÖTV ve KDV'deki artış da vergi gelirlerini patlattı.
GAYRİMENKULE İLİŞKİN DÜZENLEME ÇOK OLACAK
Biraz da Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in açıkladığı indirim ve istisnaların hangilerinin ortadan kaldırılabileceğine göz atalım. Maliye koridorlarında dolaşan dedikodular öncelikle kripto varlıkların satın alınmasında onbinde 4 oranında işlem vergisi alınmasının kesin olduğunu ortaya koyuyor. Anlaşılan o ki önemli değişiklikler gayrimenkullere ilişkin olacak. Şu anda bir ev, işyeri, arsa vb gibi gayrimenkul aldığınızda elinizde 5 yıl tutup satarsanız vergi ödemiyorsunuz. İşte bu 5 yıllık sınır büyük ihtimalle kalkacak. Diğer yandan gayrimenkul yatırım ortaklıklarına (GYO) sağlanan vergi avantajlarının da kaldırılması veya kar payı dağıtımının zorunlu tutulması ile buradan vergi alınması planlanıyor. Bu alanda önemli bir değişikliği de daha önce Türkiye'ye yine biz duyurmuştuk. Yeniden yazalım. Gayrimenkullerin gerçek alım satım berdeli üzerinden harç ve diğer vergilerin alınması için artık ekspertiz raporu istenecek. Ayrıca boş ev vergisi alınması da gündemde. Bir küçük haber daha verelim. Halka açık olmayan anonim şirketlerin 2 yıl elde tutulduktan sonra hisselerinin el değiştirmesine getirilen vergi avantajı da büyük ihtimalle artık olmayacak.
