İspanya'dan başlayan 500 yıllık tarih: Türkiye İsrail ilişkilerinin dünü ve bugünü

T&uuml;rkiye ve İsrail&rsquo;in ilişkileri, T&uuml;rk ve Yahudi toplumunun ortak tarihinin ve on yıllarca s&uuml;rg&uuml;n hayatı yaşamış Yahudi toplulukların Osmanlı İmparatorluğu tarafından vatandaşlık stat&uuml;s&uuml;yle kabul edilmesinin etkisiyle başladı. YAHUDİLERİN OSMANLI&rsquo;YA G&Ouml;&Ccedil;&Uuml; 15. y&uuml;zyılda devletten imparatorluğa d&ouml;n&uuml;şen Osmanlı, &ouml;zellikle Fatih Sultan Mehmed&rsquo;in İstanbul&rsquo;u fethi sonrasında Yahudi toplumuna kapılarını a&ccedil;tı. İstanbul&rsquo;u alan II. Mehmed, Avrupa&rsquo;da zul&uuml;m g&ouml;ren Yahudileri Osmanlı İmparatorluğu&rsquo;na &ccedil;ağırdı. İstanbul hahamı Sarfati&rsquo;nin, &ldquo;Buranın hi&ccedil;bir eksiğinin olmadığı, dilerseniz her şeyin g&ouml;nl&uuml;n&uuml;zce olduğu bir &uuml;lke olduğunu size il&acirc;n ederim. Kutsal Topraklara giden yol size bu &uuml;lke &uuml;zerinden a&ccedil;ık. M&uuml;sl&uuml;manların altında yaşamak, Hıristiyanların altında yaşamaktan daha iyi değil mi?&rdquo; s&ouml;zleri sonrası başlayan b&uuml;y&uuml;k g&ouml;&ccedil; akımıyla İstanbul&rsquo;un o d&ouml;nemki n&uuml;fusunun &ouml;nemli kısmını Yahudiler oluşturdu. İlerleyen yıllarda &ouml;zellikle Batı Avrupa&rsquo;da Yahudilere yapılan zul&uuml;mler artarak devam etti. İspanya&rsquo;nın End&uuml;l&uuml;s Emevileri&rsquo;ne karşı &lsquo;Reconquista&rsquo; s&uuml;recinin başarıya ulaşması sonrası &uuml;lkelerinde korumasız kalan ve Katolik zulm&uuml; nedeniyle 1412 yılından beri kıyafetlerine aşağılayıcı işaretler takmaya, din değiştirmeye zorlanan Yahudiler; en sonunda 1492&rsquo;de İspanya&rsquo;dan kovulmalarının ardından II. Bayezid&rsquo;in emri ve hatta Piri Reis&rsquo;in amcası olan Kemal Reis&rsquo;in komutasında, kendi &ouml;zel gemisini g&ouml;ndermesiyle Osmanlı İmparatorluğu&rsquo;na sığındı. I. Bayezid, İspanya&rsquo;da mallarına el konulan, engizisyondan ka&ccedil;an Seferad Yahudileri&rsquo;ne iyi davranılmasına dair &lsquo;irade&rsquo; yayınladı. Osmanlı&rsquo;nın b&uuml;y&uuml;k bir coşkuyla Yahudileri &ccedil;ağırması ve toplumun da on yıllarca bir arada yaşayabilmesinin en &ouml;nemli nedenlerinden biri de toplumun ve devletin Hristiyan topluluk ve devletlerine karşı olduk&ccedil;a negatif bir bakış a&ccedil;ısına sahip olması ve bu nedenle Yahudi toplumuna sıcakkanlı yaklaşmasıydı. Halil İnalcık da bu konuyla ilgili, Hususi birtakım şartlar Avrupa Yahudiliği ve Osmanlıları, Ha&ccedil;lı Hristiyan Avrupa karşısında bir nevi dayanışma ve işbirliğine sevk etti. Asırlardır birlikte var olmak suretiyle i&ccedil; i&ccedil;e ge&ccedil;miş ortak tecr&uuml;beler ve olumlu hatıralar T&uuml;rkler ve Yahudileri dostlukla birleştiren bir aile yapmıştır. yorumunu getirdi. Seferad Yahudileri, kendilerine kucak a&ccedil;mış Osmanlı&rsquo;ya t&uuml;m bilgi ve birikimlerini aktarmaya &ccedil;alıştı. Bernard Lewis e g&ouml;re, &uuml;lkeye yeni gelen bu Musevi g&ouml;&ccedil;menler, T&uuml;rkiye nin Avrupalılaşması akımını başlattı. Osmanlı&rsquo;nın Yahudilere iyi davranması haberinin t&uuml;m Avrupa&rsquo;da yayılması sonrasında Macaristan, Doğu Avrupa, Kırım ve Asya nın kimi yerlerinden g&ouml;&ccedil;ler başladı. Osmanlı topraklarındaki Yahudiler, Saray&rsquo;ın &ouml;nemli kademelerinde bulunduğu gibi; toplumun ticari yapısını da geliştirdi. THEODOR HERZL &ndash; II. ABDULHAMID G&Ouml;R&Uuml;ŞMESİ 19. y&uuml;zyılda Yahudi topluluklarında &lsquo;Filistin&rsquo;de bağımsız bir devlet kurma&rsquo; fikrinin yeşermesinin ardından Osmanlı ve Yahudi toplumu arasında bir takım dalgalanmalar yaşandı. Macar asıllı Viyanalı Yahudi gazeteci Theodor Herzl, Siyonizm&rsquo;i kurarak antisemitizme karşı siyasi yollarla Yahudiler&rsquo;in refahının yaratılabileceğini savundu. Yahudi Devleti&rsquo;nin Filistin&rsquo;de kurulması i&ccedil;in &ccedil;alışmalar yaptı. Bu sebeple İstanbul&rsquo;a gelerek II. Abdulhamid&rsquo;e &ldquo;Osmanlı&rsquo;nın dış bor&ccedil;larını &uuml;stlenmesi karşılığında Filistin&rsquo;e Yahudi g&ouml;&ccedil;&uuml;yle toprak verilmesi&rdquo; teklifini sundu. II. Abdulhamid ise, &ldquo;Bir adımlık toprak bile satamam, zira bu topraklar bana değil, milletime aittir&rdquo; cevabını verdi. Daha sonra 4 kere daha İstanbul&rsquo;a gelen Herzl, II. Abdulhamid&rsquo;in huzuruna da &ccedil;ıktı. Ancak istediğini alamadı. Bunun yanında Saray, Herlz&rsquo;e &lsquo;Birinci Derece Mecidiye Nişanı&rsquo; takdim etti. İmparatorluğun son d&ouml;neminde d&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; zor durumda Yahudi topluluğun diğer bir&ccedil;ok azınlık gibi ayrılık&ccedil;ı bir hareket i&ccedil;inde olduğu s&ouml;ylenemez. Prof. Dr. İlber Ortaylı&rsquo;ya g&ouml;re Osmanlı Yahudiliği batının yayılmacı ve hasta adamın mirasını paylaşacak eğilim ve eylemlere katılmamıştır, kendilerini Hıristiyan d&uuml;nyanın eğilimleri ve faaliyetleri dışında tutmuştur. 1913 te Selanik&rsquo;in Yunanların eline ge&ccedil;mesinden sonra Selanik Yahudileri, T&uuml;rklerle işbirliği yapmakla ve hain olmakla itham edilerek Yunan ordusunun ve yerli Rumların baskısına maruz kaldılar. Hatta Do&ccedil;. Dr. Emin Elmacı ya g&ouml;re Kurtuluş Savaşı d&ouml;neminde Yunan Kralı İzmir e geldiğinde İzmir Yahudi Cemaati Başkanı nı yanına &ccedil;ağırıp destek istiyor. Karşılığında, &ldquo;Rumlardansa T&uuml;rkleri tercih ederiz&rdquo; yanıtını alıyor. Modern T&uuml;rkiye&rsquo;nin inşasında, Atat&uuml;rk&rsquo;&uuml;n Alman Nazizmi&rsquo;nden kurtulmak isteyen 80 Yahudi akademisyene &uuml;lkenin kapılarını a&ccedil;ması ve bu insanların T&uuml;rkiye&rsquo;ye olumlu katkıları da b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem taşıyor. İSRAİL&rsquo;E GİDEN YOL&hellip; Osmanlı İmparatorluğu&rsquo;nun par&ccedil;alanması i&ccedil;in hemen hemen t&uuml;m Orta Doğu halklarıyla iş yapan Birleşik Krallık, 1920 yılında Filistin&rsquo;i kendi himayesine aldı. T&uuml;m d&uuml;nyadan Yahudi g&ouml;&ccedil;&uuml;ne izin verdi. Bu, b&ouml;lgedeki Arap halkın tepkisine yol a&ccedil;tı. Bir s&uuml;re sonra İngilizler Yahudi g&ouml;&ccedil;&uuml;n&uuml; sınırlandırmaya karar verdi ancak bu da Yahudi milislerin silahlanmasına neden oldu. I. D&uuml;nya Savaşı ise t&uuml;m d&uuml;nya i&ccedil;in unutulmaz acıların yaşandığı bir d&ouml;nem oldu. Belki de en &ccedil;ok Yahudiler i&ccedil;in. Başta Almanya olmak &uuml;zere bir&ccedil;ok Avrupa &uuml;lkesinde y&uuml;kselen antisemitizm, savaş başladıktan sonra korkun&ccedil; bir soykırıma d&ouml;n&uuml;şt&uuml;. Yaklaşık 6 milyon Yahudi sistematik bir şekilde &ouml;ld&uuml;r&uuml;ld&uuml;. Filistin&rsquo;e olan gizli Yahudi g&ouml;&ccedil;&uuml; ise soykırım nedeniyle &ccedil;ok daha fazla arttı. Savaşı m&uuml;ttefik devletlerin kazanmasının ardından Filistin sorunu 1947 yılında Birleşmiş Milletler&rsquo;e devredildi. BM, Kasım 1947 de Filistin in biri Yahudi &ouml;teki Arap olmak &uuml;zere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. Kud&uuml;s ve Beyt&uuml;llahim şehirlerinde ise BM denetiminde milletlerarası bir b&ouml;lge stat&uuml;s&uuml; tanındı. Yahudiler bu kararı kabul etti; Araplar ise, 400 bin Arap sivili İsrail toprakları i&ccedil;erisinde bırakacak olması ve Filistin topraklarının sadece %7 sinin sahibi olmalarına rağmen Yahudilere b&ouml;lgenin %56 sını vermesi nedeniyle planı reddetti. 14 Mayıs 1948 de, Britanya mandasının sonlandığı anda İstanbul &Uuml;niversitesi Hukuk Fak&uuml;ltesi mezunu David Ben-Gurion tarafından İsrail Devleti nin kuruluşu ilan edildi. Devletin sınırları ise ilan edilmedi. Kuruluş ilanından 24 saat sonra, Mısır, &Uuml;rd&uuml;n, Suriye, L&uuml;bnan ve Irak orduları saldırıya ge&ccedil;erek İsrail topraklarına girdi. Ancak hem ABD ile Sovyetler Birliği&rsquo;nin kuruluştan hemen sonra İsrail&rsquo;i tanıdığını a&ccedil;ıklaması hem de İsrail&rsquo;in Arap ordularını durdurması nedeniyle &uuml;lkeler arasında ateşkes imzalandı. T&Uuml;RKİYE-İSRAİL İLİŞKİLERİ BAŞLIYOR T&uuml;rkiye, İsrail&rsquo;i, Arap-İsrail savaşını fiilen kazanmasının ardından, 28 Mart 1949&rsquo;da tanıdı. İki &uuml;lke arasındaki diplomatik ilişkiler, karşılıklı olarak el&ccedil;ilerin atanmasıyla 1950 yılında başladı. T&uuml;rkiye&rsquo;nin İsrail&rsquo;deki ilk diplomatik misyonu şefi Seyfullah Esin, g&uuml;ven mektubunu İsrail Cumhurbaşkanı Chaim Weizmann&rsquo;a sundu. İsrail&rsquo;in bir &lsquo;Yahudi devleti&rsquo; ideasıyla kurulmuş olsa da anayasal olarak laik bir devlet olması ve y&uuml;z&uuml;n&uuml; Batı&rsquo;ya d&ouml;nmesi; bu a&ccedil;ılardan T&uuml;rkiye&rsquo;ye benzemesi tanıma kararında da etkili olan unsurlardan oldu. T&uuml;rkiye, İsrail&rsquo;i ilk tanıyan &uuml;lkeler arasında olduğu gibi, n&uuml;fusu M&uuml;sl&uuml;man olan &uuml;lkeler i&ccedil;inde ise ilk sıradadır. 1956 yılında ise iki &uuml;lke arasında ilk kriz diyebileceğimiz olay yaşandı. Mısır&rsquo;ın lideri Cemal Abdulnasır S&uuml;veyş Kanalı&rsquo;ndaki Batılı şirketi millileştirerek hisselerini satın aldığını a&ccedil;ıkladı. Birleşik Krallık, Fransa ve İsrail Mısır&rsquo;a askeri harek&acirc;t d&uuml;zenledi. Ancak Soğuk Savaş d&ouml;neminde &ccedil;ok nadir yaşanmış bir şey oldu; hem ABD hem SSCB olaya tepki g&ouml;stererek askeri harek&acirc;tın durdurulmasını istedi. Bu olayın ardından Menderes h&uuml;k&uuml;meti, T&uuml;rk temsilciliğinin seviyesini maslahatg&uuml;zarlığa indirgedi. D&ouml;nemin gazetecisi B&uuml;lent Ecevit ise bu kararı eleştirerek, &ldquo;Arap devletlerin birliğinin suni olduğunu ve Arap yanlısı politikadan vazge&ccedil;ilmesi gerektiğini&rdquo; ifade ettiği bir yazı kaleme aldı. BEN-GURION&rsquo;LA GİZLİ G&Ouml;R&Uuml;ŞME İsrail Başbakanı David Ben-Gurion ve T&uuml;rkiye Başbakanı Adnan Menderes, iki devletin ortaklığının temelini oluşturmak i&ccedil;in gizlice bir araya gelerek &ldquo;&Ccedil;evre Paktı&rdquo; &uuml;zerinde anlaştı. 1966 yılına kadar y&uuml;r&uuml;rl&uuml;kte kalan bu anlaşma, iki tarafın da vatandaşlarını etkilemek i&ccedil;in ortak halkla ilişkiler kampanyaları, istihbarat bilgisi alışverişi ve birbirlerinin askeri ilerlemelerinin desteklenmesini i&ccedil;erir. Bu g&ouml;r&uuml;şmede ikili ilişkilerin tekrar b&uuml;y&uuml;kel&ccedil;ilik seviyesine &ccedil;ıkarılmasını isteyen İsrail&rsquo;e olumlu yanıt verilmesine rağmen 30 yılı aşkın s&uuml;re T&uuml;rkiye bu adımı atmadı. Ancak &ouml;zellikle 50&rsquo;li yılların sonunda bir&ccedil;ok &uuml;st d&uuml;zey İsrail yetkilisi gizlilik i&ccedil;inde T&uuml;rkiye&rsquo;yi ziyaret ederek g&ouml;r&uuml;şmelerde bulundu. İLİŞKİLERDE GERİLEME 1966&rsquo;ya gelindiğinde ise T&uuml;rkiye&rsquo;nin ABD ve SSCB&rsquo;ye karşı duruşunun, İsrail&rsquo;e olan yaklaşımını etkilediği g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Nitekim T&uuml;rkiye&rsquo;nin ABD&rsquo;ye olan g&uuml;veninin sarsıldığı o d&ouml;nemde T&uuml;rkiye İsrail&rsquo;le olan ilişkilerini dondurdu. D&ouml;nemin Genelkurmay Başkanlığı İstihbarat Başkanı Sezai Orkunt&rsquo;un a&ccedil;ıklamalarına g&ouml;re İsrail askeri ataşesi Baruh Gil Boa kararı şaşkınlıkla karşıladı. Ancak T&uuml;rkiye, Arap &uuml;lkeleri ile İsrail arasında genellikle bir denge politikası y&uuml;r&uuml;tt&uuml;. BAŞKONSOLOSUN &Ouml;LD&Uuml;R&Uuml;LMESİ 1971 yılında ise hem T&uuml;rkiye&rsquo;nin i&ccedil;inde bulunduğu iklimi, hem de ikili ilişkilerin sağlıklı bir zeminde s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lmesinin g&uuml;&ccedil;l&uuml;ğ&uuml;n&uuml; ortaya koyacak bir olay yaşandı. T&uuml;rkiye&rsquo;deki onlarca sol g&ouml;r&uuml;şl&uuml; gencin gerilla savaşı &ouml;ğrenmek i&ccedil;in ve &lsquo;Filistin davasına destek olmak&rsquo; i&ccedil;in Suriye ve L&uuml;bnan&rsquo;daki kamplara katıldığı bir d&ouml;nemde, İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom, 17 Mayıs 1971 de Başkonsolosluğa giderken T&uuml;rkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi &uuml;yeleri Mahir &Ccedil;ayan, Ulaş Bardak&ccedil;ı, H&uuml;seyin Cevahir tarafından ka&ccedil;ırıldı. THKP-C &uuml;yeleri, konsolosun serbest bırakılmasına karşılık Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının salıverilmesini istedi. Bu talep kabul edilmeyince Elrom, 22 Mayıs 1971 g&uuml;n&uuml; sabaha karşı Nişantaşı nda bir evde saat 01.42 sularında vurularak &ouml;ld&uuml;r&uuml;ld&uuml;. Olay t&uuml;m T&uuml;rkiye&rsquo;de b&uuml;y&uuml;k yankı uyandırdı. Siyasetin her kesiminden tepki gelirken, d&ouml;nemin CHP lideri İsmet İn&ouml;n&uuml; olayı &ldquo;facia&rdquo; olarak nitelendirerek, &ldquo;Tarih boyunca T&uuml;rk milletinde antisemitizm hastalığı olmadı ve olmayacaktır&rdquo; ifadesini kullandı. Bu olayın ardından 12 Mart d&ouml;neminin baskıcı uygulamaları şiddetini artırırken, T&uuml;rkiye ve İsrail g&uuml;venlik &ouml;rg&uuml;tleri arasında yakın bir ilişki başladı. Ancak b&ouml;lgedeki dengeleri g&ouml;zetmeyi s&uuml;rd&uuml;ren T&uuml;rkiye, Filistin Kurtuluş &Ouml;rg&uuml;t&uuml;&rsquo;n&uuml;n Ankara&rsquo;da ofis a&ccedil;masına izin verdi. 1979 yılında Yaser Arafat Ankara&rsquo;ya geldi. 70&rsquo;li yıllar boyunca Arap devletlerinin İsrail&rsquo;le diplomatik ilişkilerin kesilmesi talebini reddeden ve BM kararlarına desteğini s&uuml;rd&uuml;ren T&uuml;rkiye, ikili ilişkilerde hala sorun olmayı s&uuml;rd&uuml;ren &lsquo;Kud&uuml;s&rsquo; konusu nedeniyle Ocak 1980&rsquo;de &lsquo;el&ccedil;ilik&rsquo; seviyesine y&uuml;kselttiği ilişkileri Kasım 1980&rsquo;de tekrar d&uuml;ş&uuml;rd&uuml;. 31 Temmuz 1980&rsquo;de İsrail tarafından Kud&uuml;s&rsquo;&uuml;n başkent ilan edilmesi T&uuml;rkiye&rsquo;nin tepkisini &ccedil;ekti. ALTIN &Ccedil;AĞ 90&rsquo;lı yıllarda ise T&uuml;rkiye-İsrail ilişkileri en iyi d&ouml;nemini yaşadı. T&uuml;rkiye&rsquo;nin geleneksel olarak en b&uuml;y&uuml;k dış politika &lsquo;davası&rsquo; olan Kıbrıs meselesinde hi&ccedil;bir Arap &uuml;lkesinin destek vermemesi, FK&Ouml;&rsquo;n&uuml;n G&uuml;ney Kıbrıs&rsquo;taki faaliyetleri ve PKK&rsquo;nın Suriye&rsquo;deki varlığı nedeniyle Arap &uuml;lkeleriyle gerginleşen ilişkiler; İsrail ve T&uuml;rkiye&rsquo;yi birbirine yakınlaştırdı. Ayrıca ABD&rsquo;deki Yahudi lobisinin Ermeni-Rum lobisine karşı T&uuml;rkiye&rsquo;yi desteklemesi iyi ilişkilerin bir diğer nedeni oldu. 1991 yılında diplomatik ilişkiler yeniden B&uuml;y&uuml;kel&ccedil;i seviyesine y&uuml;kseltildi. 1992 yılında da &lsquo;normalizasyon&rsquo; hızla devam etti. İki &uuml;lke savunma bakanlıkları işbirliği mutabakatı imzalarken, turizm alanında da anlaşma imzalandı. İsrail Cumhurbaşkanı Haim Herzog&rsquo;un T&uuml;rkiye ziyareti ikili ilişkiler i&ccedil;in kritik bir adım oldu. 1993 yılında d&ouml;nemin dışişleri bakanı Hikmet &Ccedil;etin&rsquo;in İsrail ziyareti, &ldquo;İkili ilişkilerde Arap ipoteği kalktı&rdquo; yorumlarına neden oldu. 1996 yılında S&uuml;leyman Demirel İsrail&rsquo;i ilk defa ziyaret eden T&uuml;rk Cumhurbaşkanı oldu. İkili ilişkiler &ouml;zellikle askeri ve g&uuml;venlik konusunda iki &uuml;lke i&ccedil;in de ciddi &ouml;nem taşıdı. Bu d&ouml;nem ilişkilerde askeri boyut ağırlık kazandı. 2000&rsquo;Lİ YILLARIN İLK D&Ouml;NEMİ 2007 yılına kadar olan s&uuml;re&ccedil;te her ne kadar problemler yaşanmış olsa da, İsrail ve T&uuml;rkiye ilişkileri g&uuml;c&uuml;n&uuml; s&uuml;rd&uuml;rd&uuml;. Bu s&uuml;re&ccedil;te d&ouml;nemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan iki g&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;ne İsrail&rsquo;i ziyaret etti. İsrail Cumhurbaşkanı ve başbakanıyla g&ouml;r&uuml;şt&uuml;. 2006 yılında İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas bir g&uuml;n arayla T&uuml;rkiye B&uuml;y&uuml;k Millet Meclisi&rsquo;nde konuştu. Peres T&uuml;rkiye i&ccedil;in &ldquo;Amerika, Suriye, Filistin ve bizim i&ccedil;in T&uuml;rkiye, Orta Doğu&rsquo;da &ouml;nemli bir oyuncudur&rdquo; dedi. D&ouml;nemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer de İsrail&rsquo;i ziyaret etti. KRİZLERİN BAŞLANGICI: 2008 D&Ouml;KME KURŞUN HAREKATI İsrail Savunma Kuvvetleri, Hanuka nın devam ettiği 27 Aralık 2008 tarihinde yerel saatle 09:30 da Hamas ın İsrailli sivillere ve askeri birimlere karşı kassam roketli saldırılar yaptığı gerek&ccedil;esi ile Gazze ye saldırdı. İsrail in savaşta 3 vatandaşı hayatını kaybederken Gazze de 1133 insan hayatını kaybetti, 4 binden fazla insan yaralandı. Erdoğan İsrail in yaptığı harek&acirc;tı barışa indirilmiş bir darbe olarak tanımlarken, İsrail in insanlık su&ccedil;u işlediğini belirtti. İsrail ve Suriye arasında arabulucu rol&uuml; &uuml;stlenmiş olan T&uuml;rkiye, İsrail&rsquo;in Gazze&rsquo;ye saldırısı sonrası politikalarını g&ouml;zden ge&ccedil;irerek İsrail&rsquo;den uzaklaştı. Saldırıdan 5 g&uuml;n &ouml;nce İsrail başbakanı Ehud Olmert&rsquo;in Ankara&rsquo;yı ziyaret ederek &lsquo;Gazze&rsquo;de insani bir dram yaşanmayacağını&rsquo; s&ouml;ylemesi; T&uuml;rkiye&rsquo;nin b&uuml;y&uuml;k bir g&uuml;vensizlik i&ccedil;inde olmasının &ouml;nemli sebeplerinden biri oldu. İsrail ise Hamas&rsquo;ın PKK&rsquo;dan bir farkı olmadığını s&ouml;yleyerek, &lsquo;ter&ouml;rle m&uuml;cadele ettiğini&rsquo; a&ccedil;ıkladı. SİYASETTE HALA TAZE: ONE MINUTE KRİZİ T&uuml;rkiye ve İsrail arasında gerilimin arttığı d&ouml;nemde, D&ouml;kme Kurşun Harekatı&rsquo;ndan hemen sonra T&uuml;rk siyasetinde ve toplumunda hala tazeliğini koruyan bir olay yaşandı. Davos ekonomik zirvesine katılan Başbakan Erdoğan, Washington Post yazarı ve forumun moderat&ouml;r&uuml; David Ignatius ve İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Perez ile tartıştı. İsrail liderine konuşması i&ccedil;in daha fazla s&uuml;re veren Ignatius&rsquo;a sinirlenen Erdoğan, Perez&rsquo;in konuşmasının ardından kapanış s&ouml;z&uuml;ne başlayan moderat&ouml;r&uuml;n &lsquo;One minute&rsquo; diyerek s&ouml;z&uuml;n&uuml; keserek Perez&rsquo;e, &ldquo;Sayın Peres benden yaşlısın. Sesin &ccedil;ok y&uuml;ksek &ccedil;ıkıyor. Biliyorum ki sesinin bu kadar &ccedil;ok y&uuml;ksek &ccedil;ıkması bir su&ccedil;luluk psikolojisinin gereğidir. Benim sesim bu kadar y&uuml;ksek &ccedil;ıkmayacak; bunu da b&ouml;yle bilesin. &Ouml;ld&uuml;rmeye gelince, siz &ouml;ld&uuml;rmeyi &ccedil;ok iyi bilirsiniz&rdquo; ifadelerini kullanarak, İsrail&rsquo;in &ccedil;ocukları ve masum sivilleri &ouml;ld&uuml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml; s&ouml;yledi. Araya girmeye &ccedil;alışan moderat&ouml;re de sinirlenen Erdoğan, &ldquo;25 dakika konuştu (Perez) 12 dakika konuştum. Bir daha da Davos&rsquo;a gelmem&rdquo; diyerek platformu terk etti. Erdoğan paneli terk ettikten sonra D&uuml;nya Ekonomik Forumu Başkanı Klaus Schwab&rsquo;la bir basın toplantısı d&uuml;zenleyerek moderat&ouml;re tepki g&ouml;sterdiğini belirtti, &ldquo;Herhangi bir şekilde ne İsrail halkını ne Cumhurbaşkanı Peres i ne de Musevi halkını hedef aldım dedi. Peres de daha sonra Erdoğan&rsquo;ı telefonla arayarak olanlardan dolayı &uuml;z&uuml;nt&uuml; duyduğunu s&ouml;yledi. Olay sonrası T&uuml;rkiye bir daha Davos a katılmadı. AL&Ccedil;AK KOLTUK KRİZİ Davos&rsquo;ta t&uuml;m d&uuml;nyanın &ouml;n&uuml;nde gerilim yaşanmasının ardından iki &uuml;lke toplumsal olarak da karşı karşıya geldi. T&uuml;rkiye&rsquo;de yayınlanan bir dizinin b&ouml;l&uuml;m&uuml;nde MOSSAD&rsquo;ın T&uuml;rkiye&rsquo;de casusluk yaptığı, T&uuml;rk bebekleri ka&ccedil;ırdığı ve Tel Aviv&rsquo;deki T&uuml;rkiye B&uuml;y&uuml;kel&ccedil;iliği&rsquo;ni basarak el&ccedil;i ve ailesini rehin aldığı g&ouml;sterildi. Bu olayın ardından İsrail Dışişleri Bakanlığı M&uuml;steşarı Danny Ayalon un, diziyle ilgili olarak &uuml;lkesinin tepkisini iletmek &uuml;zere Dışişleri ne davet etti. Ancak Ayalon&rsquo;un tavrı ve oturma d&uuml;zeni, ikili ilişkileri kopma noktasına getirdi. Ayalon, B&uuml;y&uuml;kel&ccedil;i Oğuz &Ccedil;elikkol u al&ccedil;ak bir kanepede ağırlayıp kendisi de y&uuml;ksek bir koltukta otururken, basın mensuplarına İbranice bunun kasten yapılan bir uygulama olduğunu s&ouml;yledi. Ayrıca &Ccedil;elikkol la tokalaşmayı reddeden Ayalon, g&ouml;r&uuml;şmenin yapıldığı salondaki masanın &uuml;zerinde yalnızca İsrail bayrağı bulunmasını sağladı. Dışişleri Bakanlığı, İsrail in Ankara daki B&uuml;y&uuml;kel&ccedil;isi ni davet ederek uyarıda bulunurken, T&uuml;rk diplomata İsrail de yapılan muameleyi şiddetle kınadı. Dışişleri a&ccedil;ıklamasında tarih boyunca Yahudiler zor duruma d&uuml;şt&uuml;klerinde kendilerine T&uuml;rklerin yardım eli uzattığı belirtildi. D&ouml;nemin cumhurbaşkanı Abdullah G&uuml;l, &ldquo;Akşama kadar &ouml;z&uuml;r a&ccedil;ıklaması yaparlar yaparlar, yapmazlarsa B&uuml;y&uuml;kel&ccedil;i yarın ilk u&ccedil;akla T&uuml;rkiye&rsquo;ye gelir, istişarelere başlar&rdquo; dedi. Saat 17.45 te İsrail, T&uuml;rkiye ye &ouml;z&uuml;r mektubunu g&ouml;nderdi. İLİŞKİLERDE KOPUŞ: MAVİ MARMARA T&uuml;rkiye ve İsrail arasında iplerin bir hayli gerildiği, iki &uuml;lkenin hem b&uuml;rokratik hem h&uuml;k&uuml;met kanadından şahin a&ccedil;ıklamaların yapıldığı bir d&ouml;nemde yaşanan Mavi Marmara olayı, T&uuml;rkiye-İsrail ilişkilerini tarihinin en k&ouml;t&uuml; seviyesine &ccedil;ekti. İnsani yardım g&ouml;t&uuml;rmek &uuml;zere 22 Mayıs ta Sarayburnu ndan Filistin e hareket eden Mavi Marmara gemisi, İsrail ablukası altındaki Gazze ye seyrederken Akdeniz de uluslararası sularda 31 Mayıs gecesi İsrail askerleri tarafından baskına uğradı. Baskında 10 T&uuml;rk vatandaşı hayatını kaybetti. 50&rsquo;yi aşkın kişi yaralandı. D&ouml;nemin Dışişleri Bakanı Davutoğlu, New York a gelerek Birleşmiş Milletler G&uuml;venlik Konseyi nin toplanması y&ouml;n&uuml;nde &ccedil;ağrıda bulundu. T&uuml;rkiye nin talebi &uuml;zerine toplanan Konsey, İsrail i ger&ccedil;ekleştirdiği eylemden dolayı kınadığını belirten bir bildiri yayımladı. T&uuml;rkiye ve İsrail 1980 yılına geri d&ouml;nerek diplomatik ilişkileri maslahatg&uuml;zar seviyesine d&uuml;ş&uuml;rd&uuml;. 2013 yılında d&ouml;nemin ABD Başkanı Obama İsrail&rsquo;i ziyaret etti. İsrail Başbakanı Netanyahu Obama yanındayken Erdoğan&rsquo;ı arayarak &ouml;z&uuml;r diledi. Buna rağmen bir 3 yıl daha ilişkilerde normalleşme adımları atılmadı. Ancak 2016 yılında T&uuml;rkiye-İsrail ikili ilişkilerinin normale d&ouml;nmesi hakkındaki mutabakat, 26 Haziran&rsquo;da Roma da sonu&ccedil;landırıldı. İsrail Mavi Marmara nedeniyle tazminat &ouml;demeyi kabul etti. Ayrıca iki &uuml;lke tekrar b&uuml;y&uuml;kel&ccedil;i atadı. Fakat iki &uuml;lkenin &ouml;zellikle son 12-13 yılına bakıldığında en hassas konu olarak g&ouml;ze &ccedil;arpan &lsquo;Gazze&rsquo; meselesi tekrar problemin sebebi oldu. İsrail&rsquo;in 2018 yılında Gazze operasyonları sebebiyle T&uuml;rkiye İsrail&rsquo;in el&ccedil;isini kovdu, kendi el&ccedil;isini geri &ccedil;ağırdı. NORMALLEŞME S&Uuml;RECİ 2022 yılına gelindiğinde ise T&uuml;rkiye, &lsquo;Sorunsuz &Ccedil;ember&rsquo; politikasıyla &ccedil;eşitli sebeplerden dolayı ilişkilerin yıprandığı bir&ccedil;ok &uuml;lkeyle normalleşme s&uuml;reci başlattı. K&ouml;rfez &uuml;lkeleri, Mısır ve Ermenistan&rsquo;la ilişkileri yeniden sağlıklı bir d&uuml;zleme yerleştirmek isteyen ve bu konuda olumlu geri d&ouml;n&uuml;şler alan T&uuml;rkiye, İsrail&rsquo;le de karşılıklı adımlar atıyor. Doğu Akdeniz&rsquo;in stratejik &ouml;nemi nedeniyle hassaslaşan T&uuml;rkiye-Ortadoğu ilişkileri, Mısır-Yunanistan-GKRY-İtalya-İsrail&rsquo;in Doğu Akdeniz Gaz Forumu nu kurmasıyla &ccedil;ok daha kritik bir noktaya ulaştı. Dışişleri Bakanı &Ccedil;avuşoğlu&rsquo;nun İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz i Antalya&rsquo;ya davet etmesiyle atılan adım, ge&ccedil;tiğimiz yılın sonunda daha da somutlaştı. &Ouml;zellikle Naftali Bennett in İsrail Başbakanı olarak Benjamin Netanyahu nun yerine ge&ccedil;mesinin ardından hız kazanan normalleşme adımları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ve Başbakan Naftali Bennett ile ger&ccedil;ekleştirdiği telefon g&ouml;r&uuml;şmesiyle daha &ccedil;ok anlam kazandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan daha sonra, T&uuml;rk Yahudi Toplumu ve İslam &Uuml;lkeleri Hahamlar İttifakı &Uuml;yelerini kabul etti. Erdoğan, kabuldeki konuşmasında, T&uuml;rkiye-İsrail ilişkileri b&ouml;lgemizin istikrarı ve g&uuml;venliği bakımından hayatidir. Filistin konusundaki g&ouml;r&uuml;ş ayrılıklarımıza rağmen, İsrail ile ekonomi, ticaret ve turizm alanındaki ilişkilerimiz, kendi mecrasında ilerlemektedir. İsrail in barış &ccedil;abaları bağlamında samimi ve yapıcı bir tutum sergilemesi hi&ccedil; kuşkusuz normalleşme s&uuml;recine katkıda bulunacaktır dedi. Ocak 2022 de iki &uuml;lkenin dışişleri bakanları 13 yıl aradan sonra ilk kez telefonda g&ouml;r&uuml;şt&uuml;. Bug&uuml;n ise İsrail Cumhurbaşkanı Herzog T&uuml;rkiye&rsquo;de. &lsquo;YENİ&rsquo; NORMALDE İKİ &Uuml;LKENİN &Ouml;NEMİ T&uuml;rkiye ve İsrail hem k&uuml;lt&uuml;rel sebeplerle, hem de ekonomik sebeplerle birbiriyle bağını tam olarak koparamayacak iki &uuml;lke. Ancak en &ouml;nemli sebep, b&ouml;lgenin istikrarının iki &uuml;lkenin ilişkisine bağlı olması. T&uuml;rkiye ve İsrail&rsquo;in, uzun yıllar boyunca iyi anlaştığı, krizleri diplomasiyle aştığı ve birbirini rencide etmek istemediği g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. &Ouml;zellikle son 15 yılda ise hemen hemen t&uuml;m krizlerin Filistin odaklı &ccedil;ıktığı da bir ger&ccedil;ek. İsrail&rsquo;in Hamas hassasiyeti, T&uuml;rkiye&rsquo;nin Hamas&rsquo;ı da Filistin s&uuml;recinin legal akt&ouml;rlerinden biri olarak g&ouml;rmesi iki tarafın da kırmızı &ccedil;izgisi. G&uuml;n&uuml;m&uuml;zde ise İsrail eskisi kadar b&ouml;lgede yalnız değil. Savaştığı Arap &uuml;lkeleriyle bir bir iyi ilişki kuran İsrail, bug&uuml;n Mısır&rsquo;ın ortağı. BAE ve Bahreyn&rsquo;le ortak tatbikat yapıyor. Suudi Arabistan&rsquo;dan İsrail&rsquo;e dair olumlu a&ccedil;ıklamalar geliyor. İki &uuml;lkenin de rasyonel &ccedil;ıkarlarını &ouml;n plana koyarak birbirine karşı yapıcı politikalar geliştirdiği d&ouml;nemde ilişkilerin ne y&ouml;nde ilerleyeceği hem iki &uuml;lkenin hem de Orta Doğu nun dikkatle takip edeceği bir g&uuml;ndem maddesi olacak.