Afife Tiyatro Ödülleri'nde Anadolu neden yok?

Afife Tiyatro Ödülleri...

Bu yıl 23'üncü kez İstanbul'daki tiyatro oyunları ödüllendirilecek.

30 Nisan'da...

Zaman zaman ödül dağıtımı konusunda polemikler yaşansa da tiyatronun en prestijli ödül töreni.

İstanbul'daki tiyatrolar her yıl, 'O ödül neden şuna - buna verildi?' diye tartışıp polemiğe girerken 23 yıldır bir büyük eksiklik hep görmezden gelindi.

Anadolu'daki tiyatrolar...

Afife Tiyatro Ödülleri'nde sadece İstanbul'daki tiyatroların oyunları değerlendiriliyor.

Anadolu'daki yüzlerce tiyatro oyunu görmezden geliniyor.

Ödülün adı Afife İstanbul Tiyatro Ödülleri değil de Afife Tiyatro Ödülleri olunca ülkedeki tüm tiyatroların değerlendirilmesi bekleniyor.

Ayrıca ödülün adını aldığı Afife Jale, sahneye çıktığı için uğradığı iki polis baskınından kurtulduktan sonra Burhanettin Tepsi Kumpanyası ve Fikret Şadi'nin Milli Sahnesi'nin Anadolu turnelerinde sahneye çıkmıştı.

Ve akıllara şu soru geliyor; 'Anadolu'daki tiyatrolar neden değerlendirilmiyor?'

Evet, Anadolu'da yüzlerce tiyatro var.

Jüri üyeleri hepsini nasıl izleyecek?

'Jüri, zaten 8 ay boyunca İstanbul'da 176 oyun izliyor, Anadolu'daki tiyatroların oyunlarını izlemek için ne zaman ne de enerji var' denilebilir.

Tiyatroların ve oyunların çokluğu bir kısmının görmezden gelinmesini mi gerektirir?

Hannibal'ın 'Ya yeni bir yol bulacağız veya yeni bir yol yapacağız' sözüne ne oldu?

Afife Tiyatro Ödülleri'nin jüri üyelerinin Anadolu'daki tiyatroların oyunlarını da izleyip yarışma kategorisine almasının iki yolu var;

Anadolu'daki tiyatroların temsilcilerinden bir kurul oluşturulur. O kurul, her yıl Afife Tiyatro Ödülleri'nin jüri üyelerine Anadolu'daki 10 tiyatronun oyunlarını önerir.

Jüri de o 10 oyunu izler.

Veya Anadolu'daki tiyatroların oyunları arasından kurayla 10 oyun belirlenir.

Jüri de o 10 oyunu izler.

Böylelikle de Afife Tiyatro Ödülleri, hem adına uygun olarak ülkedeki tüm tiyatroların oyunları kapsamış olur hem de tiyatro yaşamına Anadolu'da devam etmiş olan Afife Jale'ye ayrı bir saygı duruşunda bulunulur.

Afife Jale Kimdir?

Sahneye çıkan ilk Müslüman kadın.

1902'de İstanbul'da doğan Afife Hanım, Darülbedayi'nin 10 Kasım 1918'de tiyatro kursları için açtığı sınavı kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkması yasak olduğundan dolaylı Afife Hanım ve diğer 4 Müslüman kadın, sadece kadınların izleyeceği oyunlar için Darülbedayi bünyesine alınmıştı. Kadroya alınan 3 kadın kursu bıraktı. Refika Hanım ise kariyerine suflör olarak devam etmek istedi.

'Afife Jale' olarak tanınmaya başlayan Afife Hanım, bir yıl boyunca sahneye hiç çıkamadı. 13 Nisan 1919'da Hüseyin Suat'ın 'Yamalar' adlı oyununda 'Emel' rolünü canlandıracak olan Eliza Binemeciyan'ın Paris'e gidişi üzerine Afife Hanım, onun yerine 'Jale' takma adıyla sahneye çıkarak bir tiyatro oyunda rol alan ilk Müslüman kadın oldu. Ertesi hafta 'Tatlı Sır'da sahneye çıkınca polis tarafından tutuklanmak istedi. Polisten kaçan Afife Hanım, bir süre sonra 'Odalık' için sahneye çıktı. Yine polis baskını oldu, Afife Hanım yine kaçmayı başardı.

Müslüman kadınların kesinlikle sahneye çıkamayacakları yönündeki bildiriyle Darülbedayi Afife Hanım'ı kadrodan çıkarmak zorunda kaldı. Birkaç yıl sonra Burhanettin Tepsi Kumpanyası ve Fikret Şadi'nin Milli Sahnesi'nin Anadolu turnelerinde gizli gizli sahneye çıktı. Cumhuriyet'in ilan edilmesinden sonra Müslüman kadınların sahneye çıkma yasağı kaldırıldı ama Afife Hanım, yaşadığı sıkıntılardan dolayı başlayan baş ağrıları nedeniyle doktorunun verdiği morfinin bağımlısı olduğu için tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı.

1929'da ünlü bestekâr Selahattin Pınar ile evlendi. Morfin bağımlılığı nedeniyle 1935'te boşandılar. Afife Hanım, tedavi görmesi için yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde 24 Temmuz 1941'de henüz 39 yaşındayken vefat etti.

Afife Jale'nin cenaze töreninde sadece 6 kişi vardı. Behzat Butak, Sait Köknar, iki mezar kazıcı, kimliği bilinmeyen bir başka kişi ve o dönem çocuk olan ünlü oyuncu Ergun Köknar... Türk tiyatrosu için attığı büyük adım yıllarca anlaşılmayan Afife Jale'nin önemi Haldun Dormen'in girişimleri sonucu 1997'den beri 'Afife Tiyatro Ödülleri' ile ortaya konmaya başladı.