Dünyanın en ünlü mitolojik canavarı: Ejderha miti nasıl başladı, kaynağı ne?
Ejderhalar, birçok kültürde efsanevi canavarlar olarak bilinir ve fantastik hikayelerde sıkça yer alır. Ateş püskürtme yetenekleri ve devasa görünümleriyle tanınan ejderhalar, güç ve kaosun sembolüdür. Bu canlılar bu zamana kadar Hobbit'ten Game of Thrones'a kadar pek çok fantastik hikayede yer aldı, peki bu efsanevi canavarlar nereden geliyor? İşte detaylar!
Ejderhalar, insanlık tarihinin en eski ve en etkileyici mitolojik yaratıkları arasında yer alır. Amerika’dan Çin’e kadar birçok kültürde farklı şekillerde karşımıza çıkan bu efsanevi varlıklar, genellikle devasa boyutları, güçlü kanatları ve ateş püskürtme yetenekleriyle tanınır. Ejderhaların kökeni, toplumların doğa olaylarını ve korkularını sembolize etme çabasından gelirken, aynı zamanda güç, bilgelik ve koruyuculuk gibi kavramları da temsil eder. İşte detaylar..
DÜNYANIN DÖRT BİR YANINDAN EJDERHA MİTLERİ!
Ejderha hikâyeleri Amerika'dan Avrupa'ya, Hindistan'dan Çin'e kadar birçok kültürde bilinmektedir. Birçok formda uzun ve zengin bir tarihe sahiptirler ve cesur kahramanlar rutin olarak canavarları öldürmek için savaşırken kitaplarımızı, filmlerimizi ve televizyon şovlarımızı doldurmaya devam ederler.
YUNANLILAR VE SÜMERLİLER ÇAĞINDA BAŞLIYOR
Ejderha hikâyelerinin ilk olarak ne zaman ve nerede ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu devasa uçan yılanlar en azından eski Yunanlılar ve Sümerler çağında tanımlanmıştır.
Scott G. Bruce'un "The Penguin Book of Dragons" (Penguin Classics, 2021) kitabına yazdığı giriş yazısında belirttiğine göre, "Antik dünyada ejderhalar, sarmallarıyla ezmeye ve zehirli nefesleriyle öldürmeye hazır devasa yılanlar biçimini almışlardır."
Tarihin büyük bir bölümünde ejderhalar diğer efsanevi hayvanlar gibi düşünülmüştür: bazen yararlı ve koruyucu, bazen de zararlı ve tehlikeli.
HRİSTİYANLIĞIN YAYILMASIYLA BERABER EJDERHA PROFİLİ DEĞİŞİYOR
Hıristiyanlık dünyaya yayıldığında bu durum değişti; ejderhalar kesinlikle uğursuz bir yorum kazandı ve Şeytan'ı temsil etmeye başladı. Ortaçağda ejderhalar hakkında bir şeyler duyan çoğu insan onları İncil'den tanıyordu ve muhtemelen o dönemdeki Hıristiyanların çoğu ejderhaların gerçek varlığına inanıyordu.
EYÜP KİTABI'NDA ANLATILAN CANAVAR EJDERHALARIN KÖKENİ OLABİLİR
Eyüp Kitabı'nın 41. bölümünde detaylı bir şekilde anlatılan devasa canavar Leviathan kulağa bir ejderha gibi geliyor:
"Sırtında birbirine sıkıca kenetlenmiş sıra sıra kalkanlar vardır; her biri diğerine o kadar yakındır ki, aralarından hava geçemez. Birbirlerine sımsıkı bağlıdırlar; birbirlerine yapışırlar ve ayrılamazlar. Hırıltısı ışık parıltıları saçar; gözleri şafak ışınları gibidir. Ağzından alevler akar; ateş kıvılcımları fışkırır. Burun deliklerinden, yanan kamışların üzerinde kaynayan bir tencereden çıkar gibi duman çıkar. Nefesi kömürleri tutuşturur ve ağzından alevler fırlar."
DİNOZOR KEMİKLERİ EJDERHALARA YORULMUŞTU
Ejderhalara olan inanç sadece efsanelere değil aynı zamanda somut kanıtlara da dayanıyordu ya da en azından uzun zaman önce insanlar böyle düşünüyordu. Binlerce yıl boyunca kimse dünyanın dört bir yanında zaman zaman ortaya çıkan dev kemiklere ne anlam vereceğini bilemedi ve ejderhalar, dinozorlar hakkında hiçbir bilgisi olmayan insanlar için mantıklı bir seçim gibi görünüyordu.
EJDERHALAR HAKKINDAKİ TANIMLAR DEĞİŞKENLİK GÖSTERİYOR
Grunge'a göre, çoğu insan bir ejderhayı kolayca gözünde canlandırabilse de, insanların ejderhalarla ilgili fikirleri ve tanımları büyük farklılıklar gösteriyor. Bazı ejderhaların kanatları vardır; bazılarının yoktur.
Bazı ejderhalar konuşabilir ya da ateş püskürtür; bazıları ise bunu yapamaz. Bazıları sadece birkaç metre uzunluğundadır; bazıları ise kilometrelerce uzanır. Bazı ejderhalar okyanusun altındaki saraylarda yaşarken, JRR Tolkein'in "Hobbit" kitabındaki Smaug gibi diğerleri yalnızca mağaralarda ve dağların içinde bulunabilir.
YIRTICI BİR KUŞ VE BİR YILANIN ORTAK ÖZELLİKLERİNE SAHİPTİR
Halkbilimci Carol Rose'un kitabı "Devler, Canavarlar ve Ejderhalar: An Encyclopedia of Folklore, Legend, and Myth" (Norton, 2001) adlı kitabına göre ejderhalar "Hindistan'daki fil kafası, Orta Doğu'daki aslan ya da yırtıcı kuş kafası ya da yılan gibi çok sayıda sürüngen kafası gibi birçok başka hayvanın bileşik özelliklerine sahiptir. Vücut renkleri yeşil, kırmızı ve siyahtan alışılmadık sarı, mavi veya beyaz ejderhalara kadar değişebilir."
DEV YILANLAR, BASİLİSKLER, GARGOYLELER...
Zoolog Karl Shuker "Ejderhalar" adlı kitabında çok çeşitli ejderhaları tanımlamaktadır: A Natural History" (Simon & Schuster, 1995) adlı kitabında dev yılanlar, hidralar, gargoyleler ve ejder-tanrılar ile basiliskler, wyvernler ve cockatriceler gibi daha belirsiz varyantlar da dahil olmak üzere çok çeşitli ejderhaları tanımlamaktadır. Kökeninde bir bukalemun olan ejderhanın özellikleri dönemin kültürel ve edebi beklentilerine uyum sağlamıştır.
ÇOCUK FİLMLERİNDEN, FANTASTİK DİZİLERE: BEYAZ PERDEDE EJDERHA!
Ejderhalar, 2010 yapımı çocuk dostu "Ejderhanı Nasıl Eğitirsin" filminden daha yetişkinlere yönelik "Game of Thrones" kitaplarına ve TV dizilerine ve "Hobbit" kitap ve filmlerine kadar her şeyde yer alarak fantastik kitap ve filmlerde halkın hayal gücünü yakalamaya devam ediyor.
KÖKENLERİ HAKKINDA MERAK EDİLENLER
Dean Miller'ın "Legendary Creatures and Monsters" (Cavendish Square Publishing, 2014) adlı kitabında belirttiğine göre, "ejderha" kelimesi eski Yunancada "izlemek" anlamına gelen "draconta" kelimesinden gelmektedir ve bu da canavarın dağlar dolusu altın para veya mücevher gibi hazineleri koruduğunu düşündürmektedir.
"ÖLDÜRÜLMESİ GEREKEN RAKİPLER"
Ejderhalar mitolojide öncelikle öldürülmesi gereken güçlü ve korkutucu bir rakip olarak yer alan birkaç canavardan biridir. Sadece kendi iyilikleri için var olmazlar; büyük ölçüde cesur maceracılar için bir folyo olarak var olurlar. Troller, elfler ve periler gibi diğer efsanevi yaratıklar insanlarla etkileşime girer (bazen yaramazca, bazen yardımseverce) ancak asıl rolleri savaşçı olmak değildir.
AZİZ GEORGE'UN HİKAYESİ
Hıristiyan kilisesi, ejderha şeklinde Şeytan'la savaşan ve onu yenen doğru ve dindar azizlerin efsanelerini yaratmıştır. Bunlardan en ünlüsü, English Heritage'a göre, efsanede korkunç bir ejderha tarafından tehdit edilen bir kasabaya gelen Ejderha Katili Aziz George'dur. Güzel bir bakireyi kurtarır, kendini haç işaretiyle korur ve canavarı öldürür. Aziz George'un inanç ve cesaretinden etkilenen kasaba sakinleri hemen Hıristiyanlığa geçerler.
EJDERHALAR GERÇEK Mİ?
Ortaçağ teolojisi bir yana, günümüzde çok az insan ejderhaların gerçek varlığına, örneğin Koca Ayak ya da Loch Ness canavarının varlığına inandıkları gibi inanmaktadır. Ejderha (ya da en azından Batılıların aşina olduğu ejderha versiyonu) ciddiye alınamayacak kadar büyük ve fantastiktir. Modern uydu görüntüleri ve akıllı telefon fotoğrafları ve videoları çağında, dev, kanatlı ateş püskürtenlerin Dünya'nın topraklarında veya gökyüzünde görünmeden yaşaması mantıksızdır.
Ejderhalar şu ya da bu şekilde binlerce yıldır varlar. J.R.R. Tolkien ve diğerlerinin epik fantastik kurguları sayesinde ejderhalar kolektif hayal gücümüzü ateşlemeye devam etmiş ve yok olma belirtisi göstermemiştir.
Kaynak: Live Science
