İşten ayrılırken ödenen tazminatlarda vergi kesintisi nasıl yapılır?
İşten ayrılanlar veya ayrılmayı planlayanlar, kullanılmayan izin parası, ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı ile diğer tazminatlar için ne kadar vergi kesintisi yapılacağını merak ediyor. Özellikle kıdem tazminatı yerine geçen karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamındaki tazminatlardan kesilen vergilerle ilgili değişiklik sonrası, bu konudaki sorular daha da arttı. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, milyonlarca çalışanın merak ettiği, işten ayrılırken yapılan ödemelerdeki kesintileri yazdı.
Kıdem tazminatı, çoğu çalışanın tek güvencesini oluşturuyor. Çalışırken geçimini zor sağlayan işçiler, işten ayrıldıklarında alacakları toplu parayla gelecek planları yapıyorlar. En çok merak ettikleri konuların başında da işten ayrılırken yapılan ödemelerden vergi ve sosyal güvenlik primi olarak ne kadar kesinti yapılacağı geliyor.
Kıdem tazminatı ve diğer tazminatlardan gelir vergisi kesintisine ilişkin hususlar Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesinin 1. fıkrasının 7 numaralı bendiyle düzenleniyor. Buna göre, 1475 sayılı eski İş Kanunu ile 854 sayılı Deniz İş Kanunu uyarınca ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı gelir vergisinden muaf tutuluyor.
Bu iki kanuna tabi çalışanlara kıdem tazminatları brüt ücretleri üzerinden ödeniyor. Ancak, bir yıl için ödenebilecek kıdem tazminatı tutarı, en yüksek devlet memuruna ödenebilecek azami emekli ikramiyesini geçemiyor. 2019’un ilk yarısı için bu şekilde belirlenen kıdem tazminatı tavanı 6 bin 17 TL’dir. Örneğin, 10 yıl hizmeti bulunan bir çalışana ödenen kıdem tazminatı, brüt ücreti ne olursa olsun 60 bin 170 lirayı aşamaz. Bu şekilde hesaplanan kıdem tazminatından sadece binde 7.59 oranında damga vergisi kesilir.
5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi çalışanların kıdem tazminatında tavan uygulanmıyor. Brüt ücretlerinin tamamı, kıdem tazminatında dikkate alınıyor. Ancak, 5953 sayılı kanuna tabi çalışanların kıdem tazminatlarında gelir vergisi bakımından farklı bir uygulama söz konusu Buna göre, 5953’e tabi çalışanların 24 aylık brüt ücrete kadar olan kıdem tazminatları vergiden muaf, 24 ayı aşan kısmı ise gelir vergisine tabi. Vergiden muaf kısma, diğerlerinde olduğu gibi sadece binde 7.59 oranında damga vergisi uygulanıyor.
EK TAZMİNATLARDA VERGİ
Kıdem tazminatının hangi durumlarda ödenebileceği kanunlarla düzenlenmiş bulunuyor. Emeklilik, ölüm gibi nedenlerin dışında kıdem tazminatı ödenebilmesi için işçinin iş akdinin kıdem tazminatı ödenmesine hak edecek şekilde sonlandırılması gerekiyor.
Önceden, kıdem tazminatı dışında ödenen tazminatlardan ne şekilde vergi alınacağına dair kanunda bir hüküm bulunmuyordu. Buna karşılık Maliye, bu tazminatlardan da vergi alıyordu. Geçen yıl 27 Mart’ta yürürlüğe giren kanunla, karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlardan da vergi alınması yönünde düzenleme yapıldı. Yani, bu tazminatlardan vergi alınması ilk defa kanun hükmü haline getirildi. (Geçmişe dönük vergi iadeleri de bu kanun değişikliğinden dolayı gündeme geldi.)
Yapılan değişiklik uyarınca, kıdem tazminatı ile ikale sözleşmesi kapsamındaki tazminatlar vergileme bakımından birlikte değerlendirilecek. İki tazminatın toplamının kıdem tazminatı tavanına kadar olan kısmı vergiden muaf olacak. Tavanı aşan kısmından ise gelir vergisi alınacak.
Örneğin, brüt ücreti 4 bin lira olan ve 10 yıllık hizmeti bulunan işçiye 40 bin lira kıdem tazminatı, 30 bin lira da ek tazminat ödendi ise toplam 70 bin liralık tazminatın 60 bin 170 liralık kısmı vergiden muaf tutulacak. Kalan 9 bin 830 liralık kısmından ise en düşük yüzde 15 oranında olmak üzere gelir vergisi kesilecek. Gelir vergisi oranı, çalışanın yıllık matrahına göre yüzde 15, 20, 27 veya yüzde 35 olabilir. Yüzde 15 oranında vergi kesildiğini varsaydığımızda bin 474 lira gelir vergisi alınacak. Kalan 8 bin 356 lira ve 60 bin 170 lira üzerinden ise toplam 520 lira damga vergisi kesilecek. Bu kesintilerden sonra çalışana net 68 bin lira ödenecek.
Aynı işçi, kıdem tazminatı ödenmesini gerektirmeyecek şekilde kendi isteğiyle işten ayrıldığında, işvereni, rakip bir firmada çalışmasın veya dava açmasın diye 60 bin lira ikale tazminatı öderse bu tazminatın tamamı gelir vergisinden muaf olacak ve sadece damga vergisi alınacak. (Bilgi için: 27 Mart 2018 tarihinden önce bu tazminatın tamamı üzerinden en az yüzde 15 oranında vergi kesiliyordu.)
İHBAR TAZMİNATINDA VERGİ
İş Kanunu uyarınca, iş akdinin feshinden önce işçi ve işveren tarafının birbirine önceden bildirimde bulunması gerekiyor. İhbar süresi, işyerindeki çalışma süresine göre değişiyor. İşi altı aydan az sürenler 2 hafta; 6 – 18 ay sürenler 4 hafta; 19 – 36 ay sürenler 6 hafta; 36 aydan fazla sürenler de 8 haftalık ihbar süresine tabi bulunuyor. İhbar süresi beklenmeden iş akdinin feshedilmesi durumunda ise bu süreye ilişkin ücret üzerinden tazminat ödeniyor.
Aylık brüt ücret üzerinden hesaplanan ihbar tazminatından gelir vergisi ve damga vergisi kesilirken, sosyal güvenlik primi kesilmiyor.
KULLANILMAYAN İZİN PARASINDA VERGİ
İşten ayrılırken ödenen kullanılmayan izinlerin parası son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Brüt ücretten önce sosyal güvenlik primi kesiliyor, kalan tutar üzerinden de gelir vergisi ve damga vergisi alınıyor. İzin parasında uygulanan vergi oranı, çalışanın gelir vergisi matrahına göre değişiyor.
MAHKEME KARARIYLA YAPILAN ÖDEMELERDE VERGİ
İş akdi feshedildikten sonra mahkeme kararıyla ödenen kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, izin parası ve fazla mesai ücreti de aynı kurallara tabi bulunuyor. Kıdem tazminatı vergiden muaf tutulurken, ihbar tazminatı, izin parası ve fazla mesai ücretinden sosyal güvenlik primi ile gelir vergisi kesiliyor.
