Kuşların evrimsel gelişimi nasıldır? Bazı kuş türleri neden uçamaz?

Uçan hayvanlar denince aklımıza hemen kuşlar gelir. Kuşlar uçarak yiyecek arar, uçarak yırtıcı hayvanlardan korunur, bazen de uçarak sıcak ülkelere göç ederler. Ancak bazı kuşlar kanatları olmasına rağmen uçamazlar. İşte kuşların evrimsel gelişimi ve uçamayan kuş türlerinden bazılarını sizler için derledik.

Giriş: 06.01.2025 - 11:30 Güncelleme: 06.01.2025 - 11:30

Gezegenimizde yaklaşık 10 bin kuş türü bulunuyor. Bazıları gökyüzünde dolaşıp, neredeyse bütün yaşamını havada süzelerek geçirirken, bazı kuş türleri ise kanatlarını kullanamazlar bile. İşte kuş türlerinin evrimsel gelişimi ve uçamayan kuşların ortak özellikleri.

Yırtıcılardan kurtulan ve yeni özgürlükleriyle karayı keşfeden uçamayan kuşların evrimi, yaklaşık 65 milyon yıl önce dinozorların neslinin tükenmesiyle büyük bir dönüşüm yaşadı. Bu kuşlar, yiyecek aramak için karada daha fazla vakit geçirerek, enerji verimliliği için yağ rezervlerini artırdı ve zamanla büyüdü.

REKLAM

Uçmak, enerji açısından maliyetli bir iş olduğu için, bu kuşlar uçmak yerine yerle sınırlı kaldılar. Uçamamak, doğrudan bir adaptasyon olarak evrimleşti. Bu evrimsel değişiklik, onları uçuş yerine kara yaşamına daha uygun hale getirdi.

Sir David Attenborough'nun “Kuş Dünyasının Çakmaktaşları” olarak tanımladığı bu kuşlar, Mezozoik Çağ’a kadar uzanan bir soya sahip. Uçamayan kuşlar, "ratitler" olarak bilinen bir gruba aittir. Bu grup, devekuşları, kasuvariler, nandular, kiviler, moalar ve emular gibi kuşları içerir.

Ratitler, uçan kuşlardan farklı olarak omurga kemiği barındırmaz. Bu kemik, uçan kuşlarda uçuş kaslarına bağlanarak uçmayı kolaylaştırır. Ratitlerde ise düz bir göğüs kemiği bulunur ve kanatlar, vücutlarının ağır yapısını kaldırmaya yetmez. Ayrıca, uçan kuşların içi boş kemikleri onlara hafiflik kazandırırken, ratitlerin daha kalın ayakları ve bacak kemikleri onları kara yaşamına daha uygun hale getirir.

REKLAM

Charles Darwin, ratitlerin birbirleriyle akraba olduğunu öngörmüştü. Thomas Huxley ise, uçamayan kuşların ağız çatılarındaki kemik düzeninin, sürüngenlerde görülen yapılarla benzerlik gösterdiğini fark etti. Uçan kuşlar ise bu düzenlemeyi taşımamaktadır.

Günümüzde soyu tükenmiş dev moa, uçamayan kuşların atası olarak kabul edilmektedir. Ancak en yakın akrabası, zorlukla uçarak yerden kalkabilen canlı bir Güney Amerika kuşu olan Tinamou’dur. Tinamou, devekuşu profiline tam olarak uymasa da, evrimsel analizler, Tinamou’yu moa ile yakın akraba olarak konumlandırmaktadır.

Moleküler biyoloji sayesinde yapılan analizler, uçamayan kuşların aile ağacının beş farklı dalında uçuş kaybının bağımsız olarak evrimleştiğini ortaya koymuştur. Bu evrimsel süreç, kuşların genetik mutasyonları sonucu uçuş yeteneklerini kaybetmelerine yol açmıştır.

Bu bulgular, uçamayan kuşların evrimsel geçmişi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır ve evrimsel çeşitliliğin nasıl şekillendiğini anlamamıza yardımcı olmaktadır.

REKLAM

Yeryüzündeki en büyük uçamayan kuş Deve kuşudur. Aynı zamanda en hızlı koşan kuş da odur. Çünkü çok güçlü bacakları vardır. En hızlı koşan insanın iki katı hızla koşar. En büyük yumurtayı da Deve kuşları yumurtlar.

Kiviler Yeni Zelanda ormanlarında yaşayan, tavuk büyüklüğünde kuşlardır. İnce, uzun bir gagaları vardır ve çok iyi koku alırlar. Çok da hızlı koşarlar.

Güney Amerika kıtasındaki çayırlarda yaşayan Realar da uçamayan kuşlardandır. Görünüşleri deve kuşunu andırır.

Avustralya’da yaşayan Emular Deve kuşundan küçük ama Readan büyük kuşlardır. Deve kuşları gibi hızlı koşarlar; ama aynı zamanda iyi de yüzücüdürler.

REKLAM

Uçamayan kuşlar arasında herhalde en bilineni ve aynı zamanda da en sevimlisi Penguenlerdir. Birçok insan Penguenlerin kuş olduğuna inanamaz, onları bir tür balık sanır. Ama onlar da kuştur. Uçmak yerine yüzerler. Çok iyi yüzücüdürler; en hızlı yüzen insanın dört katı hızlı yüzerler.

Yeni Zelanda’da yaşayan Vekalar da uçamaz.

Uçamayan kuşlara ait en dikkat çekici özelliklerden birisi anavatanlarının sıcak veya Antarktika olmasıdır. Orta iklim kuşağı kökenli uçamayan kuş bulunmuyor. Bu sınıfa dâhil olan kuşlarda genellikle kanatların vücuda göre küçük olduğu söylenebilse de kakapo gibi aksi örnekler de bulunuyor. Bu kuşlar, kanatlarını uçmak için kullanamasalar da çoğu zaman kanatları denge unsuru oluyor.

Kaynak: scienceabc/minikumbaradergisi/bilgikilavuzu