Kıdem tazminatı fonunda merak edilen sorular
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın açıklamasıyla, kıdem tazminatı fonu yeniden ülkenin gündemine geldi. Kıdem tazminatı, 15 milyon dolayında işçiyi ve bunları çalıştıran 2 milyona yakın işvereni doğrudan ilgilendiriyor. Mevcut çalışanların kıdem tazminatları ne olacak? Kıdem tazminatı fonu nasıl işleyecek? Kıdem tazminatı fonundan para ne zaman çekilebilecek? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, kıdem tazminatında mevcut hakları ve milyonlarca kişinin merak ettiği soruları yazdı.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, tüm paydaşların katılımı ile kıdem tazminatı reformunu gerçekleştireceklerini, bireysel emeklilik sistemi (BES) ile entegre kıdem tazminatı fonu kurulacağını söyledi.
TÜRK-İŞ, henüz Albayrak açıklama yapmadan önce, bu yılki 1 Mayıs’ın temasının kıdem tazminatı olmasını ve kutlamaların da Türkiye’de en yoğun örgütlü işçinin çalıştığı Kocaeli’de yapılmasını kararlaştırdı.
TÜRK-İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay, Albayrak’ın açıklamasının ardından sorumuz üzerine, işçilerin mevcut kıdem tazminatı haklarında “nokta kadar kaybın içinde olmayacaklarını” söyledi. Atalay, sonbaharda gündeme gelmesi planlanan sosyal güvenlik reformuyla ilgili de reformun faturasının çalışanlara ve emeklilere çıkartılmaması gerektiğini ifade etti.
Bakan Albayrak’ın açıklamasının ardından, kıdem tazminatı fonu önümüzdeki günlerin en önemli gündem başlıklarından birini oluşturacak. Milyonlarca işçi ve işvereni ilgilendiren kıdem tazminatında mevcut sistemi hatırlatıp, fonla ilgili merak edilen sorulara yanıt aradık.
Kıdem tazminatı, son işyerinde en az bir yıl çalışmak koşuluyla emeklilikte, vefat halinde veya işveren tarafından işten atılma durumunda alınabiliyor. Bunun dışında kıdem tazminatı alabilmek için işçinin haklı bir nedenle iş akdini feshetmesi veya erkeklerin askerlik, kadınların da evlendikten sonra bir yıl içinde istifa etmesi durumunda ödeniyor. Yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getiren işçiler de kendi isteğiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabiliyor. Bu bilgiler ışığında, kıdem tazminatıyla ilgili merak edilen soruları 8 başlık altında topladık.
1- FONA NE KADAR KESİNTİ YAPILACAK?
Mevcut sistemde bir yıllık çalışmaya karşılık 30 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödeniyor. Kıdem tazminatı fonu kurulduğunda fona işçi ve işveren payı olarak ne kadar kesinti yapılacağı, fonla ilgili tartışma konularının başında geliyor. İşçi tarafı 30 günlük ücretin karşılığı olan kıdem tazminatının aynen devam edebilmesi için fona yüzde 8.3 oranında prim yatırılması gerektiğini savunuyor. İşveren tarafı, oran telaffuz etmemekle birlikte prim tutarının olabildiğince düşük belirlenmesini, çünkü fona yatırılan paranın nemalanacağının da dikkate alınması gerektiğini iddia ediyor.
2- FON SİSTEMİ TÜM İŞÇİLERE Mİ UYGULANACAK?
Daha önce gündeme gelen yasa taslaklarında, mevcut işçilerin çalışmaya devam ettikleri süre boyunca mevcut sistemde kalması öngörüldü. Fon yürürlüğe girdikten sonra yeni işçilerin bu sisteme tabi olması düşünülüyor. Mevcut çalışanların ise yeni işe girdiklerinde fona tabi olmaları öngörülüyor.
3- BİRİKMİŞ KIDEM TAZMİNATLARI NE OLACAK?
Birikmiş kıdem tazminatlarının fona aktarılması konusunda daha önce öneriler gündeme geldi. Ancak, işveren kesimi kıdem tazminatının peşin ödenmesi anlamına gelen bu uygulamaya sıcak bakmıyor. Dolayısıyla, mevcut işçilerin birikmiş kıdem tazminatlarının, mevcut işlerinden ayrılıncaya kadar eski sistemde devam etmesi bekleniyor. Mevcut işçiler yeni işe girdiklerinde ise yeni sisteme tabi olacaklar.
4- İSTİFA EDEN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI OLACAK MI?
Mevcut sisteme göre, işçi normalde istifa halinde kıdem tazminatı alamıyor. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için istifanın haklı bir nedene dayanması gerekiyor. Ayrıca, askere giden erkek veya evlenen kadın işçiler de istifa halinde kıdem tazminatı alabiliyor. İşveren örgütleri, mevcut sistemde olduğu gibi istifa eden işçiye kıdem tazminatı hakkı verilmemesi gerektiğini, çünkü deneyimli ve nitelikli işçilerin “Nasıl olsa kıdem tazminatı kaybım yok” diyerek kolaylıkla iş değiştireceğini düşünüyor. Bu konudaki düzenlemenin ne olacağı, işçilerin kıdem tazminatı fonuna bakışı açısından da önem taşıyor.
5- KIDEM TAZMİNATI TAVANI KALKACAK MI?
Mevcut sistemde kıdem tazminatı son brüt ücret üzerinden ödenmekle birlikte, kıdem tazminatı her yıl belirlenen tavan tutarını aşamıyor. 2019 yılı için 6 bin 17 lira kıdem tazminatı tavanı uygulanıyor. Yeni sistemde kıdem tazminatı tavanının prim toplama aşamasında gündeme gelmesi bekleniyor. Bu durumda 2 bin 558 lira ile 6 bin 17 lira arasındaki ücretlerden aynı oranda kesinti yapılması bekleniyor.
6- PATRON PRİMİ ÖDEMEZSE NE OLACAK?
Kıdem tazminatı fonunun en büyük açmazlarından birini patronun fona prim yatırmaması halinde ne olacağı hususu oluşturuyor. İşçi sendikaları, Türkiye’de devlet dahi vergi ve sosyal güvenlik primlerini toplayamazken, işverenin, işçinin maaşından kestiği primi yatırmaması halinde işçinin kıdem tazminatının riske gireceği görüşünde.
7- DEVLET FONA GARANTİ SAĞLAYACAK MI?
Daha önce gündeme gelen taslaklarda kıdem tazminatı fonuna devlet garantisi öngörülmedi. HAK-İŞ, işverenin primi yatırmaması halinde işçinin kıdem tazminatının riske girmemesi için fonun devlet garantisi altında olması gerektiğini savunuyor.
8- İŞTEN ATILAN İŞÇİ HEMEN KIDEM TAZMİNATI ALABİLECEK Mİ?
Mevcut sistemde işveren işçiyi işten attığında kıdem tazminatı hemen ödeniyor. Yeni sistemde işçi işten atıldığında kıdem tazminatı ödenmeyecek. Fonda biriken paranın yarısı, en az 15 yıl sonra veya ilk defa konut alındığında ödenecek. Paranın tamamı ise emeklilikte veya 56 yaşında alınabilecek.
