Mavi gözlü insanlar hakkında duyunca çok şaşıracağınız ilginç bilgiler!
Sadece mavi gözler hakkında değil, dünyaya onlar aracılığıyla bakan insanlar hakkında da öğrenilecek çok şey var. Tuhaf bilimsel gerçekler, ilgili sağlık koşulları ya da sadece genetik yüzünden olsun, bebek hüznü yaşayanlar kahverengi gözlü emsallerinden biraz farklıdır. Mavi gözler ve mavi gözlere sahip insan sayısı hakkındaki gerçeği hakkında şaşırtıcı bilgileri bir araya getirdik.
MAVİ GÖZLERDE MAVİ PİGMENT YOKTUR
Her ne kadar mavi gözler mavi gibi görünse de aslında hiç de mavi değiller. Kulağa çılgınca geliyor ama konu gözetmenlerimiz olduğunda mavi pigment diye bir şey yok; ya melanetlisiniz ya da hiç melanetli değilsiniz. Gizmodo'ya göre eğer siz de insan ırkının çoğunluğu gibi irisin her katmanında melanasyon varsa, o zaman aslında kahverengi olan kahverengi gözlere sahip olursunuz bunda optik yanılsama yoktur!
Peki, eğer mavi gözlü insanların irisinin ön katmanlarında pigment yoksa (arka katmanda bir miktar melanin var), onları mavi gösteren hangi mekanizma iş başındadır? Amerikan Oftalmoloji Akademisi'ne göre mavi gözler hem okyanusun hem de gökyüzünün mavi görünmesiyle aynı nedenden dolayı mavi görünür: Bu sadece bir ışık oyunu. Işığın mavi gözlerde dağılarak mavi görünüme yol açmasına Tyndall Etkisi denir. Büyüleyici, değil mi?
İNSANLARIN YALNIZCA KÜÇÜK BİR YÜZDESİNİN MAVİ GÖZLERİ VAR
Her ne kadar mavi gözlü bir sürü oyuncu, model ve diğer ünlüler olsa da, bu da bu renkli gözlerin ortak bir varlık gibi görünmesini sağlayabilir (en azından televizyonda), pek çok insan bebek hüznüyle övünecek kadar şanslı değil. Aslında World Atlas'ta yer alan bir makaleye göre tüm dünyada en yaygın göz rengi kahverengidir. Spesifik olarak, insanların yüzde 79'unun gözleri kahve ve çikolata rengindedir ve baskın fenotip olarak diğer tüm göz renklerini gölgede bırakır.
Peki dünya çapında kaç kişinin mavi gözleri var? Dünya Atlası, insanların yaklaşık yüzde 8 ila 10'unun gök mavisi gözetleyicilerle kutsandığını tahmin ediyor. Elbette, mavi gözleri olmayan pek çok insan, Selena Gomez ve Nicki Minaj gibi ünlülerin ara sıra yaptığı gibi, kontakt lens kullanarak bunu taklit edebilir. Ancak doğal mavi ile yapay mavi arasındaki farkı her zaman anlayabilirsiniz; taklit edilmesi oldukça zor bir renktir.
ANCAK MAVİ GÖZLER NADİR GÖZ RENGİ DEĞİLDİR
Her ne kadar mavi gözlere sahip olma ihtimali, kahverengi gözlere sahip olma ihtimalinden belirgin şekilde daha düşük olsa da mavi, tüm göz renkleri arasında en nadir görülen renk değildir. Aslında, Dünya Atlası'ndaki bir makaleye göre, aslında en yaygın ikinci göz rengidir; yüzde 8 ila 10'un nüfusun tam olarak büyük bir kısmı olmadığı göz önüne alındığında, bu biraz şaşırtıcı.
Ancak ela gözlere sahip olmanın mavi veya kahverengi gözlere sahip olmaktan daha az yaygın olduğu ortaya çıktı, çünkü insanların yalnızca yüzde 5'inin irislerinde bu renk var. Ek olarak, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 5'i kehribar renginde gözlere sahiptir, ancak bazen bu, ela deseniyle karıştırılmaktadır. Bu tonlardan daha az yaygın olanı yeşildir, çünkü dünya nüfusunun yalnızca yüzde 2'si bu fenotiple kutsanmıştır.
Dünyadaki en nadir göz renkleri gri gözler, kırmızı/mor gözler (bunlar genellikle ağır albinizm formlarına sahip kişilerde görülür) ve heterokromiye sahip gözlerdir (farklı renkli gözler), bunların tümü tüm insanların yüzde birinden daha azında görülür. Dünya çapında. Buradaki gerçek tek boynuzlu atlar onlar!
BURASI MAVİ GÖZLERİN EN YAYGIN OLDUĞU YER
Fenotip bazı yerlerde çok daha yaygın olduğundan, mavi gözler dünyanın neresinde olduğunuza bağlı olarak az çok yaygın görünebilir. Aslında bazen bir bölgedeki insanların çoğunluğunun mavi gözleri vardır. Örneğin, Estonya'da geziniyorsanız veya Finlandiya'da tatile gidiyorsanız, Dünya Atlası'na göre bu ülkelerin nüfusunun yüzde 89'unun gök mavisi süsenleri olduğundan mavi gözlere sahip olmamak nadir görülen bir durumdur. Bu çok fazla!
Bundan sonra önemli bir düşüş var, ancak mavi gözler İrlanda ve İskoçya'da sırasıyla yüzde 57 ve yüzde 50 ile hâlâ çoğunlukta. Listede yüzde 48 ile İngiltere ikinci sırada yer alırken, Galler'deki insanların yüzde 45'i bebek hüznü yaşıyor. Belçika ve Fransa listede yedinci ve sekizinci sırada yer alıyor; ilkinde insanların yüzde 28,9'u mavi gözlü, ikincisinde ise yüzde 20,2'si mavi gözlü. Son olarak, dokuzuncu ve onuncu sıralarda Amerika Birleşik Devletleri ve İspanya yer alıyor; her ikisinde de nüfusun yüzde 16'sından biraz fazlası gök mavisi gözlere sahip.
MAVİ GÖZLÜ HERKESİN ORTAK BİR ATASI VARDIR
Bugün pek çok insan mavi gözlüdür ve binlerce yıldır da mavi gözlü insanlar var. Ama ister inanın ister inanmayın, durum her zaman böyle değildi. Science Daily'e göre Kopenhag Üniversitesi'ndeki bilim insanları sayesinde artık 6.000 ila 10.000 yıl önce herkesin kahverengi gözleri olduğunu biliyoruz. Ancak bu süre zarfında bir noktada, ne kadar melanin ürettiğimizi kontrol eden OCA2 geninde bir mutasyon meydana geldi. Spesifik olarak, bu mutasyon esasen bir "anahtar" gibi davrandı ve insanların kahverengi göz üretme yeteneğini "kapattı". Böylece mavi gözler doğdu!
Üniversitedeki ekip yalnızca mavi gözlere neden olan mutasyonu tanımlamakla kalmadı, aynı zamanda mavi gözlü herkesin ortak bir yanı olduğunu da keşfetti. Profesör Hans Eiberg, "Bundan tüm mavi gözlü bireylerin aynı ataya bağlı olduğu sonucuna varabiliriz" dedi. "Hepsi DNA'larında tam olarak aynı noktada aynı anahtarı miras aldı." Bu, melanin üretimiyle ilgili DNA'larında önemli farklılıklar olan kahverengi gözlü insanların aksine.
BU YÜZDEN MAVİ GÖZLERİN RENGİ DEĞİŞİYORMUŞ GİBİ GÖRÜNÜYOR
Eğer bir dizi kobalt gözetleyicinin şanslı sahibiyseniz, muhtemelen gözlerinizin renk değiştirdiğini, bazen daha mavi veya daha gri, hatta daha açık veya daha koyu göründüğünü fark etmişsinizdir. Işık tam olarak vurduğunda parlak mavi gözleri menekşe rengi görünen ünlü sinema oyuncusu Elizabeth Taylor için de durum kesinlikle böyleydi.
Mavi gözlerin renk değiştirmesinin bir nedeni var, bu da ilk etapta neden mavi göründükleri ile ilgili. Tahmin ettiniz: Amerikan Oftalmoloji Akademisi'ne göre her şey göze ne kadar ışık girip çıktığına bağlı. Ayrıca kişinin giydiği kıyafetin rengine, göz çevresine yapılan makyajın rengine ve tarzına bağlı olarak göz rengi farklı görünebilir.
Adil olmak gerekirse, yeşil ve ela gözlü insanlar aynı zamanda görünüşte renk değiştiren irislere de eğilimlidir, yani bu mavi gözlü insanlara özgü değildir. Ama yine de dikkate değer.
NEDEN BAZI BEBEKLERİN MAVİ GÖZLERİ KAHVERENGİYE DÖNÜYOR?
Ebeveynseniz veya bebek sahibi olan birine yakınsanız, bir bebeğin gözlerinin renginin parlak maviden yeşile veya kahverengiye dönüştüğünü izleme deneyimine sahip olabilirsiniz. McGill Üniversitesi tarafından yayınlanan bir makaleye göre, bu nedenle yaklaşık altı aylık olana kadar bir kişinin büyüdüğünde göz renginin ne olacağını bilemezsiniz.
Pek çok bebeğin daha sonra kahverengiye dönüşebilecek mavi gözlerle doğmasının nedeni, bir kez daha, melaninin insan vücudundaki işlevlerinden kaynaklanmaktadır. Bir bebek doğduğunda, melanin çocuğun göz irisine henüz tam olarak yerleşmemiştir, bu da irisin mavi olmasına neden olur. Ancak belli bir süre sonra genetik devreye girer ve melanin üretimi ya artarak bebeğin göz rengini değiştirir ya da değişmeyerek irisin renginin ömür boyu maviye dönmesine neden olur. Bu, insan vücudunun gerçekten gizemli olmasının bir yolu daha.
KAHVERENGİ GÖZLÜ EBEVEYNLERİN MAVİ GÖZLÜ ÇOCUKLARI OLABİLİR
"Sende anne babanın gözleri var." Çocukların her zaman biyolojik ebeveynlerinden en az birine benzeyeceği fikrini yücelten eski atasözü de böyledir. Yani eğer siz büyük mavi gözlerin taşıyıcısıysanız, küçük çocuğunuzun da bu gözleri miras alması gerekmez mi? Tersine, eğer hem siz hem de partneriniz kahverengi gözlü iknaya sahipseniz, mantıksal olarak çocuklarınızın da öyle olacağı sonucu çıkmaz mı?
Elbette genetiğin karmaşıklığı göz önüne alındığında, bu o kadar basit değil. Şaşırtıcı bir şekilde, Delaware Üniversitesi tarafından yayınlanan bir makaleye göre iki kahverengi gözlü ebeveynin mavi gözlü bir çocuğu olabiliyor. Ayrıca iki mavi gözlü ebeveyn kahverengi gözlü bir bebek doğurabilir.
Peki gerekçesi ne? Özetle göz rengini tek bir alel ya da resesif gen belirlemez. Aksine, birkaç farklı gen ve aralarındaki etkileşim tarafından belirlenir. Bu nedenle çocuğunuzun gözleri anne ve babasına benzemiyorsa şaşırmayın; genetik böyle işler.
MAVİ GÖZLER IŞIĞA DİĞERLERİNDEN DAHA MI DUYARLIDIR?
Çevre Sağlığı Perspektifleri dergisindeki bir makaleye göre herkesin vücudunda D vitaminine ihtiyacı vardır, bu nedenle düzenli olarak biraz güneş ışığı almak önemlidir. Ancak Amerikan Kanser Derneği'ne göre cildinizin rengine bağlı olarak dışarı çıktığınızda güneş yanığına yakalanmamak için değişen derecelerde dikkatli olmanız gerekir. Yani açık tenliyseniz daha fazla risk altındasınız, ancak ten rengi ne olursa olsun herkesin dışarı çıkarken önlem alması gerekiyor.
Dışarıdayken cildinize dikkat etmeniz gerektiği gibi, özellikle açık renkliyse gözlerinizi de buna göre korumanız gerekir. Göz doktoru Ruth Williams, Everyday Health ile yaptığı röportajda "Klinik olarak konuşursak, mavi veya açık renkli irisleri olan insanlar ışığa daha duyarlı olma eğilimindedir" dedi . "Bu muhtemelen gözdeki ışık emici pigmentin seyrekliğinden kaynaklanmaktadır." Bu, özellikle mavi gözleriniz varsa, güneş gözlüklerinizi asla evde bırakmamanız gerektiği anlamına gelir.
MAVİ GÖZLÜ KİŞİLERDE KANSER RİSKİ ARTABİLİR
Her ne kadar mavi gözlere (veya açık renkli gözlere) sahip olmak oldukça güzel kabul edilse de bu fenotipin beraberinde getirdiği bir dezavantaj vardır. Everyday Health dergisindeki bir makaleye göre ne yazık ki bu güzel gözlere sahipseniz kansere karşı daha duyarlı olduğunuz anlamına geliyor. Spesifik olarak, açık gözlü insanlar, uvea (gözünüzün orta tabakası) melanomuna yakalanma riski, kahverengi gözlü insanlara göre daha fazladır.
Neyse ki göz doktoru Dr. Ruth Williams'a göre değerli gözlerinizi zararlı UV ışınlarından korumanın oldukça basit bir yolu var. "Açık iris rengine sahip kişilerin UV korumalı güneş gözlüğü takma konusunda dikkatli olmaları gerekir" tavsiyesinde bulundu. Diğer iyi haber ise uvea melanomunun oldukça nadir olması ve her yıl bir milyon kişiden yalnızca altısına teşhis konulmasıdır. Vay be!
Açık gözlü kişilerin de cilt kanserine yakalanma olasılığı daha yüksek olduğundan, cildinize güneş ışığına karşı önlem almanız da bir kez daha önemlidir.
MAVİ GÖZ RENGİ GÖRÜŞÜNÜZÜ ETKİLEYEBİLİR
Bazılarına biraz çılgınca gelebilir ama optometrist Richard L. Ison'a göre göz renginiz görüş kaliteniz üzerinde etkili olabilir. ESPN'deki bir makalesinde, "Açık renkli gözlerde (kahverengi yerine mavi veya yeşil gözler gibi) pigment eksikliği nedeniyle çok daha fazla istenmeyen ışık elde edersiniz ve bu da parlama sorunları yaratabilir" dedi.
Bu nedenle beyzbol oyuncusu Josh Hamilton, parlamayı azaltmak ve görüşünü iyileştirmek için gün boyunca bir çift renkli kontakt lens takmaya karar verdi. "Hayatımda hiç kontakt lens kullanmadım ve topu gündüz görmeyi gerçekten çok isterim" dedi. "Bu yüzden bunu yapmak için mümkün olan her yolu deniyorum." İstatistiklerinin geceleri daha iyi olduğu göz önüne alındığında, bu yaklaşımın gündüzleri gelişmesine yardımcı olup olmayacağını görmek istedi. Neyse ki Hamilton için öyle olduğunu söyledi.
MAVİ GÖZLÜ İNSANLAR ACIYLA DİĞERLERİNDEN DAHA MI İYİ BAŞA ÇIKIYOR?
Her ne kadar mavi gözlü kardeşlerimiz gerçekten de daha büyük bir kanser riskine sahip olsalar da, haberler o kadar da kötü değil çünkü mavi gözlere sahip olmanın getirdiği bir nebze de olsa süper güç de var. Medical Daily'deki bir makaleye göre, mavi ve yeşil gözlü kadınların, kahverengi veya ela gözlü insanlara göre daha yüksek ağrı toleransına sahip olduğu ortaya çıktı.
Bu bilgi, Pittsburgh Üniversitesi'nden genetikçi Dr. Inna Belfer'in yaptığı bir çalışma sayesinde gün yüzüne çıktı. Doğum sürecinden geçen 58 hamile anneye anket yaptı ve açık gözlü kadınların doğum sırasında daha az ağrı ve rahatsızlık yaşadıklarını buldu.
Ayrıca açık gözlü kadınların, bebek doğduktan sonra kara gözlü kadınlara kıyasla kaygı veya depresyona yakalanma olasılığının daha az olduğunu, bunun da daha az melanin içermesi sayesinde olduğunu buldu.
Belfer ayrıca bu alanda araştırmalarını sürdürmeyi planladığını da paylaştı. Medscape Medical News'teki bir makalesinde "Erkeklerde ve kadınlarda göz rengi ile klinik ağrı arasında bir bağlantı olup olmadığını ve doğum ağrısı modeli dışındaki farklı ağrı modellerinde bir bağlantı olup olmadığını göreceğiz" dedi.
MAVİ GÖZLÜ ERKEKLER MAVİ GÖZLÜ KADINLARI TERCİH EDİYOR
Mavi gözlerle ilgili bir başka eğlenceli gerçek de erkeklerle ve onların flört ve ilişki tercihleriyle ilgilidir. Davranışsal Ekoloji ve Sosyobiyoloji dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre mavi gözlü erkekler, mavi gözlü kadınları diğer göz rengine sahip kadınlara göre daha çekici buluyor. Mavi gözlü erkeklere karşı özel bir tercih göstermeyen mavi gözlü kadınlar için durum böyle değildi. Ek olarak, kahverengi gözlü erkekler ve kadınlar herhangi bir göz rengine sahip karşı cinsten üyelere karşı bir eğilim göstermediler, bu da mavi gözlü erkekleri diğerlerinden farklı kılıyor.
Durumun neden böyle olduğuna dair teori nedir? Araştırmacılar bu tercihi, babalık belirsizliği olarak adlandırdıkları, erkeklerin çocuğun biyolojik olarak kendilerine ait olup olmadığını sorgulamasına neden olabilecek bir kaygıya bağlıyor. Mavi gözlerin kalıtımın açık bir genetik mekanizması olarak kabul edildiği göz önüne alındığında, erkeklerin kendilerini kendi soyunda görmelerinden emin olmaları mantıklıdır. Bu ona çocuğun gerçekten kendisine ait olduğuna dair güven verecektir.
