Mevali ne demek? Mevali politikası nedir?
Mevali kelimesi; ilk İslam fetihlerinin ardından kendi rızası ile Müslüman olan ve Arap olmayan unsurlar için kullanılmıştır. Özellikle Emeviler döneminde mevali kavramının kapsadığı alan genişletilmiş ve bu tabir Arap ırkçılığına dönüşmüştür. Bu şekilde Emeviler için önemli bir devlet politikası haline gelen Mevali politikası nedir? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…
İslam’ın özüne aykırı olan bir takım uygulamalara gidilen ve tıpkı İslam öncesi cahiliye döneminde olduğu gibi Araplar için ırklarına dayalı bir üstünlük gözeten Mevali politikası ne zaman terk edildi? Abbasilerin mevali politikası ne şekilde uygulanmıştır? İşte, Mevali anlayışı hakkındaki tüm detaylar…
Mevali Nedir?
Arapçadaki Mevla kelimesinin çoğulu olan Mevali kelimesi “akraba, dost ve mirasçı” gibi anlamlarda kullanılmıştır. Mevali kelimesinin bir terim ya da bir kavram olarak kullanılma ise ilk İslam fetihlerinin ardından gerçekleşmiştir. Özellikle İranlılar, Türkler ve Berberilerin İslamiyet’i seçmelerinin ardından, Müslüman olan ve Arap olmayan bu unsurlar mevali kelimesi ile tanımlanmışlardır.
Mevali Politikası Nedir?
Hz. Muhammed ve Dört Halife döneminde de kullanılan mevali kavramı herhangi bir ırkçılık belirtmezken bu durum Emeviler ile birlikte farklı bir boyuta geçmiştir. Emevilerden önce kullanılan mevali terimiyle ifade edilen kişiler, hukuken Müslüman Araplarla eşit sayılırken, Emeviler ile birlikte bu durum tersine dönmüştür.
Emeviler Devleti’nde uygulanan Mevali politikası, tıpkı İslamiyet öncesi cahiliye devrinde olduğu gibi soy ve ırk üstünlüğü anlayışına dayandırılmıştır. Emeviler gerçekleştirdikleri fetihler neticesinde sınırlarını genişletmişler ve birçok bölgeyi hâkimiyet altına almışlardır. Emevilerin gerçekleştirdiği bu fetihlerden bir süre sonra, ele geçirilen yerlerdeki köleler de Mevali olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.
Bununla da yetinmeyen Emeviler ilerleyen dönemler köle yahut özgür olduklarına bakmadan, İslamiyet’i seçmiş tüm Arap dışı unsurlar için Mevali terimini kullanmaya başlamışlardır. Mevali kavramının kapsam alanının Emeviler tarafından genişletilmesi, Arap ırkının üstünlüğüne dayanan bir Arap milliyetçiliğinin doğmasına sebep olmuş ve bu durumda ilerleyen yıllarda yaşanacak olan isyan hareketlerinin ana sebeplerinden biri haline gelmiştir. Tüm bu bilgilerden hareketle Mevali politikasını kimler uygulamıştır sorusuna verilecek cevap Emeviler olacaktır.
Uygulanan bu Mevali politikasının İslam’a da büyük zararları dokunmuştur. Irkçılığı besleyen bu anlayış ile zaman içinde İslamiyet’in yayılma hızı yavaşlamış, özellikle Türkler ve Araplar arasındaki çatışmalar şiddetli bir hale gelmiş ve bu harekete karşılık olarak Arap olmayan Müslümanlar arasında Şuubiye hareketi başlamıştır.
Mevali Politikası Ne Zaman Terk Edildi?
Emevilerin izlemiş olduğu Mevali politikasının terk edilmesi, Abbasiler döneminde gerçekleşmiştir. Emevilerin tarih sahnesinden silinmesinin ardından Ebu’l Abbas Abdullah tarafından kurulan Abbasi Devleti’nde, gayri Arap unsurlara karşı olan bu ırkçı politika terk edilmiş; Mevali politika yerine daha kapsayıcı olan ümmetçi politikalar uygulanmıştır.
Abbasilerin Mevali Politikası
Abbasiler döneminin başlaması ile birlikte Emevilerin kullanmış olduğu ırkçı Mevali politikası terk edilmiş ve Arap olmayan Müslümanlara büyük önem verilmiştir. Devletin kurulduğu andan itibaren Mevaliler, önemli makamlarda bulunmuşlardır. Hatta Emevilerin yıkılıp yerine Abbasi Devlet’inin kurulmasında önemli roller üstlenmiş olan Ebu Müslim de mevali idi.
Abassiler döneminde özellikle Mem’un döneminden itibaren Türkler de önemli görevlerde bulunmuşlardır. Bu dönemde Abbasi ordusunda yer alan Türklerin sayıları on bini bulurken; komuta kademesinin büyük çoğunluğu da Türklerden oluşmaktaydı.
Emevilerin uygulamış olduğu Mevali politikasının Abbasiler tarafından terk edilmesiyle İslamiyet’in yayılması büyük bir hız kazanmıştır. Abbasilerin uygulamış olduğu eşitlikçi politikalar sebebiyle gayri Arap olan tüm Müslüman unsurlar, devlet içinde yüksek idari görevlerde bulunmuşlardır.
