GSYH verileri hafta başında açıklanmasına karşılık işlenmeyen bir önemli konu var. O da 4.5 yıl aralıksız devam eden makine ve teçhizat yatırımlarındaki artışın gerilemeye başlaması.
2024 yılına ait aylık ithalat rakamlarında sermaye malı ithalatının azaldığı aylar oldu. Yatırımların yavaşlamakta olduğunun ilk işaretleri bu verilerden geldi. GSYH verisi ise yatırımlardaki gerilemeyi resmileştirdi.
YATIRIMLARDA BÜYÜMEYİ KATLAYAN ARTIŞ
➔İkinci çeyrekte GSYH büyüme oranı yüzde 2.5’e inerken yatırımlar içinde makine ve teçhizat yatırımları yüzde 4.5 sonra ilk kez geriledi ve geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5.6 düştü.
➔2019 yılının son çeyreğinde başlayan yatırım artışı tam 18 çeyrek sürdü. Pandemi sırasında bazı çeyreklerde yatırımlardaki artış yüzde 40’ı buldu. 2023 yılında sermaye malları ithalatı 52.5 milyar dolarla rekor düzeye ulaştı.
➔Yatırımların son 4.5 yıldaki kesintisiz artışı, GSYH büyümesini oran olarak ikiye katladı. GSYH yüzde 7.3 büyürken makine ve teçhizat yatırımlarındaki 4.5 yıllık ortalaması yüzde 16.6 arttı.
➔Bu da 2000’li yılların en uzun süreli ve en büyük yatırım dönemini sonlandırdı. Daha önce 2003-2007 arasında 5 yılı bulan yatırım döneminde artış oranı daha zayıftı.
GERİLEMENİN DEVAMI NİÇİN VAR?
➔Yılın ikinci çeyreğinde negatife dönen makine ve teçhizat yatırımlarının durumu muhtemelen ilerleyen çeyreklerde devam edecek.
➔Çünkü ekonomide öncelik artık büyümede değil enflasyonla mücadelede.
➔Bu çerçevede parasal sıkılaştırmaya gidilirken faiz oranları da yükseldi. Bol ve ucuz kredilerin yerini artık kısıtlanan ve faizi enflasyonun üzerine çıkan krediler aldı.
➔Gelirler politikası ve kısmen maliye politikası da devreye girerek yurtiçi talebi zayıflattı.
➔Bu sırada ihracat pazarlarının durgunluğu üretim artışını ve kapasite kullanımını desteklemiyor.
➔Seçim sonrası enflasyonla mücadelenin iyice gündeme oturacağını ve yurtiçi talebin zayıflayacağını hesap eden sanayi kesimi de bu yılın başından beri frene bastı.
➔Bu nedenle PMI verileri daralma bölgesinde yer alıyor.
ÖNCE BİR ENFLASYON DÜŞSÜN…
➔Sanayide kapasite kullanımı da geçen yılı yüzde 77.5 düzeyinde bitirirken yerel seçimin yapıldığı Mart ayında yüzde 76.2’ye, Ağustos 2024’te de yüzde 75.4’e indi.
➔Talep durgun, paranın maliyeti yükseldi ve daha önemlisi de yok oldu.
➔Kullanacak kapasite de varsa girişimciler için yatırımları devam ettirmenin rasyonalitesi kalmadı.
➔Yılın ikinci çeyreğinin siyasi konjonktürünü ve önümüzdeki dönemin ekonomik koşullarını dikkate alınca yüksek yatırım döneminin sona erdiği anlaşılıyor.
➔Enflasyon gerileyene, beraberinde faizlerin düşürülmesi, parasal ve kredi genişlemesi başlayana kadar da, yatırımların yeniden canlanması ihtimali zor görünüyor.
