Japon deprem bilimciler anlattı! Binalarımız 9'a dayanıyor çünkü!

Şimdi, Ege Denizi’nde meydana gelen ve İzmir’i vuran depremin ardından yine Japon bilim adamlarına ulaştım. Kagawa Üniversitesi Sismoloji ve Afet Azaltma Bilimi Anabilimdalı’ndan Profesör Yoshiyuki Kaneda ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Kıdemli Danışmanı Dr. Hitoshi Baba’ya İzmir’i vuran, onlarca binanın yıkıldığı ve ağır hasar aldığı, 114 kişinin hayatını kaybettiği, yüzlerce kişinin yaralandığı depremi sordum.

5.8’in ardından Japonlar anlattı

Depremin büyüklüğüyle ilgili tartışmaları da, Bayraklı’daki gibi zemini bataklık olan bölgelerdeki yapılaşmayı da… Japon bilim insanlarına, bu yaşadığımız felaketin ardından herkesin aklında geçen soruyu yönelttim; Japonya’yı etkilemeyen bu büyüklükteki deprem Türkiye’de neden büyük yıkımlara neden oluyor? Japonya neyi doğru yapıyor, Türkiye neyi yanlış yapıyor? dedim. Prof. Dr. Kaneda ve Dr. Hitoshi Baba, 9 büyüklüğündeki depremde bile zarar görmeyen bina inşa etmenin sırrının şantiye denetiminde olduğunu anlattı…

• Ege Denizi açıklarında, İzmir’e yaklaşık 80 km uzaklıkta meydana gelen, AFAD’a göre 6.6, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi’ne göre 6.9, ABD’ye göre ise 7 büyüklüğündeki deprem, İzmir’de büyük hasara neden oldu. Çok sayıda İzmirli yaşamını kaybetti. Tarihi boyunca depremle defalarca yüzleşmiş olan Japonya’dan İzmir depremini nasıl gördünüz?

Dr. Hitoshi Baba: Benzer depremleri çokça yaşayan ülkeler gibi Japonya da İzmir’den gelen trajik bilgi ardından hızlıca Türkiye’yle iletişime geçti. Başbakan Yoşihide Suga, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a destek mesajı iletti. Bütün Japon halkına da İzmir’den gelen haberler iletildi. Ben de haberlere çok üzüldüm. Ben de en içten dileklerimle başsağlığı diliyorum. Ve en hızlı şekilde yaraların sarılmasını umuyorum. Türkiye gibi Japonya da birçok büyük deprem yaşadı. Türkiye ve Japonya her zaman birbirini destekledi. Türkiye’nin yaşadığı zorlukta Japonya her zaman Türk halkıyla.

Prof. Kaneda: Bu deprem hasarlara sebep oldu. Ve benim kalbim depremden etkilenenlerle. Japonya’da 7 sınıfı depremler meydana gelmektedir. 2016’daki Kumamoto depremi gibi. Depreme dayanıklı yapı, deprem ve tsunami erken uyarısı çok önemli ve vazgeçilmez.

• Depremin büyüklüğü farklı birimler tarafından neden farklı olarak hesaplanır? İzmir depremine dair Japonya’da herhangi bir ölçüm, değerlendirme yapıldı mı?

Hitoshi Baba: Değişiklikler, farklı büyüklük tanımlarından dolayı gerçekleşmiş. Farklı sismograf ağ sistemleri kendi büyüklük tahminlerini uyguluyor. Japon Meteoroloji Ajansı’nın kendi sismograf sistemi sadece Japonya ve çevresini kapsayan bir sismograf ağ sistemine sahip olduğundan İzmir depremi direkt olarak ölçülemedi.

Prof. Kaneda: Deprem büyüklük ölçümü sismometre sayısına ve türüne bağlıdır. USGS (Amerikan Jeolojik Araştırma Merkezi) genellikle deprem büyüklük tahmin birimi olarak Mw kullanır. Japonya’da 2 birim kullanırız. Bunlar Mj ve Mw’dir. Mj, hız/yer değiştirme kullanılarak ölçülür. Yani Mj ve Mw’nin arasında değişiklikler vardır. Farklı büyüklük hesabı da bu farklı ölçümden kaynaklanır.

• İzmir’de depremden en çok etkilenen bölge olan Bayraklı’da zeminin delta olduğu biliniyor. Böyle bir zeminde inşaat yapılmamalı mı? Japonya’da benzer zemin özelliklerinde yerleşim bölgeleri var mı? Bu tip zeminlerde hangi inşaat teknikleri kullanılmalı?

Dr. Hitoshi Baba: Sismik yoğunluk, yumuşak zemin ve tortul topraklarda yüksektir. Japonya’da çok fazla yumuşak zemin ve tortul vardır ve üstüne bina inşa edilir ama binalar sismik standartlara göre maksimum sismik yoğunluk varsayılarak sismik standartlara göre inşa edilir.

Prof. Kaneda: Japonya’da da birçok yumuşak zemin var. Dolayısıyla depremlerde bazı sıvılaşma hasarları meydana geldi. Bu tür gevşek zeminlerdeki inşaatlar yeterli güç ve uzunluğu sahip kazık temel kullanılarak dikkatle yapılmalıdır.

• İzmir’deki arama-kurtarma çalışmalarını izlediniz mi? Nasıl buldunuz? Yeterli miydi sizce çalışmalar?

Hitoshi Baba: İyi iş yaptıklarını düşünüyorum çünkü yıkılmış binalardan birçok insan kurtardılar.

Prof. Kaneda: Evet, yeterli buldum. Bununla birlikte Kovid-19 enfeksiyon önlemleri de çok önemli.

• Ege Denizi’nde meydana gelen ve İzmir’i etkileyen bu büyüklükteki depremleri Japonya hemen her gün yaşıyor ve insanlar deprem anında hiçbir şey olmayacağından o kadar eminler ki yerlerinden bile kalkmıyorlar. Peki Japonya’yı etkilemeyen bu büyüklükteki deprem, Türkiye’de neden büyük yıkımlara neden oluyor? Japonya neyi doğru yapıyor, Türkiye neyi yanlış yapıyor?

Dr. Hitoshi Baba: Fark yaratan faktörlerden biri, deprem dayanıklılık standartının doğru uygulanmasıdır. Bu, sadece Japon halkının ciddiyetiyle başarılmış bir şey değil. Mimarlar gibi uzmanlar tarafından yapılan bina teftiş ve onay sistemi ve her büyük deprem meydana geldiğinde depreme dayanıklılık standartlarına yeni bilgiler getiren yönetişimin sonucudur.

Prof. Kaneda: EEW sistemi (deprem erken uyarı) ve deprem dayanıklılık teknolojisi Japonya’da bilinir. Japonya’da sık sık tahliye tatbikatları gerçekleştiriliyor. Bu yüzden birçok Japon deprem anında sakin kalıyor. Ayrıca sismik alanlarda yapılan binaların deprem şartnameleri yakından takip ediliyor. Yapı denetimiyle zayıf binalar belirleniyor, depreme dayanıklı hale getiriliyor.

• Doğal afetlerde nasıl hızla organize olup kurtarma çalışmaları yapıyorsunuz? Okullarda ders olarak okutup, sürekli uygulama mı yaptırıyorsunuz mesela?

Dr. Hitoshi Baba: Hem Yangın ve Afet Yönetim Ajansı’nın hem de polisin SAR (arama-kurtarma) çalıştığı ve öğrendiği tesisleri var. Öz Savunma Kuvvetleri de afet yardımı konusunda eğitim alıyor.

Prof. Kaneda: Japon okullarında öğrenciler, depremlerdeki sarsıntıyı öğreniyor. Deprem durumunda hem kendilerini hem de birbirlerini korumayı biliyorlar. Japonya, deprem, tsunami, tayfun gibi birçok doğal afeti sık sık yaşadı. Doğal afet farkındalığının, özellikle de deprem farkındalığının Japonya’da çocukluktan beri oldukça yüksek olduğunu söyleyebilirim. Deprem bizim bir gerçeğimiz ve bununla yaşamayı öğrendik. Anaokulundan başlayarak öğrencileri bir doğal afette nasıl davranmaları gerektiği konusunda düzenli tatbikatlar yaparak eğitiyoruz.

• Tecrübelerinize dayanarak iyi yapıldıkları takdirde binaların hangi büyüklükte depreme dayanıklı olduğunu söylersiniz?

Dr. Hitoshi Baba: Büyük Doğu Japonya Depremi 9 büyüklüğündeydi ve Japonya tarihindeki en büyük depremdi. Ek olarak, Miyagi kentindeki maksimum sismik yoğunluk 7 olarak gözlendi. Ve yeni sismik standartlara göre yapılmış binaların çoğu zarar görmedi.

Prof. Kaneda: Hasar, sadece büyüklüğe bağlı değildir. Odak derinliği, yönelme, toprak durumu, bina yapısı ve zemin de önemlidir. Şartnamelere, deprem kodlarına uyulduğu takdirde depreme dayanıklı binalar yapmak mümkündür. Örnek olarak 2011 Tohoku depreminde (9 büyüklüğünde) Tokyo ve Sendai kentindeki yapıların sismik dirençleri verilebilir.

• İzmir depreminde gördük ki yanyana duran iki binadan biri yerle bir olmuşken, diğeri ayakta dimdik durdu... Zemin yapısı aynı, kullanılan malzeme aynı, peki bir bina sağlam, diğeri neden yıkıldı?

Prof. Kaneda: Bina yapısına bağlıdır. (Depreme dayanıklı bina olup olmadığı ve bina yaşı) Sığ zemin koşulları homojen değil. Bir yapının yıkıldığını diğerinin zarar görmediğini ayakta kaldığını görmek çok talihsiz bir durum. Yapının depreme dayanıklılığına, yapım şartlarına, donatı miktarına, yapılışındaki dikkate, deprem şartnamesine uygun olup olmadığına, önceki depremlerde hasar almış olup olmadığına bağlıdır. Başka bir kritik nokta ise yük taşıyıcı beton duvarlara ve sütunlara uygunsuz bir şekilde müdahale, kolonların kaldırılması da neden olabilir. Yapı denetimi bu anlamda vazgeçilmezdir.

• Depremleri en az can kaybıyla atlatan ülkelerin başında geliyorsunuz. Yapıların denetimi konusunda kurduğunuz sistem hakkında bilgi verir misiniz? Bu bağlamda; 9 büyüklüğünde depremlere karşı dahi dayanıklı binalarınızın tasarımı, kullanılan malzeme, sözleşmeler ve özellikle yapı denetimleri konusunda kurduğunuz sistemi anlatır mısınız?

Prof. Kaneda: Muhtemelen bina yapısının düzenlemeleri farklı. Ben Türkiye’de birçok uygunsuz yapı olduğunu anladım. Türkiye’de 1999 İzmit depreminden sonra hazırlanmış olan ve birkaç kez güncellenmiş kapsamlı deprem yasaları ve şartnamaleri var. Ancak en önemli şey bu yasaların ve şartnamelerin şantiyede doğru şekilde uygulanmasıdır. Japonya’da şantiye teftişleri ve yapı denetimleri yasalara uygun olarak titizlikle yürütüldü. Bu nedenle afet dayanıklılığı yüksek ve güçlüdür.

2020'de tüm dünyada en çok deprem ölümü Türkiye'de! Haberi Görüntüle

Afet Azaltma Bilimi Anabilimdalı’ndan Profesör Yoshiyuki Kaneda

Profesör, Rektör Baş Danışmanı, Kagawa Üniversitesi

Yoshiyuki Kaneda, Nisan 2016'dan bu yana Kagawa Üniversitesinde sismoloji ve afet azaltma bilimi anabilim dalında profesör olarak çalışmakla beraber Rektör Danışmanı ve Kagawa Üniversitesi Kriz Yönetimi Şikoku (IECMS) Eğitim, Araştırma ve Bölgesel İşbirliği Enstitüsü Başkan Yardımcısı olarak görev yapmaktadır.

Japonya'da deprem ve tsunamilerle ilgili iki büyük projeye öncülük etmektedir. Projelerden ilki, Güneybatı Japonya'nın Kii Yarımadası'nda yer alan Nankai Trough'da, Depremler ve Tsunamiler için Yoğun Okyanus Tabanı Ağı Sistemi (DONET) aracılığıyla bir okyanus tabanı ağ sistemi geliştirmeye yöneliktir. Diğer proje Nankai Trough çevresindeki sismik bağlantı üzerinedir. Profesör Kaneda ayrıca 2011 Tohoku felaketinde birlikte görülen deprem ve tsunami tehlikelerinin tahmini üzerine yüksek performanslı bilgisayar simülasyonları yürütmektedir. İlaveten, Türkiye ile 2013'ten 2018'e kadar SATREPS projesi adı altında uluslararası bir deprem araştırma projesi yürütmüştür. Projede, deniz dibi gözlemleri ve diğer araştırma sonuçlarını görselleştirmek için simülasyonlar kullanılmış ve Türkiye'deki deprem ve tsunami felaketlerinin azaltılmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Kaneda, 1997 ve 2014 yılları arasında Japonya Deniz-Dünya Bilim ve Teknoloji Ajansı’nda (JAMSTEC), 2014'ten 2016'ya kadar ise Nagoya Üniversitesi Afet Azaltma Araştırma Merkezi'nde çalışmıştır. Bunların öncesinde Japonya Ulusal Petrol Şirketi Enstitüsü'nde fizik/jeofizik incelemelerinde araştırmacı olarak yer almıştır. DONET Geliştirme Ekibi ise 2018 yılında “Hamaguchi Ödülü”ne layık görülmüştür.

Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Kıdemli Danışmanı Dr. Hitoshi Baba

Kıdemli Danışman, Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı

Dr. Hitoshi BABA, Japonya Hükümeti Kara, Altyapı ve Ulaştırma Bakanlığı'ndaki (MLIT) afet ve su kaynakları alanlarının teknik ve idari yönetiminde ve ayrıca afet riskinin azaltılması, acil durum müdahalesi ve yeniden yapılanma için ulusal kapasiteyi güçlendirmek üzere gelişmekte olan ülkelerle teknik işbirliğinde 30 yılı aşkın süredir kapsamlı ulusal ve uluslararası deneyime sahiptir.

2010'dan beri Tokyo'da JICA Kıdemli Danışmanı olarak, Sel Kontrolü, Hidrolojik Modelleme ve Afet Riski Yönetimi uzmanı unvanıyla yenilikçi projeler yürütmekte ve teknik destekte bulunmaktadır.

Aynı zamanda, ABD ve Avustralya'da afet yardımı ve acil durum yönetimi için araştırma yapmış ve Japonya'daki Olay Komuta Sistemi (ICS) üzerine ilk çalıştayı başlatmıştır. Dünya çapında büyük bir felaket sırasında, ICS kavramını kullanarak, o zamanlar 'BCM' olarak adlandırılan geniş bir alandaki iş sürekliliği yönetiminin koordinasyon çerçevesini planlamak ve geliştirmek gibi kriz yönetimi ile ilgili bireylerin ve bölgelerin kapasite geliştirmelerine büyük katkılarda bulunmuştur.

Dr. BABA, hidroloji ve nehir mühendisliği konusunda akademik geçmişe sahiptir; Çevre ve Kaynak Mühendisliği alanında doktora ve Orman Bilimleri alanında yüksek lisans derecesi bulunmaktadır. RESCUE 3 JAPONYA tarafından yetkili hızlı su kurtarma teknik eğitmenidir. Japonya doğumludur ve Japonca ve İngilizce bilmektedir.